Neerlandia. Jaargang 12

Algemeene Vergadering van Groep B, gehouden te Antwerpen op 12 April 1908. in het Stadhuis.

De ochtendvergadering wordt te 10¼ uur onder het voorzitterschap van den heer Pol de Mont geopend. Onder de talrijke aanwezigen worden o.a. opgemerkt de heeren L. Strauss, schepen der stad Antwerpen en A. Henderickx, volksvertegenwoordiger. De heeren Hertogs, burgemeester, Senator Verspreeuwen, de volksvertegenwoordigers Franck, Verheyen, Augusteyns, Terwagne, Camiel Huysmans, de hoogleeraars Fredericq en Vercoullie, de heeren A.C. Van der Cruyssen en Boonroy hadden zich laten verontschuldigen. De Eerw. heer Vicaris van Roey had namens Z. Eerw. Kardinaal Mercier het bericht gezonden dat deze de vergadering niet kon bijwonen.

Nadat de heer H. Meert lezing heeft gegeven van het verslag der werkzaamheden tijdens det jaar 1907 en verschillende punten van huishoudelijken aard zijn behandeld, brengt de heer Max Rooses, voorzitter van de commissie door het A.N.V. aangesteld, om het vraagstuk van de vervlaamsching der Hoogeschool te Gent te onderzoeken, verslag uit over de werkzaamheden van die commissie. Twee punten, zei hij, maakten de hoofdzaak van de zending van de commissie uit: 1^o. het doen verdwijnen van de tweedracht onder de vlaamschgezinden aangaande dit vraagstuk. Allen waren 't eens over 't principe, maar niet over de wijze van vervlaamsching; 2^o. het programma van de eerste commissie van 1896 op die wijze volledigen en veranderen, dat de vervlaamsching volkomen aan het beoogde doel kon beantwoorden. Die twee punten zijn opgelost: de eensgezindheid is verkregen niet door opoffering van meeningen; over de wijze van vervlaamsching is men het eens geworden en het nieuwe programma is nog radicaler dan het eerste en groote wijzigingen werden aan dit aangebracht wat de uitgestrektheid der vervlaamsching betreft. De vervlaamvlaamsching is men het eens geworden, het nieuwe programma voorzien en tevens de stichting van een Vlaamsche mijnbouw- en landbouwschool bij de Hoogeschool te Gent. Waar de eerste commissie de vervlaamsching aan het toeval had overgelaten, stelt de tweede commissie voor de vervlaamsching te doen beginnen bij het in werking treden der wei, zoodat de vervlaamsching een aanvang zou nemen met de laagste leergangen en geleidelijk ieder jaar zou opklimmen. Wat de wijze van bespreking van het verslag betreft, meent de heer Rooses, dat men in de eerste plaats het wetsvoorstel en vervolgens de propagandawerking zou moeten behandelen.

Nadat de heer De Raet lezing gegeven heeft van 't wetsvoorstel en van een uittreksel van het verslag en de voorzitter de commissie en in 't bijzonder de heeren Rooses en De Raet bedankt heeft, vraagt de heer J. Lefèvre op welke wijze men de vervlaamsching der klinieken denkt te doen plaats hebben, daar de drie doctoraten in de geneeskunde tegelijkertijd deze klinieken bijwonen, iets dergelijks heeft plaats voor de ingenieurs, die te zamen met de studenten in de natuurlijke wetenschappen sommige leergangen bijwonen.

De heer De Raet antwoordt, dat er zekere moeilijkheden van overgang zijn, waarmee rekening moet worden gehouden. Aan regeering en openbare meening moet men den tijd gunnen zich in den nieuwen toestand te kunnen indenken en men kan niet al te haastig te werk gaan.

Op een vraag, door den heer Picard gesteld, of er tot een stemming over het verslag zal worden overgegaan, antwoordt de heer Rooses dat, waar de eerste commissie slechts uit twaalf leden bestond, de nieuwe een vijftigtal leden in haar schoot telde, die gekozen werden uit alle standen en uit alle wetenschappen. Men mag dus vertrouwen in hen hebben. De beraadslagingen in die commissie zijn zeer ingewikkeld geweest en het zou niet aangaan thans een uitgebreide bespreking te openen, die uit den aard der zaak zeer ingewikkeld zou zijn. Komen er later nog andere opmerkingen op het verslag, dan spreekt het van zelf, dat er rekening mee zal worden gehouden.

