Neerlandia. Jaargang 18

Zuid-Afrika

Zuid-Afrikaansche Brieven.

XXI.
Pretoria, 23 April 1914.

Begrijpen en weten.

In sommige bladen in Holland is de spot gedreven met de antwoorden die door enkele kinderen bij 't lagere Taalbond-examen zijn gegeven. Zoo oppervlakkig beschouwd, waren die antwoorden ietwat bespottelijk. Maar men heeft vergeten dat verschillende kinderen van Engelsche ouders naar dit Taalbond-examen opgaan en dat men van Engelsche kinderen, op hun twaalfde jaar, wel eens vreemdsoortige antwoorden omtrent de Hollandsche taal kan verwachten. Ik erken dat die antwoorden vaak blijk gaven van slecht onderwijs in het Hollandsch, doch om de juiste beoordeeling te verkrijgen zou men moeten weten van welke dorpen en wie weet welke onmogelijke buitenplekken deze kinderen kwamen. Maar wat mij vooral opviel, is dat geen enkel blad erop heeft gewezen hoe die antwoorden toch ook vaak getuigden van helder doordenken. Spreekwoorden verklaren is een kwestie meer van weten dan van begrijpen, en wanneer een kind nimmer een spreekwoord heeft hooren uitleggen, kan men moeilijk vorderen dat het de juiste beteekenis ervan zal snappen. Ik zou wel eens willen zien welke verklaringen kinderen in Holland zouden geven van een spreekwoord dat zij nimmer hebben gehoord. Ik geloof dat zij de beantwoording bij een examen eenvoudig achterwege zouden laten. Niet aldus het Afrikaansche kind. Dit denkt er over na en geeft zijn eigen verklaring, en dan klinkt de uitleg van ‘Een bok schieten’ door ‘zich verloven’ nog niet zoo mal. Het kind heeft daarbij gedacht hoe een jongen bij de verloving het meisje vangt of omgekeerd, waarbij niet moet worden vergeten dat men hier het woord bok zoowel voor de mannelijke als de vrouwelijke dieren gebruikt en dat men in Zuid-Afrika spreekt van melkbokken.

‘De hond in den pot vinden’ te verklaren door ‘een dief op zijn steelplek vatten’ is evenmin zoo dwaas als het oppervlakkig lijkt. Het kind heeft zich den hond gedacht, die in den pot aan het snoepen was en er niet zoo gauw uit kon, toen hij op heeter daad werd betrapt.

Een eigenaardige, doch volstrekt niet onlogische gedachtengang spreekt uit de omschrijving van ‘op zijn elf en dertigst’ door ‘iemand 'n flink pak slaag geven’. Het kind vond het woord elf en dertigst een toepasselijken naam voor een zeker lichaamsdeel dat ik niet mag noemen en waarop het kind wel eens de slagen had voelen aankomen.

Bij ‘door de vingers zien’ en ‘iemand afloeren’ zal ieder gemakkelijk het verband begrijpen en men zal dan moeten toegeven dat die verklaring van niet weten blijk geeft, doch niet van niet begrijpen.

Maar genoeg van deze kwestie. Ik zou gemakkelijk mijn heelen brief kunnen vullen met aanhalingen en verklaringen. Ieder opvoedkundige zal thans wel toegeven dat het verkeerd was van sommige krantenschrijvers om alleen het komieke in deze antwoorden te zien, doch niet het gezond verstand en het doordenken van het Afrikaansche kind te huldigen.

Bedevaart naar Irene.

Ik heb altijd eerbied, hooggaande eerbied voor den arbeid van den Tak Pretoria van de Z.-Afr. Vrouwen-Federatie. Zij heeft een huishoudschool en een reddingshuis hier gesticht en onderhoudt beide. Zij doet jaarlijks op den 16den December, Dingaansdag, een bedevaart naar het oude kerkhof nabij de woning van wijlen President Kruger om daar de graven te versieren van de burgers die in den oorlog zijn gevallen. Zij heeft thans weer den Goeden Vrijdag bestemd om op te gaan naar het kerkhof te Irene, waar een kleine 3000 vrouwen en kinderen uit de Concentratie-kampen begraven liggen. Ruim duizend mannen, vrouwen en kinderen waren Goeden Vrijdag 1.1. naar dit kerkhof getogen en hebben er bloemen en kransen op die graven gelegd, eenvoudige steenhoopen met den naam van deze heldinnen, oude zoowel als heel jonge. En te midden van die innige bedevaartgangers heeft Jan Celliers, de dichter, een vers gelezen, dat hem uit het hart was opgeborreld, toen hij eenmaal dit kerkhof bezoekende het overdekt vond met cosmosbloemen, een weelde van kleur. Geen graf was er te zien, alleen bloemen, bloemen overal.

