Neerlandia. Jaargang 10

Ned.-Antillen.

Het Beschavingswerk op Curaçao.

III.

Er is niets, wat een Europeaan bij zijn komst in de tropen (ik spreek nu niet speciaal over Curaçao) zóózeer tegen de borst stuit, als de onzededelijke toestanden en verhoudingen, die men dikwijls niet eens tracht te verbloemen, doch menigmaal zonder een zweem van beschaming of reserve besproken en als de natuurlijkste zaak der wereld beschouwd worden. Dergelijke toestanden treft men overal aan in West-Indië en Zuid-Amerika, datzelfde bestaat ook op Java, dat kan men evenzeer waarnemen in alle koloniën van Afrika. Het klimaat van het land, het warm en hartstochtelijke temperament, zelfs de kleeding der bewoners, hun groote armoede, gebrekkige opvoeding geven den nadenkenden onderzoeker daarvoor reeds een gereede verklaring. Een langdurig verblijf, en vooral de studie der plaatselijke geschiedenis van het land, in het bijzonder van het tijdvak der slavernij, zal allengs den sluier van veel geheimenissen oplichten. Weldra zal de vreemdeling beschaamd staan bij de ontdekking, dat ook het blanke ras, dat de drager moest zijn van hoogere beschaving in die streken, niet altijd vreemd gebleven is aan die misstanden, maar menigmaal zijn roeping ontrouw een verderfelijken invloed geoefend heeft. Dit nu is ook eenigszins op Curaçao toepasselijk. Hieruit volgt dus vooreerst, dat de vergelijking van een tropisch gewest met de Noordelijke landen van Europa, niet alleen wat de fauna en flora aangaat, maar ook wat de zeden betreft, altijd de eenige tegenstelling zal bieden. Billijker en van meer gezonden zin getuigend is het, die landen onderling met elkander te vergelijken. Moge het nu volkomen waar zijn, dat de tropische natuur van Curaçao arm en misdeeld is en in niets de vergelijking met de andere Antillen noch met Suriname kan doorstaan, zonder vrees voor tegenspraak durf ik verdedigen, dat onze kolonie op zedelijk gebied geen vergelijking met eenig ander tropisch gewest te schromen heeft. Al die voorbeelden van onzedelijkheid door X. en R. aangehaald, - voor 't oogenblik aannemend, dat ze waar en niet overdreven zijn, - leveren dus betrekkelijk niets verrassends en bewijzen nog minder dat C. slechter of minder beschaafd is, dan andere landen onder de keerkringen. En waar X. na die voorbeelden triomfantelijk uitroept: ‘aan haar (aan de R.-K. Geestelijkheid) hebben wij dit standpunt van beschaving te danken’, daar - en dit is de tweede conclusie uit bovenstaande toelichting - antwoord ik met een beroep op het Hollandsch spreekwoord: woorden wekken en voorbeelden trekken, dat de R.-K. Geestelijkheid op C. altijd door woord en voorbeeld ten goede en voor de beschaving van het volk gewerkt heeft, maar dat helaas woorden en voorbeelden van anderen, die een krachtigen steun ten goede hadden kunnen zijn, soms de vruchten van jaren arbeids vernielden.

Daarbij geven de ergelijke tooneelen, die X. en R. op bladz. 26 van het Febr.-nummer beschrijven, niet in het minst het standpunt aan der beschaving op ons eiland. Juist het tegendeel. Het zijn niet anders dan sterk gekleurde tooneelen uit de Poenda, de meest beruchte buurt van C., en betreffen het laagste gepeupel, diep gezonken wezens, de uitgeworpenen eener beschaafde maatschappij. Nog daargelaten, dat al die tooneelen slechts een zwakke afdruk zijn van b.v. ‘het beruchte Rotterdamsche kwartier, in het hart der havenstad,’ maar daarom vooral keur ik zulk een taktiek af, omdat het een misleiding is, juist dezelfde, wanneer men, door een kijkje in een Londensche achterbuurt, een denkbeeld wilde geven van het standpunt der beschaving van het Engelsche volk. -

Dan vergete men vooral niet, dat Willemstad (het stadsgedeelte van Curaçao), een groote zeehaven is, dat die stad een garnizoen herbergt, en het station is van minstens één Hollandsch oorlogsschip met een bemanning van ongeveer 300 matrozen. Wanneer X. met R. in hun tendentieus geschrijf en in hun zucht tot generaliseeren dergelijke losbandigheid als het standpunt der beschaving van de geheele C'sche bevolking gelieven voor te stellen, protesteer ik daartegen, en noem het eenvoudig laster. Nu zal