Nadat de heer De Mont had doen opmerken, dat de oplossing waartoe de commissie was gekomen volstrekt niet als een dogma moet worden beschouwd, gaat men over tot de hoofdelijke stemming onder de stemgerechtigde afgevaardigden: 52 stemmen ja, 5 onthouden zich, omdat zij nog geen kennis van het verslag hebben gekregen.

Vervolgens bespreekt de heer Rooses de maatregelen van propaganda. De commissie heeft haar werkzaamheden geëindigd. Er is in haar schoot ook gesproken over de propagandawerking, doch men meende, dat het oogenblik daartoe niet was aangebroken, zoolang het wetsvoorstel Coremans nog niet van de baan was. Want eenmaal het middelbaar onderwijs vervlaamscht, zal de vervlaamsching van het hooger onderwijs ook minder last lijden. Dit is ook de meening van de Vlaamschgezinde volksvertegenwoordigers. In afwachting zal het voorstel met toelichting gezonden worden aan al degenen die het genegen zijn, die men zal verzoeken het te onderteekenen. Op die wijze zou het A.N.V. een vijfhonderdtal handteekeningen willen vereeuwigen van universitairen, politieke personen, enz. De taak waarvoor men staat is gewichtig en moeilijk. Doch dank zij het A.N.V. kunnen personen, die tot verschillende partijen behooren, waar het de Vlaamsche zaak geldt, zich aaneensluiten om iets te verwezenlijken. Zoo een samenwerking was vroeger niet mogelijk.

De heer Wildiers zou niet met de propaganda willen wachten, omdat hij meent, dat de vervlaamsching van hooger en middelbaar onderwijs innig met elkaar verbonden zijn. Doch de vergadering is het daarmee niet eens, aangezien er op het oogenblik op parlementair gebied niets te doen is wat de vervlaamsching van de Hoogeschool zou kunnen bevordren. Zoolang er geen wetsvoorstel is neergelegd moet men zich in afwachting bij persoonlijke propaganda bepalen. Besloten wordt de hoogere leiding van de a.s. propaganda aan de huidige commissie op te dragen.

Nadat de heer Rooses namens de commissie gedankt heeft voor het in haar gesteld vertrouwen, legt hij nogmaals den nadruk op de noodzakelijkheid om bij het begin slechts bij het principe van de vervlaamsching te blijven, zonder over kleinigheden te kibbelen, waardoor men verloren zou loopen, zooals het ook met het wetsvoorstel Coremans gebeurd is.

Bij hoogdringendheid wordt daarna besloten dit laatste punt, alhoewel niet op de dagorde voorkomende, te bespreken. En de heer Sips drukt de meening

[p. 87]

uit, dat men moet vasthouden aan het feit, dat het principe van dit voorstel in de Kamer een meerderheid heeft verkregen, zoodat het nieuwe voorstel, dat uit de beraadslagingen der nieuwe parlementaire commissie zal voortkomen, zooveel moet geven als hetgeen dat reeds werd aangenomen ons doet verwachten, terwijl men tevens moet trachten de Walen geen aanstoot te doen nemen.

Wat Brussel aangaat, indien men verplicht zal zijn voor die stad iets toe te geven, dan moet dit ook werkelijk als een toegeving worden beschouwd; dan moet men zich niet tevreden stellen met het onderwijzen van enkele uren Nederl. per week, doch met iederen dag minstens een uur. Door de wet zou tevens moeten worden bepaald op welke gemeenten dit bijzonder regiem toepasselijk zou zijn.

Hij legt besluiten, in dien geest opgevat, neer. Deze geven aanleiding tot eenige bespreking wat de redactie betreft, en men besluit de voorgestelde motie in de namiddagzitting te bespreken.

Vervolgens worden de volgende leden in het Groepsbestuur aangesteld:

voor Aalst: mej. Van Driessche en de heer Hallaert;

voor Antwerpen: de heer Van Cuyck;

voor Brussel: de heer Kesler wordt behouden;

voor Gent: de heer De Backer;

voor Lokeren: de heeren Herbert en Liebrecht.

Nadat artikel 5 van de Grondslagen gewijzigd wordt in den zin zooals in het Februari-nr. van Neerlandia aangeduid, sluit de heer De Mont de vergadering, na zijn dank te hebben betuigd aan het College van Burgemeester en Schepenen der stad Antwerpen voor het verleenen van 't Stadhuis, aan de pers en aan de dames die de vergadering hebben bijgewoond. Hij wijst op den invloed van de vrouw op de Vlaamsche Beweging en op de noodzakelijkheid om de instellingen van middelbaar onderwijs voor dames te vervlaamschen.

