Neerlandia. Jaargang 19
(1915)– [tijdschrift] Neerlandia–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermdCommissie tot bevordering van het gebruik van zuiver Nederlandsch.Weest Nederlanders, ook in Uw taal!
De Commissie strijdt niet tegen het gebruik van vreemde woorden en uitdrukkingen, die niet of moeilijk vertaald kunnen worden; s strijdt niet tegen het juist en verplichte gebruik van vreemde talen;
maar
wekt elken Nederlander op tot het gebruik van Nederlandsche woorden en uitdrukkingen, die in den regel even goed zijn als de vreemde, waaraan men uit achteloosheid of gemakzucht is gewoon geraakt; wekt elken Nederlander op, om in brieven, aankondigingen, rekeningen, winkelopschriften enz. de voorkeur te geven aan het Nederlandsch.
| ||||||
Brievenbus.De Commissie ontvangt gaarne mededeelingen omtrent het misbruik van vreemde woorden en uitdrukkingen aan het adres: 2de Schuytstraat 247, 's-Gravenhage. Die mededeelingen zende men dus niet naar het Hoofdkantoor te Dordrecht. Inzenders wordt beleefd verzocht naam en woonplaats te vermelden.
* * * | ||||||
Onnoodig gebruik van vreemde woorden.Tot welke dwaasheden het onnoodig gebruik van vreemde woorden leidt, moge blijken, uit hetgeen M.L.v.d.S. ons onlangs uit Delft schreef:
Een hospita, die een mijner vrienden ‘in pensioen’ had, vroeg als er avondbezoek kwam, of ze de thee kant en klaar, dan wel of ze de ‘boulevard’ met kokend water zou bovenbrengen. Deze dame droeg een japon, volgens hare eigen mededeeling, versierd met ‘sjoetas’ (klemtoon op de eerste lettergreep; soutaches), hetgeen haar zoo voornaam maakte, dat er zeer vele menschen waren, met wie ze in 't geheel niet kon ‘conliseeren’. Eenige technici hoorde ik herhaaldelijk spreken van een ‘abóóm’ (klemtoon op de tweede lettergreep; schablone), terwijl ge wellicht reeds gehoord hebt van dien onder-officier, die voor een ‘vette compie’ stond, wanneer een ander fait accompli zou gezegd hebben. Een dergelijk iemand deed ook vaak iets ‘in de pesantheid’ (en passant). Tenslotte heb ik nog iemand ontmoet, die de klok ‘verchangeerde’ en bij zijn binnenkomen U niet hoopt te ‘verarrangeeren’. Dit ‘ver’ schijnt trouwens een geliefd voorvoegsel te zijn; hoeveel wordt er immers niet ‘verassureerd’?
* * *
Die klokkenmaker was al niet veel snuggerder dan zijn Haagsche ambtgenoot (confrater of collega zegt men hier natuurlijk), die bij de klok, die hij regelde, een kaartje legde, waarop het verzoek om gedurende de reglage het uurwerk niet aan te raken.
* * *
Nu wij 't toch over het verhaspelen van vreemde woorden hebben, willen wij een woord aan de vergetelheid ontrukken, dat een apothekersbediende bezigde, toen hij kwam vragen om de machine, waarmede men comprimé's maakt, ‘of meneer de compromiteermachine nog eens mocht leenen?’
* * *
De heer J.L.v.d.M. te T. vestigt onze aandacht op de prijscourant van een bekende Nederlandsche Automobielenfabriek, waarin alle voorwerpen in de Fransche taal zijn vermeld. Op den omslag van het boekje staat: Serie ... No. ... Automobiles ..............................
