Neerlandia. Jaargang 19

Commissie tot bevordering van het gebruik van zuiver Nederlandsch.

Weest Nederlanders, ook in Uw taal!

De Commissie strijdt niet tegen het gebruik van vreemde woorden en uitdrukkingen, die niet of moeilijk vertaald kunnen worden;

strijdt niet tegen het juist en verplichte gebruik van vreemde talen;

maar

wekt elken Nederlander op tot het gebruik van Nederlandsche woorden en uitdrukkingen, die in den regel even goed zijn als de vreemde, waaraan men uit achteloosheid of gemakzucht is gewoon geraakt;

wekt elken Nederlander op, om in brieven, aankondigingen, rekeningen, winkelopschriften enz. de voorkeur te geven aan het Nederlandsch.

Prof. Dr. J. Verdam, Leiden, voorzitter.

Marc. Emants, 's-Gravenhage, onder-voorz.

W.F. Gerdes Oosterbeek, 's-Gravenhage, secretaris.

Mej. Dr. C.C. van de Graft, Utrecht.

Dr. M.A. van Weel, 's-Gravenhage.

Brievenbus.

De Commissie ontvangt gaarne mededeelingen omtrent het misbruik van vreemde woorden en uitdrukkingen aan het adres: 2e Schuytstraat 247, 's-Gravenhage.

Die mededeelingen zende men dus niet naar het Hoofdkantoor te Dordrecht. Inzenders wordt beleefd verzocht naam en woonplaats te vermelden.

* _* *

Tijdens de gedwongen staking van onze mededeelingen ontvingen wij, in dank, een aantal bouwstoffen, die thans niet meer opgenomen kunnen worden, omdat ze te oud zijn geworden, maar ons wellicht nog wel eens te pas kunnen komen. Intusschen heeft de Commissie zich in eenige van de aangeduide misbruiken tot de misbruikers gewend, in de hoop dat ze zich beteren zullen.

* _* *

Enkele van de bij ons ingekomen brieven willen wij hier een plaats geven:

1. Proefschriften - Nederlandsch.

In den laatsten tijd is meer dan eens gewezen op de bezwaren, die de benoeming van buitenlandsche hoogleeraren aan onze Hollandsche Universiteiten met zich mede brengt; vooral op de onbillijkheid, hierin gelegen, dat vaderlandsche geleerden, ver in het buitenland om hun werk geroemd, hier bij de bezetting van leerstoelen worden gepasseerd, omdat bij vele Nederlanders, wat van buiten komt, voor beter geldt, dan wat eigen land oplevert. Over dat punt spreken wij hier niet. Maar wel moet de aandacht eens gevestigd worden op het schrikbarende feit, dat in proefschriften van leerlingen onzer Universiteiten onze moedertaal telkens deerlijk wordt gehavend en verminkt. Moge dit nu al niet geheel op rekening te schrijven zijn van den invloed hunner leermeesters, goed werkt deze in dit opzicht geenszins: tegen het groote gevaar van Germanismen en andere taal- en stijlslordigheden, waartoe de vele buitenlandsche leerboeken de studenten als onwillekeurig verlokken, mag het levende woord van den hoogleeraar op het college zeker wel een tegenwicht vormen.

De volgende staaltjes uit onlangs verschenen proefschriften mogen toelichten, hoever de taalverwildering reeds bij doctoren der wetenschap is gegaan. Als dit aan het groene hout geschiedt...

De voorbeelden hier in kort bestek samengebracht zijn inderdaad over verschillende bladzijden verdeeld; in den hier verdichten samenhang mogen deze onhollandsche woorden en zinswendingen een gewensch-

[p. 10]

ten schrik teweegbrengen bij hen, die nog iets gevoelen voor zuiver Nederlandsch.