In de namiddagvergadering, te 3 uur geopend, wordt door den heer Meert meegedeeld, dat men, ondanks herhaalde pogingen, er tot nog toe niet in geslaagd is om een verbetering in het spoorwegverkeer tusschen Antwerpen en Gent te verkrijgen. Men moet de zaak echter niet laten rusten. De gemeenteraad van Gent moet men overhalen een motie in dien zin aan te nemen; hetzelfde zou ook te Antwerpen moeten gebeuren. Hij stelt de vraag of de Kamer van Koophandel in deze stad niet iets dergelijks zou kunnen doen, zooals te Gent reeds gebeurde. Tevens zouden stappen bij de betrokken senatoren en volksvertegenwoordigers moeten worden gedaan. Tak Lokeren heeft er eveneens belang bij daaraan mee te werken.

De heer De Mont doet opmerken, dat een verbetering van het spoorwegverkeer tusschen Antwerpen en Gent terzelfdertijd een verbetering van het verkeer tusschen Antwerpen, Brugge en Oostende beteekent. Daarom belooft de heer Lefèvre, namens Tak Oostende, dat deze een verzoek zal richten tot den gemeenteraad en de Kamer van Koophandel in die stad. Door den heer Thelen wordt gewezen op de slechte verbindingen die 's avonds tusschen Antwerpen en Brussel bestaan.

De heer Haegeman bepleit de stichting van een algemeen studentenverbond. In alle scholen, athenaeums, conservatoriums, muziekscholen, teekenacademies en teekenscholen, zeevaartscholen, enz. enz. zouden Vlaamsche vereenigingen moeten tot stand komen. De heer De Mont, na herinnerd te hebben wat door Rodenbach en hem zelf voor acht en twintig jaar beproefd werd, meent dat de Studentenafdeelingen te Antwerpen en te Gent, evenals het dagelijksch bestuur en de Takken van het A.N.V., die taak op zich zouden kunnen nemen, waaraan de heer Meert toevoegt, dat de bestaande kringen uit leerlingen van het Middelbaar Onderwijs samengesteld zich als Afdeeling ‘Jong Vlaanderen’ bij het Verbond aansloten. De Studentenafdeeling welke te Gent werd opgericht zal een Nederl. wetenschappelijke bibliotheek vormen.

Nadat de heer volksvertegenwoordiger Franck is binnengetreden wordt de bespreking van het W.C. hernomen. Hij onderzoekt den toestand, waarin men zich thans bevindt. De Kamer heeft een principe aangenomen, waarbij een reeks verklarende bepalingen behooren; er werd dus besloten dat de getuigschriften door de vrije onderwijsinstellingen afgeleverd dezelfde bepalingen wat het gebruik en de kennis van het Nederl. betreft, zouden inhouden als die welke door de wet van 1883 voor de staatsscholen geëischt worden. Doch dit werd slechts in eerste stemming aangenomen. De benoemde commissie, die de zaak moet onderzoeken is samengesteld uit Vlaamsche en Waalsche afgevaardigden. Men is daar weer met het grondwettelijk bezwaar voor den dag gekomen, en men heeft getracht den gewenschten vorm te vinden. Wat de studie van de moedertaal aangaat kunnen dezelfde rechten gelden voor het Nederl. in Vlaanderen als voor het Fransch in 't Waalsche deel van het land. Ten einde de wet sympathiek te maken heeft men gemeend, dat er ook aan de studie van de moderne talen moest worden gedacht, zoodat als eerste verplichte taal de moedertaal zou worden gekozen en als tweede een moderne taal, die dagelijks gebruikt wordt, waarin men zou moeten bewijzen een practische kennis te bezitten; aldus oefende men geen taaldwang uit en liet men den Walen de keus vrij tusschen Nederl., Duitsch en Engelsch. In Vlaanderen zou die keus natuurlijk steeds op het Fransch vallen. De heer Franck geeft dan uitleggingen over het examen dat zou moeten worden afgelegd om ter Hoogeschool te worden toegelaten. Daarvan zouden vrijgesteld zijn degenen welke de wet van 1883 hebben nageleefd. Een hoofdzaak bij dat examen zou de samenstelling van de jury zijn; deze zou noch samengesteld zijn uit hoogleeraars noch uit leeraars van de vrije Colleges, maar de staat zou twee leden aanduiden, het college waaruit de leerling komt eveneens en een onpartijdige voorzitter zou het vijfde lid zijn. Er zal in het begin wel wat door de vingers worden gezien, maar in het algemeen heeft de heer Franck vertrouwen in de onpartijdigheid van de leeraars. Wat Brussel betreft moet rekening worden gehouden met den daar bestaanden toestand. Daar het hier een wet geldt, die voor den burgerstand geldt, moet men een overgangsregiem invoeren tot de kennis van het Nederl. zich in dien stand meer heeft uitgebreid, maar in afwachting de studie van vier uur Nederl. per week kunnen opleggen. Wij zullen het ideaal niet bereiken, wij moeten nemen wat wij kunnen krijgen en niet zeggen: liever geen wet dan een slechte wet. Nadat hij het voorstel Mabille afgekeurd heeft, deelt hij mede, dat in parlementaire kringen de meening bestaat dat men, sedert de invoering van het algemeen kiesrecht, te zwak tegenover de Vlamingen is geworden en er bestaat nu een streven om de Walen tegen hen in 't harnas te jagen.

