Neerlandia. Jaargang 15

Een universiteit voor Hollandsch Zuid-Afrika.

Wij hebben vroeger al eens in dit blad de meening uitgesproken, dat een hooger onderwijs voor het Hollandsch-sprekende Zuid-Afrika alleen tot zijn recht zou komen aan een universiteit, waar heel het onderwijs - desnoods met uitzondering van het vak Engelsche taal en letterkunde - in het Hollandsch werd gegeven. Trachtte men naar een universiteit, waar er, gelijk op lagere scholen, twee media van onderwijs zijn, het Engelsch en het Hollandsch, dan zou wel weer het Hollandsch in den hoek worden gedrongen.

Twee redevoeringen, die gehouden zijn op de studenten-taalconferentie te Stellenbosch en waarvan Ons Land laatstelijk den volledigen tekst heeft gegeven, zijn aanleiding dat wij op die kwestie terugkomen.

Dr. D.F. Malan zei in zijn rede over taal en nationaliteit - wij hebben reeds gewag gemaakt van den diepen indruk dien zij gewekt heeft - dit: ‘Er is geen wanbegrip bij Afrikaners, dat onze taal en nationaliteit zoveel schade heeft berokkend als dit, dat het Afrikaner volk tweetalig is. Het ideaal, waarnaar sommigen in Zuid-Afrika schijnen te streven, is om alles, niet alleen in staats- en publieke aangelegenheden, waar het vereist wordt, maar ook in de private aangelegenheden van iedere individuële Afrikaner, precies om de helft te laten zijn. Op alle vergaderingen moet nu juist evenveel Engels gesproken worden als Hollands, anders is men eenzijdig. Bij huisgodsdienst moet het om de beurt. In de kerk moeten allebei de talen worden gehoord, anders is men eng. Niet alleen op de publieke school, maar ook in de dagelikse omgang van Afrikaner met Afrikaner, in korrespondentie en in de huiskamer moet de Hertzogwet konsekwent worden toegepast. Want zo redeneert men, de Afrikaner is tweetalig.’

En dan gaat dr. Malan voort met te zeggen en aan te toonen, dat geen volk ter wereld tweetalig is. Daarom moet het, zegt hij, in Zuid-Afrika wor-

[p. 139]

den één natie, maar blijven twee volken, ieder met zijn eigen taal, - al is het gewenscht, dat men de andere taal verstaat en kan gebruiken.

Op de lagere scholen, zoo meenen wij nu, moeten de kinderen ook de andere taal leeren kennen, maar aan de universiteit behooren de leidslieden van het volk te worden gevormd in de eigen taal. Geen tweetalige universiteit dan, maar twee universiteiten, een Engelsche en een Hollandsche.

Is dat misschien ook de meening van president Reitz, tegenwoordig voorzitter van den Senaat der Unie? Hij sprak op de studenten-taalconferentie over den invloed van de geschiedenis op het volkskarakter, en verklaarde ook het karakter van den Afrikaander uit de levenswijze en de lotgevallen der vaderen. ‘Die Afrikaner’, zei president Reitz, ‘kan skiet en perd-ry, hy kan koffie kook en karmnaatjie braai; hy kan 'n perd kniehalter en 'n wa drywe; hy kan 'n skaap skeer en 'n koei melk; hy kan hier in Stellenbosch en elders Grieks, Latyn, mathesis en geskiedenis leer - sowat van alles, maar - en dit is gin verwyt - ons geskiedenis breng dit mee - s'n werk is doorgaans nie so dee'lik als dit moes wees nie. Die afrikaanse student sal dit self erken, dat hy in bisondere geleerde vakke dit nog nie so ver kan breng nie als dit in die europese universiteite die geval is. Maar ons gaat mos self 'n universiteit van die eerste klas soort kry, meneer die Voorsitter! Hieroor mag ik nu nie uitwei nie - dit is buitekant my onderwerp, - alleen wil ik dit sè - al moet ik dit nou, om so te sè, “by die hare” daarby sleep, en dit is: Pas op!’

Waarvoor waarschuwde de president? Dat kan men slechts vragen. Maar men mag wel vermoeden, dat hij iets van de plannen voor de inrichting van het hooger onderwijs in de Unie af weet, en vreest, dat ze voor de Afrikaanders bedenkelijk zijn. Vreest hij alleen, dat de Afrikaanders aanstonds de gewoonte om buitenslands op studie te gaan zullen prijsgeven en de komende universiteit in Zuid-Afrika verkiezen, en dan een minder degelijke opleiding krijgen? Of is hij ook beducht, dat aan die universiteit de taal en het volkskarakter van den Afrikaander niet tot hun recht zullen komen? Het Pas op! van een ernstig man als president Reitz zal zeker in Zuid-Afrika te denken geven.

Intusschen is minister F.S. Malan in Europa en zal er universiteiten bezoeken ten bate van zijn plannen voor het hooger onderwijs in Zuid-Afrika. Hij zal hier geen tweetalige universiteiten vinden, waar alles ‘precies om de helft’ gaat. En in België kan hij hooren, dat de Vlamingen de Gentsche hoogeschool geheel voor zich opeischen: geheel Vlaamsch zal zij moeten wezen.

Of minister Malan, naast een Engelsche, een Hollandsche universiteit zal voorstellen, weten wij niet. Maar dat de Afrikaanders vroeg of laat een geheel Hollandsche universiteit zullen eischen, daarvan zijn wij overtuigd.