Neerlandia. Jaargang 9

De Nederlandsche taal op Curaçao.

's Lands taal, 's Lands roem: want 's Lands taal bevat 's Lands geschiedenis en zijne wetten, waarvoor zijn burgers goed en bloed hebben opgeofferd; zij maakt ons bekend met het karakter en den vooruitgang van het Volk en leert ons voornamelijk zijne letterkunde kennen waaruit de wereld zijne voortbrengselen op het gebied van kunsten en wetenschappen ontwaart: - waarlijk, s' Lands taal is 's Lands roem!

Curaçao bezit in werkelijkheid geen eigen volkstaal; de inwoners maken gebruik van het Papiamentoe, dat, van het woord papiar (spreken) afgeleid, spraak beteekent. Men bedient zich hier van eene spraak, die geen taal is, want zij mist zelfs de eerste vereischte van eene taal, n.l. de spraakleer (grammatica) en bezit zelfs niet de noodige termen om het onderscheid tusschen het mannelijk en vrouwelijk geslacht aan te duiden.

Uit de omstandigheid dat Curaçao eene Nederlandsche kolonie is, volgt natuurlijk dat het Bestuur de Nederlandsche taal gebruikt en dat deze op de openbare scholen onderwezen wordt. Het is ook gemakkelijk te begrijpen, dat door dit Papiamentoe de ontwikkeling van de lagere volksklasse belemmerd en het aanleeren van de Nederlandsche taal ten zeerste bemoeilijkt wordt. Wel heeft men te allen tijde getracht, deze hinderpaal uit den weg te ruimen, omdat men ten volle bewust is, dat het onmogelijk is, zonder het bezit van eene volkstaal, tot dien stand van beschaving te geraken, dien de tegenwoordige tijd vereischt.

Niet alleen is het een algemeen verlangen, om het Papiamentoe af te schaffen; maar men eischt het zelfs en, daar noch dit verlangen, noch deze eisch bevredigd kunnen worden, beschuldigt men elkander, der jeugd en, over het algemeen, der beschaving een struikelblok in den weg te leggen. Voornamelijk de katholieke scholen, waar in het Papiamentoe onderwijs wordt gegeven, hebben 't in dit opzicht zwaar te verduren gehad en, hoewel oogenschijnlijk de klachten hierover niet geheel ongegrond zijn, zal men, na een onpartijdig onderzoek, bevinden dat, hoe gaarne ook de R.K. geestelijkheid de Nederlandsche taal op hare scholen ingevoerd zoude willen zien, dit niet van haar geheel en al afhankelijk is, omdat men diep ingrijpende bestaande omstandigheden niet over het hoofd mag zien. Ter wille van het godsdienstonderwijs onder de lagere volksklasse, die ongeveer ⅞ der geheele bevolking inneemt, is de R.K. geestelijkheid als 't ware verplicht, het Papiamentoe in hare scholen te handhaven en handelt zij dus tegen de nationale idee in. Weliswaar wordt door dit gestadig veroordeelen de zaak niet verbeterd, integendeel, men legt der R.K. geestelijkheid in haar zegenrijk streven groote moeilijkheden in den weg en verzwakt haren invloed tot beschaving op het grootste gedeelte der bevolking. Men moet niet uit het oog verliezen, dat sedert Europeesche macht hier gevestigd is geworden, de R.K. geestelijkheid zorg heeft gedragen voor de opleiding en ontwikkeling der lagere volksklasse en aan diezelfde R.K. geestelijkheid hebben wij het dus te danken, dat de beschaving, hoewel gebrekkig, onder de verscheiden rassen die, sedert de ontdekking van dit eiland, hier woonachtig waren, het standpunt heeft bereikt dat zij thans inneemt. Alhoewel de kiemen door de Spaansche geestelijkheid gelegd zijn, en mogelijk met onze gevoelens en denkbeelden niet overeenstemmen, moet men wel bedenken, dat de R.K. geestelijkheid thans, bijna zonder uitzondering, in Nederland is geboren en dat zij, buiten kijf, hare Spaansche ambtgenooten over het algemeen in karakter en kennis verre overtreft.

Ook de Vereenigde Staten van Noord-Amerika hebben getracht de Spaansche en patois-talen in de Philippijnen af te schaffen en de Engelsche taal op de scholen in te voeren, maar de groote Republiek, waar het beginsel tusschen Kerk en Staat zoo strikt gehandhaafd wordt, was verplicht, na een korte proefneming, haar voornemen op te geven en zich tot den Paus van Rome te wenden, om deze gewichtige en nog andere aangelegenheden, waaronder in de eerste plaats het onderwijs, in die kolonie te regelen. Zoodoende hebben de Vereenigde staten van Noord-Amerika, voor het eerst in hunne geschiedenis, de macht van den Paus moeten erkennen en erlangen de R.K. scholen in de Philipijnen niet alleen recht van bestaan, maar worden zij zelfs op milde wijze gesubsidieerd. Laten wij dit voorbeeld als sprekend bewijs aanhalen, dat het hoogst moeilijk is - ja, bijna onuitvoerbaar - eene bestaande diepingewortelde volkszaak met wortel en tak uit te roeien, hoe belemmerend zij voor het algemeen welzijn van het Volk ook moge zijn. - Heeft ook Engeland de invoering der Engelsche taal op het kleine eiland Malta niet moeten opgeven en de Italiaansche taal haar terrein moeten laten behouden?