De heer Van de Perre is het in groote trekken eens met den heer Franck, ook met de voorgestelde samenstelling van de jury. Het doet hem pijn, dat Brussel moet worden prijs gegeven, maar hij begrijpt den toestand. Alleen vraagt hij of 't niet mogelijk zou zijn daar een ander regiem in te voeren. Na enkele opmerkingen wordt de volgende motie aangenomen:

De algemeene vergadering van het A.N.V., overtuigd dat alleen een wetsbepaling welke de voorschriften van de wet van 1883 op het M.O. volledig toepasselijk maakt op de vrije gestichten van M.O. billijk is en bijgevolg van aard om voldoening te geven aan de rechtvaardige eischen van de Vlaamsche bevolking,

drukt den wensch uit, dat de Kamer getrouw blijve aan het principe, dat reeds bij een vroegere stemming werd aangenomen en zich verzette tegen de aanneming van elk voorstel, dat evenals het door den heer Mabille voorgelegde miskenning of inkrimping van het reeds gestemde tot gevolg zou hebben,

vraagt dat het wetsvoorstel zoo spoedig mogelijk

[p. 88]

door de Kamer in behandeling zal worden genomen’.

Nadat, op een vraag van den heer Meert, de heer Franck heeft verklaard dat het W.C. niet voor de a.s. verkiezing voor de Kamer zal komen, meent de eerste, dat in dit geval de aangenomen motie volkomen nutteloos is. Hij stelt voor heel de werking van 't begin af aan weer aan te vatten, een kampanje van meetings in te richten om het volk in te lichten, daar het er niet om te doen is aan de Vlamingen een grooter portie Nederl. te leeren, maar wel hun een beter, normaal onderwijs te geven. De Vlaamsche intellectualiteit wordt in de scholen vermoord en men moet de stemming van het principe van 't W.C. vragen. De heer Franck zegt, dat het neergelegde voorstel hetzelfde beoogt als het W.C., doch, al is het waarschijnlijk dat de commissie vóór de verkiezingen met haar werkzaamheden zal klaar komen, toch zal het ontwerp niet voor dien tijd in bespreking kunnen komen. Het is uitstekend meetings in te richten, maar men moet er op drukken, dat de Vlaamsche leden van de commissie moeten gesteund worden. Besloten wordt, met het oog op de a.s. verkiezingen, het kiezerskorps in het Vlaamsche land, namens het A.N.V. te verzoeken alleen die kandidaten te steunen welke zich verbinden voor het W.C. te stemmen.

Door den heer R. de Bock wordt verslag uitgebracht over de toepassing van de wet van 1883 in de verschillende Athenaeums van 't Vlaamsche land. Uit die mededeelingen blijkt, dat de toestand zeer slecht is. Alleen te Antwerpen en te Brugge wordt die wet nageleefd. Uit de daarop gevolgde bespreking blijkt, dat in veel gevallen de schuld van de schoolhoofden is, indien de wet niet wordt toegepast; en dezen geven toe, onder den drang van de ouders en uit vrees leerlingen naar concurreerende onderwijsinstellingen te zien vertrekken.

Meegedeeld wordt, dat door Noord-Nederl. het opstellen van een ‘Baedecker’ voor het Vlaamsche land gewenscht wordt, doch tot nog toe heeft men daarvoor niemand kunnen vinden.