De vreugdige stemming, die het eenigsoortig kind-godsbewustzijn, tijdens den Syrischen religienood onder het laat-Jodendom wekte, was iets anders en iets nieuws dan men vroeger had gekend. Voorliggende studie bedoelt blijkens het voorwoord bij te dragen tot den succesvollen opbouw der geschiedenis van het vroegchristendom. Sommige fragmenten van het handschriftelijk materiaal liggen in voortdurenden strijd met elkander; men heeft vindersgeluk noodig om het geheel verbandlooze met de omgeving om te vormen tot bruikbaar materiaal^*).

* _* *

*) De ruim gedrukte woorden zijn overgenomen uit bedoelde proefschriften.

2. Concours Hippique. - Springconcours.

Op een hier en daar verspreide aankondiging is te lezen, dat op 1 Juni a.s. te Zeist zal worden gehouden een ‘Concours Hippique’ en dat dit ‘internationaal’ zal zijn. Daaronder wordt verteld, dat het concours een ‘Springconcours’ zal zijn.

Het malle gebruik van Fransche uitdrukkingen bij een Nederlandsch paardenfeest daarlatende, komt het me voor, dat de zotheid boven de maat gaat, wanneer men een voorjaars concours springconcours noemt; dat toch moet het, naar mij verzekerd is, beteekenen, en niet een wedstrijd in het springen van paarden.

Als staaltje van goed vaderlandsch gesol met vreemde woorden kan ik Uwe Commissie dit bloempje niet onthouden.

* _* *

Wij ontdekten te 's-Gravenhage een nieuw Fransch woord: coifferie.

Zouden onze vele Fransch-sprekende gasten daaruit begrijpen, dat men zich in die zaak kan laten scheren en knippen?

* _* *

Uit Rotterdam zond men ons een keurige reclamekaart voor den uitzichtstoren van Het Witte Huis, waarop in 4 talen vermeld staat, dat men van dien toren een schitterend panorama van Rotterdam heeft. De 4 vlaggen getuigen van den smaak van den ontwerper, terwijl zijn nationaal gevoel spreekt uit de eereplaats, die hij gaf aan onze vlag en onze taal. Jammer slechts dat bij het Nederlandsch staat: ‘Entrée Belvédère 25 cents’ in plaats van ‘Toegang tot den uitzichtstoren 25 cents’.

* _* *

Wettelijke bepalingen tot het tegengaan van vreemde opschriften.

In het begin van 1914 heeft het Dagelijksch Bestuur van het Alg. Ned. Verbond in een rondzendbrief aan alle vertegenwoordigers in het buitenland van het Verbond verzocht om mededeeling, of in de landen, waar zij gevestigd zijn, wettelijke bepalingen bestaan tot het tegengaan van vreemde opschriften, ten einde bouwstoffen te verzamelen voor een aan de Nederlandsche Regeering te richten verzoek om hier te lande wetsbepalingen in het leven te roepen, waardoor aan het schromelijk misbruik van vreemde talen in winkel- en andere opschriften paal en perk wordt gesteld.

Uit de van velen onzer vertegenwoordigers ingekomen antwoorden blijkt, dat slechts in Italië en Pruisen van overheidswege uitgevaardigde voorschriften bestaan, waarbij verboden wordt in opschriften de landstaal weg te laten.

Het Italiaansche voorschrift, waarop de Commissie reeds vroeger wees (zie Neerl. Febr. 1913, blz. 35) en dat onder dagteekening van 19 Dec. 1906 is uitgevaardigd door het Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel, bepaalt, dat de opschriften op magazijnen, winkels, in uitstalkasten, op gebouwen enz. moeten geschreven zijn in het Italiaansch; wel is het geoorloofd vreemde talen te gebruiken, maar de Italiaansche taal moet de voornaamste plaats innemen en het best te zien zijn.

