Neerlandia. Jaargang 10

Zelfbestuur voor Transvaal.

In het Engelsche Parlement heeft de regeering den inhoud weergegeven van de grondwet, die Transvaal bij Koninklijk Besluit zal krijgen en die er het lang beloofde zelfbestuur zal invoeren.

De vorige Engelsche regeering en hare aanhangers vinden dit zeer bedenkelijk. Er is, redeneeren zij, de oude republieken in het verdrag van Vereeniging wel zelfbestuur beloofd, maar er werd geen tijd bij bepaald. Op het burgerlijke bestuur, dat na den oorlog het krijgsbewind verving, zouden ‘vertegenwoordigende instellingen volgen, leidende tot volledig zelfbestuur. Dat moest trapsgewijs gaan. En nu ging de liberale regeering het land eensklaps volkomen verantwoordelijk bestuur geven. Zij leverde de kolonie op die manier weer aan de Boeren uit! De inlijving werd ongedaan gemaakt!

Maar ze kunnen gerust zijn. Wat Transvaal krijgt - Trans oranje kan wachten - heeft van zelfbestuur niet veel meer dan den schijn en het kiesrecht voor de volksvertegenwoordiging is zoo geregeld, dat er groote kans is op een meerderheid van Engelschen en op den duur wordt die kans grooter.

De Witwatersrand, die voor verreweg het grootste deel Engelsch is - alleen de blanke Britsche onderdanen hebben stemrecht - krijgt 34 van de zetels, Pretoria, dat ook een groote, allicht overwegende, Engelsche bevolking heeft, 6, en het overige deel van het land, waar nog enkele Engelsche centra zijn, 29. Als de Engelschen ééne lijn trekken, halen zij vier stemmen meerderheid, zegt men in Engeland. Als zij werkelijk samengaan, heel wat meer, vermoeden wij. Voorspellingen zijn moeilijk te maken, maar zou er meer kans zijn op verdeeldheid onder de meerderheid der Engelschen dan op eendracht onder alle Boeren?

Is de verdeeling der kiesdistricten reeds in 't belang der Engelschen, de bepaling dat zes maanden verblijf in het land reeds het kiesrecht geeft, is dat ook. Er komen veel meer Engelschen dan Afrikaanders in 't land, en als men straks meer blanken aan de mijnen in dienst stelt - men doet er alle moeite voor - dan zal de aanwas van Engelsche kiezers nog sterker worden.

[p. 192]

En dan is er een hoogerhuis, waarvan de leden voor den vijfjarigen zittingsduur van het eerste parlement door de Engelsche kroon benoemd worden. Hiermede heeft de Engelsche regeering dus voorloopig het heft in handen.

Bovendien zal er straks uit het Koninklijke Besluit wel blijken, dat de zelfstandigheid nog op een aantal punten beperkt wordt. Neen, Transvaal heeft zijn eigen bestuur nog niet, al is 't een eind gevorderd.

_**_*

Met één bepaling kunnen de Boeren alvast tevreden zijn. De leden der volksvertegenwoordiging mogen naar verkiezing Hollandsch of Engelsch spreken.

Zullen alle Afrikaansche afgevaardigden van dat recht gebruik maken en inderdaad Hollandsch gaan spreken? Zich niet van de wijs laten brengen door Engelsche afgevaardigden, die terecht of ten onrechte beweren hen niet te verstaan? Zich niet van het Engelsch gaan bedienen, om meer kans te hebben zich voor hun mede-afgevaardigden verstaanbaar te maken, of omdat er dan beter verslag van hun redevoeringen gegeven zal worden?

Wij hopen het, wij mogen niet anders verwachten. Men weet, in het Kaapsche Parlement hebben de meeste Hollandsche Afrikaanders bijna doorloopend hun eigen taal verwaarloosd om de redenen bovengenoemd, of andere. Het heeft hun ernstige stamverwanten genoeg gegriefd.

Maar in den laatsten tijd is 't beter geworden. Er is veel Hollandsch gesproken. Eindelijk zien de politieke leidslieden van het Afrikaander volk dan eens, dat zij het voorbeeld moeten geven.

Misschien heeft advokaat Malan, lid der Wetgevende Vergadering en hoofdredacteur van Ons Land, onbewust de goede zaak grootelijks bevorderd. Er was een vergadering te Kaapstad in verband met de zending. Zij ging uit van een studentenvereeniging, die voor het overgroote deel uit Hollandsche Afrikaanders bestaat. Alle sprekers spraken op die vergadering Engelsch. Er mocht geen Hollandsch gesproken worden. Adv. Malan was uitgenoodigd om een onderwerp in te leiden. Hij wou dat in het Hollandsch doen, maar dat mocht niet; 't moest in het Engelsch wezen of niet. Dan niet, zei Malan.

Wij zouden zeggen: natuurlijk niet. Hoe kon een vertegenwoordiger van het Hollandsch-Afrikaansche volk, de hoofdredacteur van de voornaamste krant van dat volk, de man die in de Wetgevende Vergadering en in zijn blad gedurig voor het goede recht van het Hollandsch pleitte, zich onder deze omstandigheden voor een Engelsche redevoering laten vinden!

Maar het komt zoo dikwijls voor, dat Afrikaander voormannen, tot verbazing van velen, hun Hollandsche taalgrieven in den zak steken en lustig aan het Engelsch meedoen, ook waar het aangewezen was, dat zij met het levende woord hun taal lieten gelden, dat 't waarlijk niet zoo vreemd was geweest, wanneer adv. Malan er toch maar in toegestemd had, zijn redevoering in het Engelsch te houden. Er was op die vergadering immers een gevierde Amerikaansche gast; die zou 't Hollandsch niet verstaan hebben!

In elk geval, dat adv. Malan het niet deed wekte onder de Afrikaanders blijde verrassing en geestdrift. Bravo, Malan! werd er geroepen. Dat is flink van u! Daarmede hebt gij de zaak van onze taal, van onzen stam een grooten dienst bewezen!

Ja, dat heeft hij, gelooven wij, inderdaad gedaan. Want de Afrikaansche pers is er vol van geweest. Dat voorbeeld werkte blijkbaar bezielend. Zelf heeft hij 't waarschijnlijk een dood gewone zaak gevonden, maar zijn stamverwanten vinden het buitengewoon. Het is voor hen een daad van belang. En zoo heeft de zaak van het Hollandsch in de Kaapkolonie, in Zuid-Afrika een fermen stoot gekregen.

_**_*

En nu rekenen wij er op, dat de Transvaalsche Afrikaanders, de ware broeders althans, in de volksvertegenwoordiging van hun land zich van hun verantwoordelijkheid bewust zullen zijn. Geen woord Engelsch! zij hun parool.

De leden, die 't niet verstaan, zullen 't wel gauw leeren, als de Afrikaanders er ernst mee maken.

En als de verkiezing voor de Afrikaanders niet te slecht uitvalt, komt aanstonds de schoolkwestie aan de orde. Het gaat niet goed met het vrije onderwijs. Er komt bij lange na geen geld genoeg voor in. Als er nu uit de staatskas subsidie voor verkregen wordt is de zaak gered.

Maar we loopen op den gang der gebeurtenissen vooruit.