Neerlandia. Jaargang 17

Zuid-Afrika

Zuid-Afrikaansche Brieven.

XIV.
Pretoria, 2 Oct. 1913.

Eigenlijk ben ik heelemaal een beetje ‘deur mekaar’, zooals men hier placht te zeggen. Wij zitten hier midden in de voorbereiding der Hollandsche Onafhankelijkheidsfeesten en dat is met zulk een groote Hollandsche kolonie een heel werk, want natuurlijk willen de Hollanders en oud-Hollanders goed voor den dag komen. De Hollandsche feesten hebben hier een uitstekenden naam en zoo'n eeuwfeest meet nog grooter en schitterender zijn dan het jaarlijks weerkeerend Koninginne-feest. Wij zullen drie dagen feest hebben: Den eersten dag voor de kinderen. Den zelfden avond wordt er, wat men hier noemt, een concert gegeven, waaraan alle Hollandsche vereenigingen medewerken. Hollands Mannenkoor en de zangvereeniging Asaf zullen Hollandsche koornummers zingen en mevr. Tilanus zal Hollandsche liederen ten beste geven.

Ik ben vele jaren hier weg geweest en mij is opgevallen dat er een sterk streven is om den Hollandschen zang te bevorderen. De Afrikaners vooral beginnen in te zien dat er mooie Hollandsche liederen in overvloed zijn. Bizonder in trek zijn hier de Mol's Ik ken 'n lied en Cath. van Rennes' Zonnelied. Ik heb deze beide liederen reeds verscheidene malen hooren zingen op concerten en in den huiselijken kring. Er bestaat echter een gevaar, en dat is dat de menschen zullen gaan meenen dat dit nu zoo ongeveer alles is wat er aan Hollandsche liederen bestaat. Maar tegen dit gevaar wordt reeds gestreden. Niet alleen laat Hollands Mannenkoor nu en dan solisten optreden op zijn concerten die andere Hollandsche liederen laten hooren en doet het Gemengde Koor Asaf hetzelfde, maar Afrikaner taalvrienden hebben de laatste paar jaren een Hollandschen zangwedstrijd gehouden, waar verplichte nummers moeten worden uitgevoerd. In de maand November zal hier weder deze zangwedstrijd zijn en ik verneem zoo juist van den hoofdredakteur van Die Brandwag, die de sterke stuwkracht van deze beweging is, dat er groote deelneming voor dezen wedstrijd wordt verwacht. Voor de hier wonende Afrikaners is de avond van dien wedstrijd een heerlijk feest, zooals mij een bekende Afrikaansche dame meedeelde: ‘Dit al te pleizierig heel die avond net niks als Hollands te hoor en je zo recht te midden van je ei'en mensen te gevoel.’

Het nieuwe Ministerie.

In de staatkunde is het weer rustig. De namen der nieuwe Ministers zijn U reeds bekend. De heeren adv. N. de Wet, Van Heerden en Theron zijn menschen wier trouw aan hun moedertaal en aan de Afrikaansche zeden en gewoonten boven twijfel is. Van adv. Niklaas de Wet, een studievriend van Minister Smuts verwacht men, dat hij de sterke voorvechter voor de Hollandsche taalrechten zal zijn. Ons Ministerie is sterker uit den Botha-Hertzogstrijd te voorschijn getreden. Ik heb vroeger reeds voorzegd, dat, wat deze strijd ook mocht opleveren, hij een groote stap voorwaarts in de goede richting zou brengen. De huidige samenstelling van het Kabinet heeft dit bewezen. Zoo is uit veel kwaads, goed geboren en zal nog meet goeds voortkomen.

Afrikaners naar Holland.

Het bericht dat de Prins der Nederlanden de vijftig Afrikaners die als gasten der Union-Castle Maatschappij Engeland zullen bezoeken, naar Holland heeft uitgenoodigd, heeft hier een zeer aangenamen indruk gemaakt. De landbouwende bevolking van Zuid-Afrika heeft groote belangstelling voor het landbouwende en veeteelende Holland, van welks vooruitstrevende boerderij zij zooveel heeft gehoord en gelezen, dank zij vooral ook het landbouw-bijvoegsel van De Volkstem, dat veel aandacht wijdt aan den landbouw en veefokkerij in Holland. De hoofdredakteur van dit blad, de heer Adam Boshoff, is iemand die bewondering en waardeering heeft voor hetgeen Holland op landbouwgebied tot stand brengt. Hij was de eerste die zijn waardeering en vreugde uitsprak over deze uitnoodiging. Hem volgden in waardeerende woorden alle Hollandsch-Afrikaansche bladen. Ik verwacht veel goeds van deze reis, ik hoop alleen dat de Afrikaners een secretaris zullen medenemen, die een uitvoerig verslag van dit bezoek

[p. 305]

wil schrijven, zoodat niet door den omvang van het verslag over de Engelsche boerderij, het verblijf in Holland in al te bescheiden vorm wordt teruggedrongen. Nog geen Afrikaner-boer, hetzij hij Hollandsch-sprekend of Engelsch-sprekend was, is van Holland teruggekeerd zonder dat hij een en al geestdrift was voor de wijze van landbouwen en de veefokkerij aldaar.