Besloten wordt, steunende op de Gelijkheidswet, de verschillende Ministers te verzoeken last te willen geven om het officieel papier van hun departement tweetalig te drukken, eveneens den Minister van Spoorwegen te vragen de ‘Note pour l'autorité supérieure’, die bepaalt met klachten uitgaande van Vlamingen en Duitschers geen rekening te houden, in te trekken. De heer Liebrecht meent, dat het practischer is, om voldoening te krijgen, persoonlijke klachten bij de overheid in te dienen en de heer Thelen deelt mee, dat Minister Helleputte, toen hij hem en den heer Delpire in gehoor ontving, gezegd heeft dat hij gaarne de klachten der Vlamingen zal ontvangen.

De heer Thelen zet in korte woorden de briefwisseling uiteen, die door het Hoofdbestuur met den Belgischen Minister van Spoorwegen gevoerd werd om te verkrijgen, dat de begeleidingsbrieven van postpaketten naar Nederl. in het Nederl. zouden worden opgesteld en wijst er op, dat het getal dergelijke verzendingen veel grooter is dan in het antwoord van den Minister wordt aangegeven.

De heer Rudelsheim deelt mee, dat de in het Fransch gestelde antwoorden van het Belgisch Ministerie op de Nederl. brieven van het Hoofdbestuur te verklaren zijn door de bepaling van art. 3, paragr. 163 van het reglement van dit Ministerie, dat bepaalt: ‘Les réponses aux correspondances émanant de l'étranger sont rédigées en français’, omdat alleen het Duitsch, het Fransch en het Italiaansch als internationale spoorwegtalen worden aangenomen en Nederl. niet als een Nederl. sprekend land wordt beschouwd, zoodat er de bepalingen op het gebruik van het Nederl. in België niet op toepasselijk zijn. Hij stelt voor de Hollandsch-Belgische Commissie te vragen, dat zij haar invloed zou gebruiken om te verkrijgen: 1^o. dat de briefwisseling van de Belgische ministerieele departementen met Nederl. ook in het Nederl. zou geschieden; 2^o. dat de Hollanders, die in het arrondissement Brussel terecht zouden staan de voordeelen van de wet Van der Linden zouden genieten en niet, zooals tot nog toe gebeurde, als gewone vreemdelingen zouden worden beschouwd.

De heer De Raet doet opmerken, dat de werking van de Holl.-Belg. Comm. zich bepaalt bij het onder zoeken van vraagstukken van economischen aard. Door men besluit de noodige stappen in den zin door den heer Rudelsheim aangeduid te doen. Deze neemt de gelegenheid te baat, ten einde alle misverstand te voorkomen, om te verklaren, dat hij een overtuigde voorstander is van de Holl.-Belgische toenadering, iets waaraan sommigen in den laatsten tijd getwijfeld hebben.

Op een vraag van den heer Kesler hoe ver het met de werkzaamheden van deze commissie staat en of zij haar besprekingen in het Fransch houdt, antwoordt de heer De Raet, dat een artikel van het reglement der commissie zegt, dat de twee talen kunnen gebruikt worden, dat de briefwisseling van Holland in 't Nederl. gebeurt en hij in 't Nederl. antwoordt, terwijl de anderen het Fransch bezigen. Een afdeeling onderzocht de quaestie van een postunie en dit onderzoek is zeer ver gevorderd. Ook werkt men aan de erkenning van de auteursrechten door Holland, terwijl tevens de landbouwquaestie in behandeling is genomen. Wat de spoorwegtarieven betreft, heeft een onderzoek uitgemaakt, dat België vijf en dertig bijzondere tarieven met Holland heeft.

Aangaande de vraag of er in België een officieele taal in het inwendig bestuur bestaat, deelt de heer Thelen mee, dat in het Ministerie van Spoorwegen, posterijen, telegraaf en telefoon, evenals in dat van geldwezen het Fransch de officieele taal is, waarbij door den heer Rudelsheim gevoegd wordt, dat in eerstgenoemd Ministerie alleen voor de werklieden die het Fransch niet machtig zijn, Nederl. gebruikt wordt.

Men besluit een protest te zenden om dien toestand, welken men als ongrondwettelijk beschouwt, te doen ophouden.

Nadat de heer Thelen kennis heeft gegeven van een brief van Tak Brussel, waarbij deze verzet aanteekent omdat de vergadering niet in deze stad werd gehouden, wordt de bijeenkomst om zes uur gesloten.