Alle ingezetenen van den beschaafden stand op Curaçao spreken drie of meer talen, die men, wat de kennis ervan betreft, als volgt kan rangschikken: 1^o. de Spaansche, 2^o. de Engelsche en 3^o. de Nederlandsche taal, terwijl het Fransch en het Duitsch ook niet onbekend zijn. Het is gemakkelijk te begrijpen, dat de uitspraak van zoovele talen, met hare verschillende eigendommelijkheden, niet zuiver

[p. 157]

kan zijn en ook, dat die van het Nederlandsch het voornamelijk ontgelden moet.

Wij hebben reeds boven aangehaald dat het Bestuur der Kolonie in zijn uitgebreiden werkkring de Nederlandsche taal bezigt. Bovendien wordt in de Protestantsche kerk alleen in deze taal gepredikt; in de Roomsch Katholieke kerken geschiedt dit

No. 37. Seminairie Scherpenheuvel.

alleen op Zondag en heilige feestdagen, voornamelijk ten gerieve van de R.K. militairen van de landen zeemacht en particulieren, voor het overige in het Papiamentoe. In de Isräelietische kerken in het Spaansch en in het Engelsch en op nationale gedenkdagen in het Nederlandsch. Het kan niet ontkend

No. 38. Weeshuis en ambachtschool te Santa Rosa.

worden, dat in den familiekring weinig Nederlandsch gesproken wordt, terwijl de vreemdelingen (inwoners van vreemde landen) hier woonachtig hun eigen taal spreken en zij, die hunne opvoeding elders genoten hebben, de taal aangenomen hebben van het land hunner opvoeding.

Voor het overige hoort men niets anders als Papiamentoe, zoowel in de salons van den voornaamsten Curaçaonaar, als in de huizen van de allerminst bedeelden. In eenige genootschappen, alsmede in sommige Loges der Vrijmetselarij bedient men zich van het Nederlandsch; van de negen nieuwsbladen, welke hier verschijnen, worden er vier in het Nederlandsch uitgegeven, terwijl de ‘Amigoe di Curaçao’, hoewel met dit Papiamentsch hoofd prijkend, door de R.K. geestelijkheid als het officieel orgaan van haar kerkgenootschap verspreid wordt in het Nederlandsch. Op de Club ‘de Gezelligheid’ waarvan de meeste beschaafde ingezetenen leden zijn, vindt men op de leestafel de voornaamste nieuwsbladen en tijdschriften, die in Nederland het licht zien; bovendien treft men er eene welvoorziene bibliotheek aan, voor het grootste gedeelte Nederlandsche werken bevattende. Uit dit alles kan men bespeuren, dat de Nederlandsche taal volstrekt niet verwaarloosd wordt, hoewel het niet te ontkennen valt, dat de mindere klasse, door gemis aan opleiding, zich van die taal niet kan bedienen; doch ook zij wordt aangemoedigd, door het voorbeeld van de meer beschaafde, om de moedertaal zooveel mogelijk aan te leeren, daar zij maar al te goed weet, dat, om haren maatschappelijken stand te verbeteren en eene betrekking in de kolonie te kunnen bekleeden, de kennis der Nederlandsche taal een eerste vereischte is.

Laten we nog even aanstippen, dat er twee soorten van Papiamentoe bestaan, n.l. het Hollandsche- en het Spaansche Papiamentoe: het eerste wemelend van Nederlandsche woorden, wordt gesproken aan de Otra Banda of Overzijde der haven ook wel Spaansche zijde genoemd; het tweede, waarin het Spaansch de hoofdrol speelt, in de Stads-districten tot aan Oostpunt, het zgn. Banda Ariba van het eiland.

Elders hebben wij reeds aangetoond, dat het Papiamentoe hoegenaamd geen letterkunde bezit,

[p. 158]

met uitzondering van eenige leerboekjes van godsdienstigen aard, welke op de R.K. scholen worden gebruikt. Hieruit volgt, dat door volslagen gebrek in het Papiamentoe aan alles wat den minder beschaafde tot ontwikkeling zou kunnen brengen, er voor de de Nederlandsche taal een kolossaal braakliggend terrein voorhanden is en daar Curaçao thans het voorrecht geniet een groep van het Algemeen Nederlandsch Verbond te bezitten, welke in zijn edel streven tracht, o.a. door middel van de Nederlandsche taal den band met het Moederland nauwer aan te sluiten, twijfelen wij geen oogenblik of de oprichting van deze groep is een flinke stap voorwaarts in de goede richting.

J.H.M. Chumaceiro.

Curaçao, Maart 1905.