Het dubbele Zuid-Afrika-nummer, dat juist hedenmorgen hier is aangekomen, heeft de geestdriftige aandacht getrokken van de Afrikaners.

XV.
Pretoria, 23 Oct. 1913.

De onafhankelijkheidsfeesten.

Ook wij hebben hier onze onafhankelijkheidsfeesten gehad. De plaatselijke Hollandsche kolonie, die ongeveer zes duizend zielen telt, heeft drie dagen feest gevierd. Met een uitvoerig verslag dier feestelijkheden zal ik U niet vermoeien, alleen wil ik vermelden dat men o.a. het bekende kluchtspel Kloris en Roosje ten tooneele heeft gebracht, dat zooveel bijval oogstte, dat men het op denzelfden dag zoowel 's middags als 's avonds heeft gespeeld voor een zaal, waarin de menschen gepakt zaten, mannetje naast mannetje.

De Nederlanders hier ter stede hebben de beteekenis dezer feesten duidelijk begrepen. Men heeft niet gegloried in de herkregen onafhankelijkheid, doch den vooruitgang die Holland na 1813 heeft gemaakt, geroemd en herdacht.

De voorzitter der feest-commissie, de heer H.C. Jorissen, heeft het in zijn feestrede nadrukkelijk gezegd: Naar mijn meening was het noodig voor Holland dat het door Napoleon werd geknecht. Na de gloriedagen der gouden eeuw, had Holland die druk noodig om weer te leeren opstaan.

Hij ging dan na wat het Nederland van heden beteekende en vond het verkeerd Holland een klein land te noemen. Het was een groot land om de vele groote mannen die het in de laatste eeuw aan de wereld had gegeven. Hij noemde dan een lange reeks namen van wereldbekenden en -beroemdheden en zeide dat hij niet alle wilde opsommen, want dat hij dan den ganschen avond aan het woord zou zijn.

De samenspraak van Thomasvaêr en Pieternel in De Bruiloft van Kloris en Roosje was vol van toespelingen op het Holland van vandaag dat zulk een eereplaats bekleedt in de rij der volken en vol van toespelingen op de verhouding van Holand en Zuid-Afrika en van het Hollandsch in dit werelddeel.

Alle Ministers die in de stad waren, woonden de opvoering van Kloris en Roosje bij. De Hollanders zijn vol geestdrift over deze vertooning, waarvan zij zeggen dat zij nooit zoo iets in Pretoria hadden gehad. Men heeft de dames en heeren die er in optraden, gevraagd het nog eens te willen geven en naar ik hoor hebben zij ook een uitnoodiging ontvangen om het stukje ter gelegenheid der onafhankelijkheidsfeesten te Johannesburg te herhalen. Het is alleen nog een vraag of de Nederlandsche Vereeniging in de Goudstad de vrij hooge kosten aan de overkomst van een veertigtal optredenden verbonden, zal kunnen betalen.

Ik verneem verder dat de herrijzenis van de Nederlandsche Vereeniging hier ter stede een gevolg dezer feesten zal zijn. Deze Vereeniging lijdt al sedert jaren een kwijnend bestaan. Haar ledental neemt voortdurend af en haar bijeenkomsten worden niet meer bezocht. Men wil thans de geheele Vereeniging reorganiseeren, haar openstellen voor iedereen door een zeer lage minimum-bijdrage te stellen voor het lidmaatschap. Het is noodig dat er hier een vereeniging is die de Nederlanders en oud-Nederlanders bij verschillende gelegenheden vertegenwoordigt, die voor de belangen der Nederlanders opkomt, indien dit noodig is, en die bij de Nederlanders zelf het bewustzijn wekt of wakker houdt dat Nederland geen klein land is en geen klein land kan zijn, waar het zoo hooge plaats inneemt in de wetenschappelijke, kunst-, technische en handelswereld.

De tijd is nu ook rijp voor de stichting van een Tak van het Alg. Ned. Verbond. Men moest hiervoor de gelegenheid afwachten. Mij dunkt dat die thans is gekomen en dat men met kracht en macht aan het werk moet gaan. De moeilijkheid is alleen nog een invloedrijk en geestdriftig voorzitter te vinden; maar het oude spreekwoord zegt niet ten onrechte: Wie zoekt, zal vinden! Men geve het dus niet op.

