Neerlandia. Jaargang 14

Zuid-Afrika

Nieuws uit Zuid-Afrika.

De heer P.H. Stuurman te Zaandam klaagt er in het vorige nummer over, dat Neerlandia zijn lezers ‘in de laatste jaren zoo bitter weinig omtrent Zuid-Afrika mededeelt’. Dat ‘in de laatste jaren’ lijkt ons onbillijk. Wij hebben eenige afleveringen van 1908 en 1907 doorgebladerd, en er stond heel wat over Zuid-Afrika in. In het vorige jaar is 't minder geweest; wij bekennen het. Maar er kwam dikwijls plaats te kort in den laatsten tijd, en wij verbeeldden ons wel eens, dat de belangstelling in Zuid-Afrika niet veel meer noodig had, dan wat zij kreeg. En zóó weinig was dat toch ook niet.

Maar er komt nu een tijd aan, dat Zuid-Afrika zich aan de belangstelling zal opdringen. Wat ons in Neerlandia eigenlijk alleen van de dingen uit Zuid-Afrika aangaat, dat is het leven van het Hollandschsprekende Zuid-Afrika, van onze stam- en taalgenooten; en dan dat deel van hun leven het meest, waarin het eigen stam- en taalleven zich uit. En dat eigene zal zich eerst terdege vertoonen en laten gelden, als de Unie op den laatsten van Meimaand wordt ingewijd. Wacht maar, zoo lezen wij dikwijls in brieven van ginds; als wij eenmaal vereenigd Zuid-Afrika hebben, dan komen we los.

[p. 62]

In Kaapland.

Trouwens er is in den laatsten tijd toenemende beweging merkbaar. Wij hebben juist in het vorige nummer er eenige teekenen van genoemd.

Vooreerst deelden wij mede, dat het bestuur der Kaapsche universiteit door een commissie liet onderzoeken, in hoeverre bij haar examens het beginsel van gelijkheid van Engelsch en Hollandsch betracht kan worden. Sedert lazen wij er in de Volkstem, van Pretoria, meer van. De commissie had vertegenwoordigers van Kaapland, Vrijstaat en Transvaal geraadpleegd, - dr. Malan uit de Kaapkolonie, minister Hertzog uit den Vrijstaat en een gelastigde van minister Smuts uit Transvaal. En de Volkstem verneemt, ‘dat 't resultaat der gezamelike gedachte-wisseling alleszins bevredigend is uitgevallen’.

‘Alleszins bevredigend’, dat is voor de Volkstem natuurlijk: voor de gelijkheid van het Hollandsch met het Engelsch. Maar nu moet de raad van de universiteit nog beslissen. De gelijkheid van de twee talen zal in dien raad wel niet voetstoots worden erkend, en al is zij erkend, zal zij nog niet aanstonds worden toegepast. Maar er zit nu toch blijkbaar stuwkracht achter de beweging.

En zij zal de Kaapsche universiteit niet meer onverzettelijk vinden. Er is al gedreigd met de oprichting van een andere universiteit, als die van de Kaap de Goede Hoop het Hollandsch met zooveel minachting blijft behandelen. Nog geen twee jaar geleden is er te Kaapstad een vergadering van mannen geweest om de statuten te ontwerpen van een volledige Kaapsche universiteit - de bestaande is slechts een examineerende instelling - en die vergadering besloot, dat aan die nieuwe universiteit alle examens in het Engelsch zouden worden afgelegd, behalve die in Hollandsche taal en letteren; die konden in het Hollandsch of in het Engelsch worden afgelegd.

Wij zijn sinds dien een heelen stap vooruit gekomen.

In den Vrijstaat.

In den Vrijstaat hebben de Engelschen, door menig Afrikaander gesteund, in den laatsten tijd aanhoudend op de schoolwet stormgeloopen. Maar gen. Hertzog, de minister van onderwijs die de wet heeft ontworpen en doorgezet, houdt voet bij stuk.

Die wet brengt het beginsel van gelijkheid der twee talen trouw in toepassing en huldigt het stelsel, voor alle goed onderwijs het eenige ware, dat het eerste onderricht moet gegeven worden in de moedertaal der kinderen.

Nu trachten de tegenstanders van gen. Hertzog dat stelsel te vervangen door dat van de keuze der ouders. De ouders moeten zelf kiezen! Dat is een beginsel, den Afrikaander dierbaar: de staat betaalt, maar de ouders richten het onderwijs in. Dus gaan vele Afrikaanders met de Engelsche vijanden van de schoolwet mede.

Zij gaan ook hierom mede, omdat zij, wordt hun de keuze gelaten, het Engelsch als voertuig voor het onderwijs zouden verkiezen. Want daar gaat niets af, om in allerlei bedrijven, ambten en bedieningen vooruit te komen, heeft men in Zuid-Afrika aan Engelsch ongelijk meer dan aan het Hollandsch. Bovendien, het wanbegrip gaat er bij den Afrikaander niet licht uit, dat de kinderen Hollandsch wel van zelf leeren.

