Neerlandia. Jaargang 17

Oost-Indië.

Nog eens: Buitenlanders in Nederlandsch-Indischen Staatsdienst.

Hoewel wij meenden de kern, de hoofdzaak van het schrijven van ‘een officier van gezondheid’. in het jongste Juni-nr. (zie blz. 135 en 136) voldoende te hebben weêrgegeven, blijkt 't nu dat de briefschrijver gaarne had gezien dat de brief zelf ware opgenomen.

Hij komt nu op het onderwerp terug in een schrijven aan de Redactie, 't welk wij hieronder in zijn geheel laten volgen, omdat wij niet de gedachte willen wekken, dat wij iets zouden willen achter houden, en tevens omdat het ons in eenig opzicht tot erkenning van ongelijk noopt. Aan het slot zal men de opmerkingen aantreffen, waartoe de klacht over onze opvattingen, ons aanleiding geeft.

De thans ontvangen brief volgt nu hier:

Geachte Redactie.

‘In 't Juni-nr. van Neerlandia komt onder het hoofd Buitenlanders in Ned.-Indischen Staatsdienst een uitvoerig antwoord van de Redactie op mijn brief over dit onderwerp voor, welke brief echter tot mijn leedwezen niet is opgenomen. En waar nu tevens de kritiek van de Redactie gedeeltelijk op onbekendheid met de ware toestanden schijnt te berusten, verzoek ik U bij dezen met aandrang dit wederwoord in zijn geheel op te willen nemen. De zaak is werkelijk van een zóó groot gewicht voor ons koloniaal bezit, dat verkeerde meeningen hieromtrent niet mogen bestaan en zeker allerminst in Neerlandia.

Allereerst zij op den voorgrond gesteld, dat ontevredenheid met mijn positie hier geen rol speelt. Ik ben zeer ingenomen met mijne betrekking als officier van gezondheid. Wanneer dus traktement verbetering noodig wordt geacht dan gaat dit uit van een standpunt van waaruit men alleen 't landsbelang in het oog houdt. En dat het intreden van buitenlanders in Nederl.-Ind. Staatsdienst als een groot gevaar wordt beschouwd, óók door anderen, kan het vlugschrift van Jhr. Sandberg “op de gevaarlijke helling”, en de rede van den heer Van Sandick in 't Kon. Instituut van Ingenieurs bewijzen. De heer Van S. pas van een reis door Indië teruggekeerd, noemde het een ongehoord feit dat, nu voor 't eerst in onze geschiedenis, de Regeering buitenlandsche ingenieurs liet uitkomen. Met hem zeg 1k “de lust van onze ingenieurs, doktoren enz. om naar Indië te gaan is groot genoeg”, maar men kiest nu eenmaal niet de slechtst betaalde betrekkingen. Tal van Nederl. ingenieurs, meer dan twee honderd Nederl. geneesheeren werken in Indië als particulier. Kan men er dan van spreken, dat onze jongens niet naar de Oost willen? Het zou ook te dwaas zijn dit beweren vol te houden op een oogenblik dat ons land op allerlei gebied, vooral dat van handel en scheepvaart een durf ten toon spreidt als sinds onze zgn. gouden tijd niet is waargenomen. Overal vindt men Ne-

[p. 302]

derlanders en naar onze eigen koloniën zouden ze niet komen? Erger wordt het evenwel als onze eigen Regeering in 't buitenland dezen indruk wekt. In de aula der Universiteit te Kopenhagen worden biljetten aangeplakt, aan de Weensche Universiteit worden prospectussen verspreid, beide met den oproep tot dienstneming als officier van gezondheid bij 't Nederl. Ind. leger en openlijk wordt aan het Departement van Koloniën gezegd, dat de Nederlanders zelve niet willen gaan. Wat is dit anders dan een bekentenis van onvermogen? En de buitenlandsche collega's hebben gelijk als ze zeggen “dat Nederland blijkbaar te beroerd is om zijn eigen koloniën te besturen.” Maar het is een leugen, en een krachtig protest hiertegen is noodig. Ik vleide mij, ten onrechte, met de hoop dat het Alg. Ned. Verbond hierin de leiding zou nemen. Het ziet tot mijn teleurstelling niet eens 't belang van de zaak in.

Waar echter de Redactie het niet alleen niet eens met mij is maar mijn stellingen bestrijdt onder 't maken van de opmerking, dat ik mij “vergis”, d.w.z. onjuistheden schrijf, zij het mij vergund nog enkele punten recht te zetten.