[p. 127]

ieder hun zoogenaamde grief: ‘dat er nooit iets gedaan is, om de slechte eigenschappen van die menschen uit te roeien’, op haar juiste waarde weten te schatten, doch tegelijk het der R.-K. Geestelijkheid als wijs beleid aanrekenen, dat zij de kostbare krachten van haar beperkt personeel niet heeft verspild, en als een hooge eer, dat zij haar smetteloozen naam niet te grabbel heeft willen gooien aan de hopelooze bewerking van een beruchte buurt van zedeloosheid. Het is beter die aan de zorg en het toezicht van de politie toe te vertrouwen. - Er worden door den heer R. een paar andere voorbeelden van onzedelijkheid genoemd, om aan te toonen, ‘op welk een laag standpunt van zedelijkheid deze menschen staan.’ Wanneer X. werkelijk ter goeder trouw is, dan mogen wij van hem eischen, dat hij de bewijzen van R. beter op den toetssteen gekeurd had. Dan zou hij niet zoo grifweg hebben toegegeven: ‘dat het grootste aantal geboorten buiten echt plaats vinden, - een wantoestand, welke C. gemeen heeft met al de andere eilanden dezer kolonie, met uitzondering misschien van Saba -, is te verontschuldigen, daar voor de meesten de kosten aan een bruiloft verbonden, te zwaar zijn.’ Dan zou hij voor de eer van het land zijner geboorte of inwoning zijn opgekomen. Dan had hij evengoed als ik in de Koloniale Verslagen bewijzen kunnen vinden, dat Curaçao die wantoestand volstrekt niet ‘met al de andere eilanden der kolonie gemeen heeft.’ Met positieve zekerheid zou het hem gebleken zijn, dat niet misschien, maar zonder eenigen twijfel op Saba het aantal onwettige geboorten betrekkelijk gering is, dat ook voor Bonaire en Aruba dit aantal veel geringer is, dan dat der wettige. Voor St. Martin staan beide getallen nagenoeg gelijk. Alleen St. Eustatius geniet een zeer ongunstige reputatie, die het naar het algemeen gevoelen dankt aan de eer, dat het in vroeger jaren een Hollandsch garnizoen rijk was, waarvan men nu nog de naweeën gevoelt. - Deze drie bovenwindsche eilanden vallen echter geheel buiten beschouwing, zooals wij vooraf reeds hebben opgemerkt, omdat het aantal Katholieken daar slechts de minderheid vormt. - Heeft X. nooit vernomen, dat het zeer groot aantal onwettige geboorten op Curaçao voor verreweg het allergrootste gedeelte op rekening van het stadsgedeelte komt, dat de toestand des te gunstiger wordt, naarmate men zich in de buitendistricten verder van de stad verwijdert? Bewijst dit niet iets ten voordeele van de hoogere zedelijkheid en van minder bederf onder de zoo gesmade buitennegers? - X. noemt de armoede, waardoor ‘voor de meesten de kosten der bruiloft te zwaar zijn’, als een verontschuldiging voor die talrijke onwettige geboorten, doch andere meer directe oorzaken waren er op te sporen. Van de scherpe opmerkingsgave van X. zoude ik verwacht hebben, dat hij dit geheimenis in eenig verband gebracht had met de vele kleurschakeeringen tusschen het zwarte en blanke ras in de kolonie, die wel niet aan louter spelingen der natuur moeten geweten worden. Bestuursmaatregelen hebben jarenlang het zedelijkheidsgevoel van het volk verstompt, toen tijdens den slaventijd het den slaven verboden was een burgerlijk huwelijk te sluiten. Ook nu nog worden vele huwelijken niet gesloten of langen tijd vertraagd, doordat eerst aan vele lastige, haast onmogelijke formaliteiten van het Gouvernement moet voldaan worden.

Over het tweede voorbeeld, door R. t.a.p. genoemd, lust het mij niet in den breede uit te weiden. Op C. zelf moet men zeker met de grootste verwondering en weerzin van die bewering hebben kennis genomen. Het is een bewering zonder schijn zelfs van bewijs, een bewering, in zichzelve onbewijsbaar en ontsnappend aan alle contrôle.

Van meer bewijskracht getuigt blijkbaar het derde voorbeeld, dat volgenderwijze wordt ingekleed: ‘de algemeene verslaafdheid aan den beruchten tamboerdans, eene uiting van dierlijke zinnelijkheid, (toont) wel op welk een laag standpunt van zedelijkheid deze menschen staan.’ Ten slotte wordt ‘dit standpunt’ op rekening gesteld der R.-K. Geestelijkheid.