Taalbondprijzen.

Zoo bereidt deze Tak der Z.-A. V.-F. jaarlijks een prijsuitdeeling voor alle geslaagden bij de Taalbond-examens voor. Ruim 190 boeken werden er dit jaar weer aan deze kinderen uitgereikt. Die uitreiking

[p. 142]

gaat altijd met prettige feestelijkheid gepaard. Het is als het ware een groot familiefestijn, de vaders en moeders glunderen en de kinderen glunderen, ieder is blij gestemd en niemand afgunstig. Voor ieder kind, dat op het tooneel verschijnt om zijn prijs te aanvaarden uit de handen van een onzer Afrikaansche vrouwen - dit jaar was het mevr. Beyers, die met een vriendelijk woord en een vriendelijken handdruk de prijzen aan ieder persoonlijk uitreikte - klonk hartelijk handgek'ap, voor den een mocht het wat meer zijn dan voor den ander, doch we gemeend was het altijd. Onnoodig te zeggen, dat al deze boeken Hollandsch waren.

Het Hollands leeft.

Als wij al die dingen hier zien en lezen dat er ook elders in Zuid-Afrika veel leven is, dan voelen wij ons weer bemoedigd. Zoo nu en dan mogen we al eens twijfelachtig worden en denken dat het Afrikaansch het in Zuid-Afrika nooit zal kunnen harden tegen zijn sterken tegenstander het Engelsch, die neerslachtigheid duurt nooit lang, telkens komen er weer bewijzen op hoe het Hollandsch hier in Zuid-Afrika leeft. En dan zeggen wij weer met Totius: My dood krij is min.

We gaan vooruit, niet achteruit. De invoer van boeken uit Holland is in 1913 gestegen met £ 345 en die van schoolbehoeften - wat ook voornamelijk boeken zijn - bijna verdubbeld en van £ 2.844 in 1912 geworden tot £ 5.473 in 1913.

Maar wat een voortdurende strijd moet hier worden gestreden! Een enkel voorbeeld daarvan weer. Onlangs zou er een boot van de Union Castle uit Rotterdam vertrekken, die onder de bepalingen van de post-overeenkomst, stamboekvee kosteloos zou vervoeren. Die boot gaat alleen als er honderd stuks van dergelijk vee voor Zuid-Afrika bij elkaar zijn. Men zou nu denken dat door de Union Castle tijdig zou worden kennis gegeven van het vertrek van deze booten? Geen denken aan. Vijf weken voor het vertrek verscheen de kennisgeving in de bladen van Zuid-Afrika. Belanghebbenden hadden dus niet eens gelegenheid naar Holland te schrijven en vandaar tijdig antwoord te ontvangen. Zoo wordt de veehandel met Holland tegengewerkt. En toch wint de zoogenaamde Frieslander het hier verreweg in populariteit van elke andere soort vee. Dat is onlangs weer glashelder uitgekomen bij de groote landbouw- tentoonstelling te Johannesburg. De echte vee-boeren, niet de goud-koningen die boeren uit liefhebberij, hadden bijna uitsluitend Friesch vee ingezonden en de heer J.G. van den Bosch, die door het Friesche Rundvee Stamboek was uitgezonden om dit vee te keuren, had de zwaarste taak van alle prijsrechters. Hij was zeer ingenomen met de inzendingen en verzekerde, tot niet geringe voldoening van de Hollandsche Afrikaners, dat het te Johannesburg ingezonden Friesche vee zelfs op een Hollandsche tentoonstelling een goed figuur zou hebben gemaakt.

OU-BOET.