In het begeleidend schrijven zegt de directeur o.m.: ‘Behalve als gids tot het gemakkelijk verkrijgen van onderdeelen, vormt het een aanwijzing bij reparatie in het algemeen, terwijl onzerzijds (door het gebruik van duplicaat-exemplaren) contrôle wordt uitgeoefend... enz. Zou het voor bestuurders (of moet ik chauffeurs zeggen?) van wagens in Nederland werkelijk zoo gemakkelijk zijn om den weg te vinden in | ||||||
[pagina 277]
| ||||||
een Fransche opgave van een Nederlandsche Maatschappij? * * *
Uit denzelfden brief schrijven wij nog het volgende over:
In Amersfoort woont een zekere bakker, die er een ‘Boulangerie française’ op nahoudt. Verder is er een kleermaker, die zich noemt: ‘Ladies, Gentlemen en Military Tailor’, waarlijk niet gering! Een zekere juffrouw maakt in het Dagblad bekend, dat zij heeft ontvangen: ‘Een zeer fijne keuze (let wel!) Winterhoeden en Chapellerie. Aparte modellen worden niet geétaleerd.’ De winkel van......, meer deftig genaamd ‘Maison......, adverteert:
Expositie
Dat men in mijn tijd in Amersfoort had Coiffeurs, posticheurs, tailleurs, pour dames en dat er reizigers waren, die er 'n zekere branche op na hielden en patroons, die zeer coulant waren, behoef ik wel niet te vermelden. Zulke buitengewone personen treft men tegenwoordig zelfs in kleine dorpen aan. Hier in Brabant levert men goederen aan concurreerende prijzen; iemand vermeldt op een aankondiging van een tooneeluitvoering, dat hij is Seul Dépositaire van een huis in cognac, en een ander stelt zich voor als Tailleur pour Dames. Anderen houden er een Atelier voor soliede reparatiën op na en noemen zich ‘specialiteit in fijne horloges’. Zoo zou men kunnen voortgaan. Jammer, dat er niet in alle plaatsen eenige leden van het Algem. Nederl. Verbond zijn, die de menschen op hun dwaasheid wijzen.
De Commissie hoopt, dat velen hierin een aansporing zullen vinden om haar van misbruik van vreemde woorden, enz. op de hoogte te houden en vooral ook om hen, die zich daaraan bezondigen persoonlijk te bezoeken en op hun dwaasheid te wijzen. Onze rondzendbrief kan daarbij wellicht goede diensten bewijzen. * * *
Aangezien naar onze overtuiging de dagbladschrijvers maar al te dikwijls verzuimen, door hun goed voorbeeld verbetering aan te brengen, geven wij gaarne plaatsing aan 't volgende:
Ligt het niet op den weg Uwer Commissie de Redacties der groote bladen eens opmerkzaam te maken op een aantal termen, die zij in de oorlogsberichten volstrekt onnoodig uit de vreemde telegrammen behouden? De invloed van de krant is zoo groot en daarom is volstrekte zuiverheid van taal - voor zoover bereikbaar - daar meer dan elders van belang. En waarom nu toch: (officieel) communiqué, Zeppelin-raid, offensief, defensief, in plaats van (ambtelijke) mededeeling (bericht, afkondiging), Zeppelin-vlucht (tocht), aanval, verdediging, om slechts deze te noemen. Zou ook de medewerking der bladen niet te krijgen zijn voor het begunstigen - door betere plaats b.v. - van de in zuiver Hollandsch gestelde aankondigingen (advertenties) boven de Fransche en Engelsche, die b.v. in een Haagsch blad als de Nieuwe Courant nog steeds talrijk zijn, voor invoering van Nederlandsche termen: beheer voor administratie, aankondigingen voor advertenties en dergelijke? G.
De heeren dagbladschrijvers verdedigen zich dikwijls door er op te wijzen, dat zij steeds in groote haast telegrammen uit vreemde talen moeten vertalen, maar zij bezondigen zich ook meermalen aan onnoodig gebruik van vreemde woorden en uitdrukkingen in artikelen, waarvoor zij den tijd hebben. De schrijver over Muziek in Het Vaderland maakt het te dien aanzien wel eens wat al te bont, b.v. in dit uitknipsel:
Hóe mad. Dorly een Thaïs zou geven, was niet moeilijk te raden. Het séduisante van de rijke Grieksche courtisane van het rijke Alexandrië sterk accentueerend; zoo détailleerend mogelijk de overgangen en zieleroerselen moduleerend, tot de roerende blancheur van de sainte Thaïs. De charme van de ‘sirène aux yeux d'or’ (ze waren wel wat te zwart gemaakt), de charme van den twijfel, van den inkeer, tot de charme van de boetedoening. Zóó wil Massenet het, en mad. Dorly gehoorzaamt gaarne. Haar natuur van actrice reageert daarop in finesses, die in het genre van hooge kunst zijn. A.d.W. * * * | ||||||
Slordigheid in de taal.Voldoende in plaats van genoeg.