Hollanders en Afrikaners.

Toen de heer Jan Celliers in het Afrika-nummer van Neerlandia zijn meeningen neerschreef over de verhouding van den Afrikaner tot den Afrikaner van vreemden oorsprong, kon men niet voorzien dat reads zoo spoedig na de verschijning dezer studie de Afrikaners zouden geroepen worden uitspraak te doen in een geschil over deze verhouding.

Toen een paar jaar geleden het Hollandsche Hospitaal hier ter stede ten gronde ging, hebben menschen in Holland, wier namen nimmer zijn genoemd, een kapitaal bijeengebracht om dit Hospitaal te maken tot een Z.-Afr. Hospitaal. Holland wilde beslist dat het nationaal zou zijn en dat het zou dienen om Afrikaansche meisjes daar gelegenheid te geven te worden opgeleid tot verpleegsters. Een bepaling echter in de wet hier is dat geen Hospitaal diploma's aan verpleegsters kan uitreiken, wanneer het niet beschikt over minstens veertig bedden. Zoovele bedden heeft het Z.-Afr. Hospitaal echter niet. Daarom stelde Holland beurzen beschikbaar voor Afrikaansche meisjes die in Holland voor verpleegster wilden studeeren. Uit belangstelling voor deze stichting benoemde de Tak Pretoria van de Z.-Afr. Vrouwen-Federatie een vertegenwoordigster in de dames-commissie van dit Hospitaal, welke commissie tot taak had het bestuur bij te staan in de huishouding. Op het jongste congres van de Z.-Afr. Vrouwen-Federatie nu heeft de presidente van de Z.-Afr. Vr.-Fed. deze vertegenwoordiging afgekeurd, onder voorgeven o.a. dat deze stichting niet nationaal was. Dit woord heeft de in Zuid-Afrika wonende Nederlanders diep gekrenkt. Zij streven en werken voor hetzelfde doel met de Afrikaners en hun streven wordt gekenmerkt als niet nationaal. Ook de Tak Pretoria van de Z.-Afr. Vr.-Fed. heeft de zaak hoog opgenomen en de uitlating voor de ledenvergadering gebracht. Mevr. Faure was aanwezig, maar haar verdediging van de gewraakte uitdrukking was uitermate zwak. Gevraagd of zij deze terugnam, verklaarde zij dat als zij haar Nederlandsche vrienden met die uitdrukking had gekrenkt, zij verschooning vroeg. Deze verklaring veranderde echter niets aan haar meening. Te begrijpen is dat de vergadering geen genoegen nam met een dergelijke terugtrekking van de krenkende woorden en met overgroote meerderheid - 32 tegen 5 stemmen - haar afkeuring in een sterk gesteld besluit neerlegde. Deze beslissing is te opmerkelijker, wanneer men weet dat mevr. Faure een buitengewoon grooten invloed heeft en haar woord in de Federatie bijna wet was. Het besluit bewijst dat een geest, welke hier voor den oorlog vrij sterk was, aan het uitsterven is en dat het jongere geslacht en de breed-denkende Afrikaners er tegen zijn de Hollanders ‘zeer te maken’. Mevr. Jorissen vroeg het mevr. Faure zoo raak: ‘Waarom maakt U toch de Hollanders zeer? Wij maken de Afrikaners toch ook niet zeer. Dit is niet in het belang van een goede samenwerking’; waarop mevr. Preller, een oprechte Afrikaansche, liet volgen: U hebt er niet alleen de Hollanders mee gekwetst, maar ook alle breed-denkende Afrikaners,

[p. 306]

welke woorden in de druk bezochte vergadering luide instemming vonden. Een andere Afrikaansche, mevr. Lievenberg, echtgenoote van het vroegere hoofd van Mijnwezen, sprak het uit dat het in het verleden een groote fout van vele Afrikaners is geweest om de Hollandsche vrienden te kwetsen, en dat sommigen nog heden ten dage die fout begaan.

Zoo was de stemming in deze vergadering, waarin de overgroote meerderheid door Afrikaansche dames werd gevormd.

De Hollanders hier te lande verheugen zich van harte over dit besluit en over die stemming. Zoo is uit kwaad veel goeds geboren. De lucht is gezuiverd en Afrikaners en Hollanders hebben gelegenheid gehad te bewijzen en uit te spreken hoe zij over elkander denken en welke gevoelens zij voor elkander koesteren. Dat dit eens noodig was, weet ieder die maar eenigszins de toestanden hier kent. Wanbegrip heerscht hier nog al te veel en het spreekwoord blijft waar, dat men in den nood zijn vrienden leert kennen.

OU-BOET.