Maar zoolang gen. Hertzog er over te zeggen heeft, zal de toeleg niet gelukken. Het zwak van vele Afrikaanders kennende, bindt hij ze door de wet. En daarbij heeft hij den steun van het zelfbewuste Afrikaanderdom.

In Natal.

Bij het doorbladeren van oude Neerlandia's vonden wij, in een nummer van een groot jaar geleden, uit een brief de mededeeling overgenomen, dat in Natal in toenemende mate het Hollandsch werd beoefend, ook door Engelschen. Dat zal ten deele wel gelegen hebben aan den invloed van de bevolking in Vrijheid en Utrecht, de twee districten, met een stuk van Wakkerstroom, na den oorlog van Transvaal afgenomen en bij Natal gevoegd. Maar stellig ligt er ook een aanwijzing in van het algemeen wordende besef, dat in heel Zuid-Afrika het Hollandsch een grootere rol gaat spelen.

In het vorige nummer hebben wij er melding van gemaakt, dat er aan de instelling voor hooger onderwijs, die Natal inricht, een leerstoel voor het Hollandsch zal komen.

Nieuw teeken van vooruitgang: in het Natalsche Parlement heeft weer Hollandsch geklonken. Sedert 1842 - zoo herinnert de Volkstem - toen de eerste Boeren-Volksraad in Natal eindigde, was dat niet gebeurd. De man, die de oude landstaal in 's lands vergaderzaal weer liet hooren, was Ernst Rabe, afgevaardigde voor Vrijheid. De stenografen kenden geen Hollandsch en dus - zoo lezen wij in een brief - moest de heer Rabe, wilde hij zijn woorden in de handelingen opgeteekend hebben, tot het Engelsch terugkeeren, maar dat zal wel anders worden, wanneer onder de Unie de gelijkheid der twee talen ook in Natal zal gelden.

Van groote beteekenis is ook, dat de Afrikaanders van Natal het voorbeeld van hun stamgenooten in de andere drie koloniën gevolgd, en een politieke vereeniging opgericht hebben. Het Kongres heet zij.

Evenals de Afrikaander Bond, het Volk (van Transvaal) en de Orangia Unie, stelt het Kongres het lidmaatschap voor alle blanken in Natal open, maar het is toch bij uitnemendheid een vereeniging van Afrikaanders.

Dat bleek op de vergadering, die het Kongres den 21en Januari te Vrijheid heeft gehouden. De burgemeester van de stad - een Engelschman met name Player - heette de afgevaardigden in de stad welkom in een Engelsche rede, waaraan hij echter eenige Hollandsche zinnen liet voorafgaan om zijn spijt uit te drukken, dat hij nog niet zijn heele rede in die taal kon houden.

Er was in de toespraak van den burgemeester meer, dat ons aantrekt. Zoo sprak hij over de samenwerking van ‘Engelschen en Afrikaanders’, gevende aldus aan het woord Afrikaander de goede oude beteekenis, die wij zouden wenschen dat het behield: die van den Hollandsch-sprekenden Zuid-Afrikaan.

Daar waren op de vergadering ook Afrikaanders, die het woord in dien zin gebruikten. Zoo de heer van Schalkwijk, die zeide dat het Kongres was gesticht ‘om Afrikaanders de gelegenheid te geven in hun eigen taal te spreken’. Andere afgevaardigden zeiden echter - maar bevestigden zoo het oude gebruik van het woord - dat de vereeniging er was zoowel voor Engelschen als voor Afrikaanders.

Met dat al zal de vereeniging wel het karakter houden van de mannen, die haar oprichtten, en dat zijn Afrikaanders.

In Transvaal.

In Transvaal hebben de Afrikaanders ook een vereeniging opgericht, die van nieuw stamleven getuigt. Vele Hollandsch-sprekende boeren waren er n.l. ontevreden, dat in de Transvaalse Landbouw Unie nagenoeg alles Engelsch was wat er de klok slaat. Het orgaan dier vereeniging, bestemd voor den Transvaalschen boer, verschijnt uitsluitend in het Engelsch, op de vergaderingen wordt meest alleen Engelsch gesproken enz.

[p. 63]

Daaraan wil de Organisatie Vereniging een einde zien te maken, en lukt dat niet, dan zal er waarschijnlijk een afzonderlijke landbouw-vereeniging tot stand komen, waarin de Afrikaander boer zich beter thuis zal voelen.

En, zoo lezen wij, op het eerste congres van de Transvaalse Landbouw Unie, na de oprichting van de Organisatie Vereniging gehouden, is er dadelijk veel meer Hollandsch gehoord dan ooit te voren.

De Afrikaanders zijn ‘maar stadig’, maar zij roeren zich nu toch.