Allereerst het belang van den Nederlandschen handel. Ik zelf heb voor groote bedragen alle geneesmiddelen voor 't landschap benoodigd, bij een Nederlandsche fabriek besteld door middel van den civielgezaghebber. Had ik betoogd, dat deze geneesmiddelen van eene buitenlandsche fabriek beter waren dan had de civielgezaghebber ze zonder omwegen van die buitenlandsche fabriek laten komen. En mijn voorganger en opvolger waren buitenlanders en kenden geene Nederlandsche fabrieken. Nu in Juni is dit veranderd maar alleen wat geneesmiddelen betreft. Het magazijn in Batavia levert niets, in tegenspraak met wat U beweert. Het Rijksmagazijn van geneesmiddelen is al jaren te Bandoeng. En waar tot op heden de off. van gezondheid invloed had op belangrijke leverantiën, zoo heeft de ingenieur, de houtvester, de mil. apotheker invloed op nog veel belangrijker leveringen. De agenten van buitenlandsche fabrieken enz. zijn vele in Indië, en hoe kan men verlangen dat bestellingen worden gedaan bij fabrieken die men niet kent. Men vergete niet; die buitenlanders, plotseling in onze koloniën in dikwijls belangrijke plaatsen op de Buitenbezittingen neergezet, kennen niets van ons land, noch op wetenschappelijk, noch op nijverheidsgebied. Zij zijn volgens geen enkel voorschrift verplicht de Nederlandsche taal te leeren en wetende dat zij in onzen Staatsdienst de ledige plaatsen innemen, die wij volgens de Nederl. Regeering zelve moedwillig openlaten, stellen enkelen hunner zich op een standpunt en kunnen dit m.i. ook terecht doen. Om tot den militair geneeskundigen dienst terug te keeren, die ik natuurlijk het best ken, mag ik hierbij als voorbeeld wel aanhalen een collega die reeds anderhalf jaar hier is en geen woord Nederlandsch spreekt of schrijft. Aangezien hij slechts een dienstverband heeft voor drie jaren vindt hij dit onnoodige moeite. Niemand kan hem dwingen. De ziektegeschiedenissen worden in 't Duitsch geschreven, zelfs de taal op de zalen is op 't oogenblik Duitsch. Men vergete niet dat er nog 900 mindere militairen van Duitsche afkomst in 't Ind. leger zijn. Nog eigenaardiger is dat deze officier van gezondheid kort na aankomst zelfs de (Nederl.) examens voor korporaal- en sergeant-ziekenverpleger mede afnam. Natuurlijk in 't Duitsch. Met de vroeger in dienst genomen Deenen heeft men dit bezwaar niet gehad, die konden met hun moedertaal niet te recht. Ten onrechte meent de Redactie dat Franschen en Engelschen niet hier willen komen. Zij worden niet aangenomen, evenmin Duitschers, althans niet als officier van gezondheid. Dat dit aantal vreemdelingen intusschen niet zoo gering is, als U het voorstelt, blijkt uit het feit dat van de 76 op 't oogenblik in dienst zijnde off. van gezondheid der 2e klasse er 23 buitenlanders zijn. Deze vreemde invloed kan ook blijken uit het verschijnsel, op wetenschappelijk gebied, dat verschillende belangrijke bijdragen in het Ned. Ind. tijdschrift van geneeskunde in het Duitsch zijn geschreven, terwijl de buitenlanders in Staatsdienst hunne wetenschappelijke onderzoekingen op elk gebied natuurlijk niet in Nederlandsche tijdschriften publiceeren en hunne verzamelingen op volkenkundig en ander gebied niet aan Nederlandsche musea schenken.

U meent dat de Nederlandsche wetenschap er geen nadeel van ondervindt, ik ben van een tegenovergesteld gevoelen. En de bewijzen zijn niet moeilijk te vinden.

Wat ons aanzien bij den inlander betreft, dat dit sterk geschaad wordt door de aanstelling van buitenlanders, staat bij mij vast. De inlander is zeer opmerkzaam en b.v. de inlandsche militairen bespreken onderling wel degelijk de vraag waarom hun toewan dokter “geen blanda” is. Dit is echter iets wat U natuurlijk moet gelooven. Bewijzen kan ik U niet geven.