In Pruisen bestonden (in Maart 1914 althans) wel geen wettelijke voorschriften, maar bij verordening van het Departement wordt van overheidswege krachtig meegewerkt om het gebruik van vreemde opschriften tegen te gaan en om voor gangbare vreemde woorden Duitsche te doen inburgeren. ‘Zoo zijn’ - schrijft de vertegenwoordiger te Leipzig - ‘in den laatsten tijd bijna alle namen van titels en technische dingen, bij de spoorwegen in gebruik, door Duitsche vervangen. Dit gaat zelfs zóó ver, dat de tot nu toe in gebruik zijnde Romeinsche cijfers voor de waggonklassen vervangen worden door 1, 2, 3 en 4. In de grensstreken is natuurlijk de strijd scherper, bijv. in Polen, Noord-Schleswig en Elsasz. Zoo zijn verschillende Poolsche namen van steden in 't Duitsche gebied in Duitsche veranderd en waar dit het geval is, daar worden brieven met den Poolschen naam door de Post als onbestelbaar teruggezonden.’

Door den oorlog schijnen de bepalingen in Pruisen zeer veel verscherpt te zijn. In de Avondpost van 29 Oct. 1914 lezen wij althans:

- Tegen de vreemde woorden.
De politieautoriteiten van Berlijn en voorsteden treden zeer scherp op tegen de vreemde woorden op reclameborden. Waar de winkeliers ze nog niet verwijderd hebben, is 't hun nu door de politie gelast. Plaats- of fabrieksnamen uit den vreemde mogen blijven en ook woorden, welke reeds in het Duitsche spraakgebruik zijn overgegaan, zooals Konfection, Konfitüren. Daarentegen zijn verboden: Modes, Pédicure, Manicure, Shampooing etc.

Overal elders schijnt het met deze zaak droevig gesteld te zijn; uit Australië, Br. Zuid-Afrika, Lourenço Marques, Canada, de Ver. Staten van Amerika,

[p. 11]

Curaçao, Egypte, Siam, Zweden, Zwitserland overal hetzelfde antwoord in verschillenden vorm gegoten: ‘geen wettelijke voorschriften’.

Sommige antwoorden zijn bijzondere vermelding waard:

Australië. ‘In Perth zijn twee groote winkels, door Engelschen gedreven, die Fransche opschriften dragen. De een, een manufacturenzaak, “Bon Marché”, gewoonlijk uitgesproken als “Bon Marshj” en daarnaast een ververschingswinkel, waar men thee drinkt en luncht: “Bon Ton”. Er was vroeger een restaurant door Duitschers gedreven “Maison Doré”, maar dat heeft niet lang bestaan.’

(Prachtig, een, in een Engelsch land, door Duitschers gedreven zaak, met een Franschen naam. Men zou haast meenen in 's-Gravenhage te zijn).

Siam. ‘In antwoord op Uw zoo juist ontvangen rondschrijven, d.d. Febr. 1914, kan in U melden, dat hier geen wettelijke bepalingen bestaan betreffende het tegengaan van vreemde opschriften. Er bestaat misschien geen land ter wereld, waar de landstaal zóó in het nauw gedreven wordt (hier door 't Chineesch en Engelsch) als juist Siam.’

Bloemfontein. ‘Men ziet hier of Engels of Hollands, als opschriften, de kaffertalen niet meerekenende. Wordt er op publieke gebouwen te veel gezondigd tegen zuiver Nederlands, dan werd in het verleden vaak door onze Afdeling geprotesteerd en in de Hollandse bladen hier wordt zo veel mogelijk er op gelet zuiver vereenvoudigd Hollands te gebruiken en om de bewoners van het land de Hollandse benamingen te leren van Engelse woorden, die reeds te veel ingang hebben gevonden.

Bij de Vriend Drukpers-Maatschappij, de grootste Hollandse drukkerij in de Vrijstaat, wordt al het Hollands, dat daar wordt gedrukt, zorgvuldig nagezien en verbeterd, om een eind te maken aan het geknoei van oude en nieuwe spelling en Engelse woorden door mekaar.’

Zweden. ‘Eene vereeniging in den geest van het A.N.V. bestaat wel is waar, doch hare werkzaamheid heeft weinig of niets te beteekenen gehad.

Ook van andere particuliere zijde is weinig gedaan, om het gebruik van het zuivere Zweedsch te bevorderen.

Wettelijke bepalingen betreffende het tegengaan van vreemde opschriften bestaan hier niet.’