Neerlandia. Jaargang 13

De Zending in de Bataklanden.

(Hierbij de foto's 17, 18, 19 en 22.)

Dit opstel wil slechts een indruk geven van den naar verhouding snellen voortgang en de groote belangrijkheid van het zendingswerk in deze streken, door het mededeelen van eenige feiten en cijfers.

De eerste zendingsarbeid hier werd ter hand genomen onder het Engelsche Bestuur (Raffles), door Baptisten-zendelingen. Twee van hen, Burton en Ward ondernamen in 1824 eene reis van Siboga uit, en drongen tot in Silindoeng door. Een beschrijving van die belangwekkende reis is te vinden in de ‘Bijdragen van het Kon. Inst.’ 2 I, blz. 270-308.

De Padri-beweging deed de aanvankelijke vruchten dier reis tenietgaan.

In 1834 werden twee Bostonsche zendelingen, Munson en Lyman door de Bataks gedood en opgegeten. Hetzelfde lot trof jaren later twee Roomsch-Katholieke missionarissen.

De uitzending van Dr. H.N. van der Tuuk door het Nederlandsch Bijbelgenootschap, ter bestudeering van het Bataksch was een belangrijk feit. Zij bereidde de eenige jaren later opnieuw optredende zending voor. Ditmaal waren het Nederlanders. Toen in 1861 het Rijnsche Zendelinggenootschap, ten gevolge onder meer van den moord op eenige zijner zendelingen op Borneo, zijn arbeid in de Bataklanden (Sipirok) begon, vond het daar drie Hollandsche zendelingen, van wie twee, Van Asselt en Betz in zijn dienst overgingen. De derde, Dammerboer bleef zelfstandig voortwerken, en arbeidt er nog (27 Oct. 1908 vierde hij zijn vijftigjarig jubileum) met twee andere zendelingen in Angkola, in dienst van het Java-Comité. Ook de Doopsgezinde Zendingsvereeniging werkt ongeveer sedert 1870 in het uiterste Zuiden der Bataklanlanden (Pahantan) met één zendeling.

Ofschoon niet van belang ontbloot willen we het werk van de beide Nederlandsche Vereenigingen verder laten rusten en ons (voor de Westkust) tot de Rijnsche Zending bepalen. Op de Oostkust zullen wij kennis maken met den arbeid van een ander Nederlandsch Genootschap, n.l. het Nederlandsch Zendelinggenootschap (1797) gevestigd te Rotterdam.

Toen zendeling Nommensen in 1862 tevergeefs beproefd had van Baroes uit in het hart der Bataklanden door te dringen, ging hij naar Sipirok om met de zendelingen daar in overleg te treden. Daar kwam hij tot het besluit van het Zuiden uit te trachten een poging te wagen. Het gelukte hem onder veel strijd en het overwinnen van ontelbare moeilijkheden en gevaren zich in Silindoeng te vestigen en er te blijven. Dit was het beslissend oogenblik in de geschiedenis van de Rijnsche Zending. De arbeid ging nu van jaar tot jaar vooruit. Ook het getal zendelingen nam voortdurend toe. Evenzoo (daar zending en onderwijs noodzakelijk hand in hand gaan) het aantal scholen en daarmede weer het getal inlandsche onderwijzers. Dit riep noodwendig het vraagstuk van de opleiding dier onderwijskrachten in het leven. Doch hierbij bleef het niet. De zending, ofschoon in de eerste plaats en in beginsel een godsdienstig werk, kan niet buiten het gewone en maatschappelijke leven blijven staan. Zoo komt ze telkens voor nieuwe vraagstukken te staan die om oplossing vragen. Een en ander moge door eenige feiten en cijfers, die hoe dor ook toch dikwijls welsprekend kunnen zijn worden toegelicht.

[p. 127]

In 1869 was het aantal Christenen (gedoopten) omstreeks 800, einde 1874 ruim 1500, verdeeld over 9

No. 14. De bocht van Bakkara met de uitmonding van de Aék Silang, het eiland Pordopoer en de zuidkust van het schiereiland Samosir.
(Opgenomen door den controleur W.K.H. Ypes.)

zendingsposten en 12 buitengemeenten; in 1877 werd de eerste kweekschool voor inlandsche onderwijzers

No. 15. Hangbrug over de Batang Toroe bij Si Gompoelon, en koffie-inkooppakhuis.

opgericht te Pansoer na Pitoe, in 1887 moest deze worden vergroot; in 1900 werd deze inrichting overgebracht naar Sipoholon en aanmerkelijk uitgebreid (geopend 17 Dec. 1901). Te Siantar (nu Naroemonda genoemd, ter onderscheiding van een andere zendingspost Siantar in de Timoerlanden) verrees een industrieschool en een school voor zonen van inlandsche hoofden. Deze laatste is nu eveneens kweekschool voor onderwijzers geworden; de industrieschool is overgebracht naar Lagoe Boti, in de tot dat doel door de Regeering afgestane gebouwen van de vroegere militaire bezetting.

Dit jaar (1908) is besloten tot de oprichting van een school, waar het onderwijs geheel in het Nederlandsch zal worden gegeven.

In 1900 deed ook de medische zending haar intre-

[p. 128]

de in de Bataklanden (zie blz. 130 in dit nummer het opstel over het Zending-Hospitaal te Pea Radja). Met de verzorging van kleine kinderen en van weezen was reeds een paar jaar vroeger een begin gemaakt te Pea Radja (Silindoeng) en te Lagoe Boti (Toba). Dicht bij laatstgenoemd dorp is ook een toevluchtsoord voor melaatschen, n.l. te Hoeta Salem. En het werk blijft zich nog steeds uitbreiden.

Einde 1904 bedroeg het aantal gedoopten 61.764; er waren 301 scholen met 14.519 leerlingen; einde 1907 (laatste opgaaf) waren die getallen achtereenvolgens: 82.136, 410; 20.856, verdeeld over 43 gemeenten en 357 buitengemeenten; op de industrieschool waren 46 leerlingen, op de beide kweekscholen achtereenvolgens 119 en 66. Er zijn werkzaam 56 Europeesche zendelingen (onder wie 3 Nederlanders), 13 zendelingzusters, 589 bezoldigde inlandsche helpers, 1455 onbezoldigde (hoofdzakelijk ‘ouderlingen’). De gemeenten brachten voor de zending zelf op ruim 50.000 gulden.

De Rijnsche Zending heeft thans ook bijna de geheele kust van het Tobameer bezet en is ook sedert 1901 ongeveer, werkzaam in de Timoerlanden (Si Baloengoen), behoorende tot de Residentie Oostkust van Sumatra.

Nu nog een enkel woord over de zending van het Nederlandsche Zendelinggenootschap. Dit begon zijn arbeid in 1890 onder de Karo-Bataks van Deli, met één zendeling, had eerst veel tegenslag door het heengaan van den eersten zendeling en den spoedigen dood van diens opvolger. Eerst na 1898 kwam er eenige gang in het werk; het getal zendelingen kwam langzamerhand op drie; in 1905 werd de toen nog onafhankelijke Karo-hoogvlakte voor den arbeid ontsloten. Thans zijn er drie zendelingen, van wien een bestemd op te treden als directeur van een kweekschool. Een vierde zendeling vertrok in Dec. 1908. Het aantal scholen bedraagt thans ongeveer 20, het aantal gedoopten 325. Het juist in de ‘Mededeelingen N.Z.G.’ verschenen verslag over de zending onder de Karo-Bataks (1908) bericht de vestiging van de kweekschool te Berastagi, en spreekt op alle punten van vooruitgang.

M. JOUSTRA.