Tenslotte Uwe op blz. 137 geuite meening, dat de kwestie van de vervulling der Staatsbetrekkingen hoofdzakelijk de Regeering aangaat, in verband met Uw gezegde op blz. 136, dat een krachtig protest aan de Nederl. Regeering niet op den weg van het Verbond ligt, omdat de Regeering op de hoogte van den toestand is. De Redactie houde mij ten goede indien ik meen en volhoud ten eerste, dat het hier een voornaam algemeen Nederlandsch belang geldt, ten tweede dat de Regeering den ernst der zaak òf niet kent òf niet genoeg ter harte neemt. Het verleenen van een studievergoeding van f 4000.- aan studenten in de geneeskunde, die zich verbinden naar Indië te gaan als officier van gezondheid, is geen bewijs van Regeeringszorg. Immers vroeger was die vergoeding f 8000.-; toen de toeloop voldoende was werd ze verminderd tot f 4000.-. Voor den dienst bij de Marine geeft de Regeering voor 't zelfde dienstverband f 8000.- studievergoeding en voor den dienst bij 't Nederlandsche leger zelve f 5000.-. Dus voor den meest vermoeienden dienst in de tropen geeft de Regeering 't minst. En wat de bezoldiging betreft, een inlandsch arts krijgt nu al bij de groote particuliere maatschappijen f 300.- tot f 800.- 's maands. 't Is vrij duidelijk derhalve dat voor eene betrekking van f 275.- 's maands, zich niet veel Nederlanders laten vinden of, wat erger is, wel uitkomen, maar zoo spoedig doenlijk hun dienstverband verbreken en particulier arts worden. Van de hier ter stede op het oogenblik werkzame officieren van gezondheid komt er geen enkele met zijn traktement toe, ondanks de grootst mogelijke zuinigheid. En zoo is 't ook met de ingenieurs. Hier bereikt mij tot mijn groote voldoening de mail-uitgave der N.R. Ct., 2e blad, met de statistische opgaven van den civ.-ing. M. IJpelaar omtrent het aantal Nederl. ingenieurs werkzaam in Nederland, 't Buitenland en Nederl. Indië. Ik geloof dat het voldoende is hier zijn woorden aan te halen: “Indien het inderdaad juist is, dat in den laatsten tijd weinig candidaten zich aanmelden voor den Nederl.-Ind. Waterstaatsdienst dan zijn daarvoor andere redenen doch gebrek aan ondernemingsgeest is het niet. Uit mijn onderzoek blijkt, dat het aantal te Delft gepromoveerden in de laatste jaren belangrijk is gestegen, doch dat het percentage werkzaam in Indië 30% ongewijzigd is gebleven.” M.a.w. steeds meer Nederl. ingenieurs gaan naar Indië doch, evenals de artsen, niet in Staatsdienst.

Trouwens ook de buitenlanders bemerken dadelijk, dat de in Europa ruim lijkende bezoldiging hier niet toereikend is en gaan bijna geen van allen in vasten dienst over; zoodat het eenig resultaat van het aanwerven van vreemdelingen is, dat deze in Staatsdienst acclimatiseeren, de Maleische taal en de toestanden hier leeren kennen en dan verder als particulier er de vruchten van plukken. Hoe weinig de

[p. 303]

Staat ook op hen rekenen kan blijke hieruit, dat de aanwezige Oostenrijksche officieren van gezondheid den laatsten tijd klaar stonden bij den eersten oproep naar hun vaderland terug te gaan als reserveofficier van gezondheid met 't oog op den Balkanoorlog. Dit geldt natuurlijk niet alleen voor officieren van gezondheid maar bij hen, die in onze legerorganisatie zijn opgenomen, treft het het sterkst.

Hier zal ik eindigen. Indien de Redactie en het Hoofdbestuur van het Verbond nu niet overtuigd is van den ernst der zaak die ik naar voren heb gebracht, dan ligt dit niet aan mij. Indien zij overtuigd is dan blijft het toch altijd een droevig feit, dat zij ook in deze zaak niet de leiding heeft genomen. Het Nederlandsch Verbond zegt altijd op de bres te staan waar 't Nederl. belangen geldt. Zoo ergens dan is hier een bres geschoten in ons belang, ons aanzien en onzen goeden naam en wel door onze eigen Regeering.’

Tot zoover de brief.

Dat het, in 't algemeen, in het belang is van den Nederlandschen stam, van den Staat en in 't bijzonder van de Nederlandsche jongelingschap, dat de Staatsbetrekkingen in Nederlandsch-Indië, zoo veel mogelijk door Nederlandsche onderdanen, en niet door Buitenlanders worden ingenomen, daarvan zijn wij overtuigd. Zoo dit in onze vroegere opmerkingen niet voldoende duidelijk aan het licht mocht gekomen zijn, geven wij daarvan gaarne de verzekering.

Wij verschillen echter met den briefschrijver van meening over de oorzaken van het feit dat te weinig Nederlandsche jonge mannen zich voor Staatsbetrekkingen in Nederlandsch-Indië aanmelden.

