Neerlandia. Jaargang 15

Generaal Hertzog over de moedertaal.

Gen. Hertzog behoort tot het zeldzame slag menschen, die als zij den mond openen om te spreken ook iets te zeggen. Men kan de talrijke toespraken, lang en kort, waarmede hij onverpoosd zijn mede-Afrikaanders tracht wakker te schudden, niet lezen, zonder telkens getroffen te worden door een eigen kijk op de dingen, een nieuw denkbeeld of een frisschen vorm, dien hij aan zijn onderwerp geeft. Zoo heeft hij op het congres van de Vrouwenfederatie in Transvaal over ‘onze moedertaal’ kunnen spreken - hoe dikwijls heeft hij 't daar al over gehad! - en niettemin iets leveren, dat ook in een kort verslag van de Volkstem nog alleszins de kennisneming waard is.

Nu had hij het onderwerp niet zelf gekozen, maar was hem gevraagd of hij daarover wou spreken. Er is, zei hij om te beginnen, in den laatsten tijd al zooveel over geschreven en gekibbeld, dat iedereen, zou men meenen, er al genoeg van moest hebben. Maar hij hoopte, dat de Afrikaanders de zaak niet zat zouden worden. Daarop legden hun tegenstanders het toe; daarom schreven zij er gedurig over. Maar de Afrikaanders moeten de zaak blijven behandelen, zoolang het nog niet recht is met hun moedertaal.

Generaal Hertzog wou nog eens uiteenzetten welke waarde de moedertaal heeft. In de eerste plaats, zeide hij, is de taal het grootste middel, waardoor een volk wordt verklaard, d.w.z. wil men een volk leeren kennen, dan bestaat daartoe geen andere weg dan door zijn taal. Wie het grootste deel van de bevolking van Zuid-Afrika wil leeren kennen -de Afrikaanders - die moet hun taal kennen. Hoe zal men er nu in slagen, de twee groote elementen, de Hollandsch- en de Engelsch-sprekende bevolking van

[p. 255]

Zuid-Afrika, tot één groot volk op te bouwen; hoe zal daartoe de noodige onderlinge liefde en achting ontstaan, als zij elkaar niet begrijpen? De Engelschen zullen de Afrikaanders niet waarlijk, niet in hun zieleleven leeren kennen, als zij geen Hollandsch verstaan. Daarom is 't zijn, gen. Hertzog's, beginsel, dat de Zuid-Afrikanen beide talen moeten kennen.

Afgescheiden daarvan bepleitte de generaal de noodzakelijkheid van goede kennis van hun moedertaal bij de Afrikaanders zelf, naar het verslag van de Volkstem, op deze wijze: ‘Wij kunnen onmogelik die innigheid voor ons volk en onze geschiedenis en volk gevoelen en tonen, welke vereist wordt, wanneer wij als hollandssprekenden kunstmatig aanleren wat onze taal niet is. Men overwege 'n ogenblik wat men denkt, als men 'n taal hoort spreken. Als 't Engels is, wordt er dadelik de gedachte aan vastgeknoopt van de engelse geschiedenis; het is verbonden aan de engelse taal. Hoort men Hollands, dan voelt men onwillekeurig de geschiedenis van Zuid-Afrika. We hebben tans 'n groot volk, waarop we met recht trots kunnen zijn. Alles draait om de taal van 'n volk. 'n Volk kan zichzelf niet blijven, als het zijn taal laat vallen.’

Dat is voor de Afrikaanders een nieuwe kijk op de zaak: hun taal hangt met hun verleden, hun geschiedenis innig samen. Gen. Hertzog zal hun ook nog eens zeggen, dat zij samenhangt met hun karakter:

‘Men heeft de ondervinding van veel mensen, die hun taal hebben opzij gezet en Engels als hun taal aangenomen hebben. Doch spr. vraagt of men hem vele mannen kan aanwijzen, die zo hebben gehandeld en die men kan beschrijven als mannen van karakter. 't Kan niet anders, 'n man die zo maar van zijn taal kan afzien, betekent niet veel. Er is echter verschil tussen degene, die door omstandigheden geforseerd wordt zijn taal prijs te geven en hem, die te midden van zijn eigen volk zijn taal verruilt voor 'n vreemde. Er zijn niet velen van dat allooi, die iets betekenen, om de eenvoudige reden, dat de taal zo innig verbonden is met 't leven van 't volk, dat men ze niet kan prijsgeven zonder ernstige schade voor het karakter.’

Een oogenblik later ging generaal Hertzog Sir P. Fitzpatrick, een van de voormannen der unionisten (de Engelsche partij) te lijf, om een inderdaad buitensporige domheid die de man had gezegd. Hij had n.l. met minachting van het Hollandsch gesproken: het had niet eens woorden om alle algebrasche en rekenkundige termen uit te drukken. Met iemand, die dat beweert, zei Hertzog, valt eigenlijk niet te praten; men kan alleen zijn verregaande onkunde bejammeren. Men stelle zich voor - vervolgde hij - dat de taal, waarin Constantijn Huygens en anderen honderden jaren geleden reeds de ingewikkeldste mathematische berekeningen deden en waarin op dit oogenblik vele universiteiten les geven, geen genoegzame hoeveelheid termen zou bevatten om een algebraïsch of rekenkundig vraagstuk in uit te drukken. Het is jammer van zulk 'n onkundig man. En wat nog meer jammer is: men vangt vele van onze eigen menschen met dergelijke onzinnige praatjes.

Ten slotte zette de minister nog eens het ekonomische argument uiteen. Hij heeft daarmede bij de Afrikaanders al veel uitgewerkt. Vroeger, zoo gaat zijn betoog, was voor ambtelijke betrekkingen veelal het Engelsch vereischte, nu is er taalgelijkheid en hebben dus de jongelui van Hollandsche sprake evenzeer toegang tot den staatsdienst. En aangezien voor vele betrekkingen tweetaligheid een vereischte is, gooien Afrikaanders die hun kinderen niet degelijk hun eigen taal laten leeren, een goede kans voor ze weg. Dat is een argument dat pakt.