Van algemeenheid van dezen dans kan geen sprake zijn, daar op gewone tijden deze nagenoeg alleen in de beruchte buurt van de Poenda voorkomt. In de dagen van Kerstmis tot Nieuwjaar echter komt ook bij anderen de oude onbeschaafde natuur weer boven. Dan hoort men ook op andere plaatsen het zware eentonige gebons. Beslist houd ik echter vol, dat men in die dagen niet van algemeene verslaafdheid kon spreken. Bewijs is, dat personen, die zich, zij het ook bij uitzondering, aan den tamboerdans overgeven, personen van de laagste volksklasse zijn of minder gunstig staan aangeschreven. Bewijs is, dat men zich voor den tamboerdans schaamt en krotten en afgelegen steegjes opzoekt, steeds meer en meer in gesloten vertrekken daarvoor wegschuilt. Bewijs, dat meer beschaafde gevoelens ingang vinden, is dit, dat de tamboerdans steeds zeldzamer wordt en tegenwoordig evengoed uitzondering kan genoemd worden, als deze in den den slaventijd algemeen was. En niet van het misbruik of het voortbestaan van den tamboerdans draagt de R.-K. Geestelijkheid de schuld. Jaar in jaar uit wordt het volk door de R.-K. priesters in die gevaarlijke dagen van Kerstmis tot Nieuwjaar met nadruk onder 't oog gebracht, zich van alle losbandigheid met name van den tamboerdans, te onthouden. Doch is het wonder, dat die strenge vermaningen der geestelijkheid niet altijd goede vruchten droegen, wanneer b.v. vóór en na de afschaffing der slavernij op sommige plantages den negers vrij spel gelaten werd, en de eigenaar, soms zelfs omringd van zijne familie, dien beruchten negerdans met zijne tegenwoordigheid kwam opluisteren? Wanneer door beschaafde personen nieuwsgierigheid en belangstelling voor zulk ‘een uiting van dierlijke zinnelijkheid’ wordt aan den dag gelegd, behoeft men niet te verwachten, dat schaamtegevoel minder beschaafden van zulk een uiting zal terughouden. Daarom noem ik het een verderfelijk voorbeeld, dat eenige jaren geleden een burgerlijke en een militaire ambtenaar gaven, die in een der achterbuurten van Curaçao bij een

[p. 128]

tamboerdans tegenwoordig waren en met geld en drank aan den gang hielden. Ook de Heer H. van Kol bij zijn bezoek aan Curaçao beging dezelfde fout. Die belangstelling door hem aan den dag gelegd om een tamboerdans bij te wonen, en zijn tegenwoordigheid bij zulk ‘een uiting van dierlijke zinnelijkheid’ heeft veel meer kwaad gesticht, dan al zijn schoone phrasen voor de beschaving van den Curaçaoschen neger ten goede heeft uitgewerkt. Van Kol moge al den schijn aannemen, alsof hij het aan ‘een toeval’ dankte, zijn eigen bekentenis (p. 355), dat hij ‘onder behoorlijk geleide’ (van wien?) was en eerst een hooge trap moest opklauteren, verraadt genoegzaam, dat hij met opzet naar een gelegenheid gezocht heeft. - Tot tweemalen heb ik een paar jaar geleden in een Curaçaosch weekblad een zeer uitvoerige Hollandsche beschrijving aangetroffen van zulk grofzinnelijken negerdans. Dat verraadt gebrek aan kiesch gevoel èn bij de inzenders èn bij de redakties. De hooge positie van den blanken toeschouwer wordt in 't oog van den dansenden troep een bewijs van goedkeuring en aanmoediging.

Toen eenige jaren geleden in den Kolonialen Raad een nieuw wetsvoorstel ter tafel kwam tot beteugeling van dezen tamboer-dans, lieten zich de leden door de vrees, de persoonlijke vrijheid al te zeer te kort doen, terughouden. - Zulk een dans is niet zoozeer een uiting van persoonlijke vrijheid, als wel van dierlijke zinnelijkheid, dus losbandigheid, en verdient dus niet door de wet in bescherming genomen en ontzien te worden.

Een volgenden keer bespreek ik het standpunt der R.K. Geestelijkheid ten opzichte van het Onderwijs en van de Hollandsche taal in onze Kolonie.

P.A. Euwens.

Nijmegen, April 1906.