De briefschrijver zoekt die oorzaken in te geringe bezoldiging, want daarop komt een groot deel van zijn betoog toch neêr; indien de Regeering maar mooier geldelijke vooruitzichten opent, dan zullen er zich wel voldoende officieren van gezondheid, ingenieurs, houtvesters, enz. aanmelden. Wij, hoewel erkennende dat er aanwijzingen bestaan, die de gegrondheid dezer meening bevestigen, zijn daarvan nog niet zoo overtuigd; de geluiden die tot ons komen, de stemmingen hier in Nederland door ons opgemerkt, doen ons vasthouden aan de meening dat er ook andere beletselen zijn, dat er bij velen der jongeren onder de echt-Nederlandsche gezinnen een tegenzin tegen Indië, in het algemeen, bestaat. Tegen dien tegenzin nu wordt gewerkt op de wijze als door ons op blz. 136 aangewezen.

Aannemende echter dat de briefschrijver gelijk heeft, dat karigheid van het Gouvernement de oorzaak is van het niet begeeren van ettelijke Nederl.-Indische Staatsbetrekkingen door de Nederlandsche jonge mannen, dan ligt het allerminst op den weg van het A.N.V. om zich daarmede in te laten. Het A.N.V. kan niet voor verhooging van bezoldiging, voor betere dienstvoorwaarden van bepaalde takken van dienst gaan strijden. De Regeering, die weet dat er te korten zijn, moet zelve onderzoeken aan welke oorzaken het euvel is toe te schrijven; hoogstens kan het Verbond mede werken tot het opsporen dier oorzaken, en daartoe kan het openbaar maken van klachten als de onderhavige bijdragen; het aandringen op verhooging van bezoldiging, nog wel zonder dat de zekerheid bestaat dat te geringe betaling en niet andere omstandigheden, de oorzaak van het euvel is, ligt niet op den weg van het Verbond.

Wat nu betreft de door den briefschrijver genoemde schade aan den handel, wordt toegegeven dat het ons, na onderzoek, ter oore is gekomen, dat werkelijk in de laatste jaren, door ambtenaren, met name in zelfbesturende landschappen, onmiddellijk, zonder tusschenkomst van het Gouvernement bestellingen worden gedaan van benoodigdheden, die in 's lands belang worden gebruikt, zooals geneesmiddelen voor de bevolking, enz. welke benoodigdheden dan uit eigen middelen (landschapskassen) worden betaald. Daardoor kunnen dus buitenlandsche fabrieken of kan de buitenlandsche nijverheid bevoordeeld worden boven de Nederlandsche. Dit kan echter bezwaarlijk over groote bedragen loopen; althans in vergelijking met de groote Regeeringsbestellingen waarop wij het oog hadden, zinken deze enkele, waardoor buitenlanders bevoordeeld worden, in het niet.

Dat de Nederlandsche wetenschap er onder zou lijden, als in Nederl.-Indische tijdschriften van geneeskunde artikelen voorkomen in het Duitsch geschreven, kan niet zoo grif worden ingezien. Het komt, helaas dikwijls overbodig, meer voor dat Nederlandsche geleerden schrijven in vreemde talen, omdat de wetenschap als internationaal moet worden beschouwd.

Voor het punt ‘ons aanzien bij den Inlander’ verwijzen wij naar hetgeen op blz. 136 te dien opzichte werd gezegd.

Toestanden als door den briefschrijver geteekend, n.l. die van examen afnemen in het Duitsch, van ziektegeschiedenissen in het Duitsch, zijn natuurlijk af te keuren; de vraag rijst echter, waarom bij officieren van gezondheid van Duitschen landaard niet dezelfde eischen worden gesteld of bepalingen worden gemaakt, als voor de officieren van gezondheid van Deenschen landaard gelden. Maar dit zijn toch aangelegenheden, die zóó het huishoudelijke van den dienst raken, dat er moeilijk sprake kan zijn van de belangen van den Nederlandschen stam.

Ten slotte zij herhaald dat de onderhavige kwestie hoofdzakelijk de Regeering aangaat. Deze tracht nu door het verstrekken van studie-toelagen, telken jare aan twintig Nederl. jongelieden, de gelegenheid om officier van gezondheid te worden gemakkelijk te maken. De oproepingen voor den Indisch-medischen dienst in het buitenland werden gedaan om te voorzien in de tijdelijke behoefte aan geneeskundigen.

Te betreuren is het, dat de Regeering telken male verandering bracht in haar pogingen om in de behoeften voor den dienst in de tropen te voorzien; daardoor was er nu eens een overkompleet, dan weer een te kort. Het wil ons voorkomen, dat de Regeering, door de ondervinding geleerd, thans op den goeden weg is en dat zij rekening houdt met vele der geuite bezwaren.

Voor het A.N.V. is er geen aanleiding voor een krachtig protest.