Neerlandia. Jaargang 17

Nederland

Volkskunst en Volkskracht.

Onder den titel ‘Volkskunst - Volkskracht’ behandelde de heer Poelhekke in vier avondlezingen voor de leden van het A.N.V. te Nijmegen de beteekenis der volkspoëzie als maatschappelijk verschijnsel en als grondslag van alle voortbrengselen der letterkunde. ‘De kunst is van sociaal karakter, sociaal in ontstaan en sociaal in bestemming; zij is dus van allen en voor allen’, was de leidende gedachte van deze voordrachten.

Deze stelling werd bewezen door na te gaan, hoelyriek, epiek en dramatiek ontstaan zijn. Daarbij werd voortdurend gewezen op de geleidelijke ontwikkeling van elke behandelde dichtsoort, van haar oorsprong af tot aan haar bekroning in de werken van de grootste dichters. Zoo behandelde spreker o.a. de theorie van Bücher over het arbeidslied en die welke het ontstaan van het lied zocht in de kreet, waarbij o.a. lang werd stilgestaan bij de doodenklachten.

Dit alles werd met tal van voorbeelden verlucht, evenzeer als dit geschiedde bij de behandeling der sagen, welker ontstaansfactoren in bijzonderheden werden nagegaan.

Om goed in het licht te stellen tot welk een bloei sagen het kunnen brengen, wijdde spreker den derden avond geheel aan de graalsage en die van Ahasverus. Deze twee had hij uitgekozen, omdat ze beide zoo actueel zijn en omdat aan beide zoo bijzonder duidelijk blijkt voor welk een wijsgeerige en aesthetische ontwikkeling sagen de kiemen in zich bezitten.

De waarheid der stelling door den spreker steeds herhaald: alle gezonde hoogtekunst vindt zijn bodem in de volkspoëzie, bleek ook uit de behandeling der heldensage, waaruit de volksepen zijn opgebloeid en indirect ook de kunstepen en epische gedichten. En niet minder uit die der fabelen en sprookjes. Met name leverde de polygenetische theorie omtrent het ontstaan der sprookjes een afdoend bewijs, dat alle volkeren in alle tijden dichtkracht bezitten.

De historische beschouwing werd besloten met de behandeling van het drama, dat in zijn ontwikkeling naar de verschillende theorieën werd nagegaan tot aan zijn rijkste bekroning in Shakespeare's werken, die de volledigste uitbloei der volkspoëzie zijn.

Tenslotte ging spreker na in welke verhouding de hoogtekunst tot de volkskunst behoort te staan.

Op grond van al het behandelde, meende hij als onbetwistbaar te mogen vaststellen, dat, daar alle poëzie sociaal in aard is, ook de hoogtekunst zich dat sociaal karakter goed bewust moet zijn. Trou-

[p. 129]

wens de groote blijvende werken der eerste meesters hebben steeds voeling gehouden met de volkskunst. Waar de dichter de voeling verloor met zijn volk, met zijn stam, heeft hij ook zich zelf geschaad. Geen dichter is voor de wereldletterkunde ooit van beteekenis geweest, tenzij hij volop man van zijn volk was. Zoo steunt de stamkracht de kunst, terwijl omgekeerd de gezonde kunst een steun voor de stamkracht wordt. Er moet dus zijn voortdurende uitwisseling van krachten van de volkskunst naar de hoogtekunst en omgekeerd. Het volk moet den dichter dragen door zijn stamkracht; de dichter, die wel boven zijn volk uitsteekt, maar één moet zijn met zijn stam, zal dan aan zijn volk in waarheid levensbrood reiken, zal het dan kunnen leiden. Deze stellingen werden uitvoerig toegelicht en verlucht met voorbeelden. Daarbij werd met volle waardeering van wat de tachtigers schoons hadden voortgebracht, hun te eenzijdig individualisme geoordeeld als van onvoldoende vruchtbaarheid voor den Nederlandschen stam en voor de moderne kunst te gelijk, waarna de spreker allen opwekte tot versterking van hun stambewustzijn, hetgeen als beslist gevolg zou hebben versterking der dichtkracht van den Nederlandschen stam.

De lezingen van den heer Poelhekke werden door een zeer talrijk publiek met onverminderde aandacht gevolgd. De vier avonden waren een groot succes voor den spreker en niet minder voor onze Afdeeling van het A.N.V., in welks belang het zeer te hopen is, dat de begaafde spreker bereid gevonden zal worden ook elders een of meer avonden dezelfde stof te behandelen.

Dr. P.V. SORMANI.