Op het volgende mag de aandacht wel eens gevestigd worden, daar het op een taalbederf wijst, dat voortkomt uit nalatigheid. Het eerste betreft het toenemend gebruik van voldoende in plaats van genoeg. Zoo leest men, en hoort het ook reeds, telkens: ‘voldoende groot’, ‘voldoende krachtig’ enz., wat volstrekt geen verbetering is van ‘groot genoeg’, ‘krachtig genoeg’. Ik weet niet, of het eigenlijk een Anglicisme of Gallicisme is, doch wel dat er geen reden voor bestaat een Nederlandsche zinswending aldus te misvormen. Iets anders is het, als het voorkomt in verbogen vorm, b.v. ‘een voldoende groote voorraad’, hoewel dan toch beter is: ‘een voorraad, groot genoeg’ of: ‘een voorraad, die groot genoeg is’ of ‘een genoegzaam groote voorraad’. Dan schijnt meer en meer in gebruik te komen het gebruik van het werkwoord in het enkelvoud achter twee of drie zelfst. nmw., en dit zelfs in gevallen, waar het volstrekt niet twijfelachtig is, zooals achter alsmede, benevens enz. De fout komt voor in zeer eenvoudige zinnetjes, als: ‘de boekhouder en de klerk reken de het na’. | ||||||
[pagina 278]
| ||||||
Ten derde wordt voor tegenwoordig veelvuldig gebruikt als voegwoord voor om: ‘hij zet zijn hoed op, voor te gaan wandelen’, een slordigheid, waarschijnlijk ontleend aan het bijbehoorend zelfst. nmw., dus hier: ‘voor een wandeling’.
Haarlem. Dr. J.W. BOISSEVAIN. * * * | ||||||
Het Nabije Oosten.Enkele dagbladen trachten sedert een paar jaar een nieuw taalbederf in te voeren, door het bijwoord nabij bijvoegelik te gebruiken, vooral in de uitdrukking het Nabije Oosten, in tegenstelling van het Verre Oosten. Waarom is het Naburige Oosten niet goed meer? Op deze weg doorgaande, zou men ook kunnen gaan spreken van een affe taak, voor een taak die af is, bije mensen, voor mensen die er bij waren, een bije boekhouding, voor een boekhouding die bij is, of een uit verhaal, voor een verhaal dat uit is.
P. VAN MEURS. * * *
Op blz. 96 van den loopenden jaargang gaf Neerlandia eenige voorbeelden van ‘rake’ Vlaamsche woorden, o.a. slagwater voor douche. De heer Insinger schreef naar aanleiding daarvan uit Luxor (Egypte), dat het echt Nederlandsche stortbad hem beter voorkomt. Wij zijn 't daarmede eens; Neerlandia noemde die woorden trouwens niet als Nederlandsche, maar als Vlaamsche. Waar een goed Hollandsch woord bestaat, behoeven wij niet onze toevlucht tot Vlaamsche te nemen. Iets anders is 't, als voor een Engelsch of Fransch woord wel een Vlaamsche, maar geen Hollandsche vertaling te vinden is. Dan geven wij de voorkeur aan het Vlaamsche, zooals b.v. rekgom voor rubber, waarop Mr. P. van Meurs onze aandacht vestigt in het volgende stukje:
Rekgom.
In de Vlaamse tekst van een bekendmaking van het Duitsche bewind in België kon men onlangs het woord rekgom voor rubber lezen. Een lesje voor Nederlandse ambtenaren, die natuurlik van dergelijke ‘overdrijving’ niet zouden willen weten, maar bij voorkeur spreken van neutraal (voor onzijdig), neutraliteit (voor onzijdigheid), conditioneele contrabande (voor voorwaardelike smokkelwaar), enz. P.v.M. |
|