Neerlandia. Jaargang 7

Nederlanders in den Vreemde.

II. (Slot)

Bij de officieele audienties bij Z.M. den Sultan spreekt onze gezant Fransch tot zijn drogman, zoodat langen tijd de Turksche hoogwaardigheidsbekleeders meenden dat Holland er geen eigen taal op nahield.

De aan den Minister van Buitenlandsche Zaken gerichte adressen der Nederlandsche Kolonies te Constantinopel en te Smyrna, die aanleiding gaven tot geschrijf en woordwisseling in de Staten Generaal, wezen op al de bezwaren, die tegen de dit jaar gedane benoeming van een Ottomaansch onderdaan 2e klasse tot tolk en plaatsvervanger van den gezant, in te brengen waren, zoodat een herhaalde brandmerking van deze onpolitieke, ondiplomatieke en onnederlandsche daad mij overbodig schijnt.

De tweede tolk is eveneens volslagen vreemdeling.

Daar de vreemdelingen in Turkije onder het regime van de zoogenaamde capitulaties leven, bezit iedere natie behalve tallooze andere privilegies zijn eigen rechtspleging met eigen consulaire rechtbank en hof van appel.

De Nederlandsche consulaire rechtbanken bestaan voor het grootste gedeelte uit een mengeling van Grieksche, Italiaansche en Oostenrijksche advocaten, (zie hoofdartikel Neerlandia November 1901) ja zelfs als toppunt van onzin telt deze rechtbank in strijd met het gezond verstand en met den geest van de consulaire rechtspleging een Ottomaansch onderdaan onder zijne leden.

Behalve onze consul kent niemand in deze rechtbank Hollandsch, heeft niemand de Hollandsche wet bestudeerd en kan men bij voorvallende gedingen niet in het oorspronkelijke lezen, laat staan de redenen en drijfveeren, waarnaar een Hollander gehandeld heeft, naar juisten Hollandschen maatstaf beoordeelen en rechten.

Deze toestand is onbegrijpelijk, ondragelijk en van groot moreel nadeel voor de zoo ijverig de nationale eer omhoog houdende Hollandsche kolonie, daar deze staat van zaken terecht bij Turken en vreemdelingen den indruk teweegbrengt of voor al deze posten en ambten geen geschikte bekwame en eerlijke Hollanders te vinden waren.

De Nederlandsche kolonie te Constantinopel heeft dan ook indertijd in September 1901 op een door haar aan den gezant Z.E. Mr. von Weckherlin gericht verzoekschrift om in het vervolg Nederlandsche onderdanen in de Nederlandsche ambten te benoemen en minstens acht te willen geven op ɥaar verzoek den Ottomaanschen advocaat die in de Nederlandsche rechtbank bij ongeluk was benoemd geworden in strijd met de principes die aan dit door de Turksche Sultans geschonken voorrecht ten grondslag liggen, niet te herbenoemen, ten antwoord gekregen dat voor zoover dit mogelijk zou zijn aan het verzoek der adressanten zou gehoor gegeven worden. Voor de aanneming van een door den dood opengevallen plaats werd dan ook werkelijk in 1901 een Nederlaudsch onderdaan, schrijver dezes, officieel per brief gepolst, doch zag zich genoopt te weigeren, omdat de Nederlandsche kolonie van te voren eenparig besloten had, dat het stelsel om slechts door den dood opengevallen zetels met Nederlanders te bezetten niet die voldoening gaf, waarop zij meende aanspraak te kunnen maken en dat het aannemen van een ambt in een rechtbank waar een Ottomaansch onderdaan recht sprak met een erkenning van die rechtbank zou gelijk staan, tegen wier samenstelling zij bij voorkomende gelegenheid van een proces protest zouden aanteekenen en in hooger beroep zouden kunnen komen.

Het Hoofdbestuur van Groep A van het Alg. Nederl. Verbond dat de toestanden in Constantinopel op zijn vergadering van 18 October uitvoerig besprak, heeft recht op de volste erkentenis van alle Nederlanders in den vreemde, toen het zich uitsprak voor de verdediging van de bedreigde belangen, zoowel die van den Staat als van de Nederlanders in het buitenland.

Op een pleeggehoor werd aan den voorzitter en secretaris door den Minister van Buitenlandsche Zaken verzekerd, dat in den toestand van de rechtbanken te Constantinopel verandering zou gebracht worden en dat openvallende plaatsen door Nederlanders zouden bezet worden, want dat de gezant verklaard had niet op zich te kunnen nemen de tegenwoordige rechters van hun ambt te ontzetten.

Vergen nu, zoo vragen wij ons af, de Nederlanders te Constantinopel te veel, indien zij minstens de niet-herbenoeming van den Ottomaanschen onderdaan vragen en slechts noode genoegen nemen met een regeling die, zoo de tegenwoordige rechters nog twintig of dertig jaren in leven blijven, nog twintig of dertig jaren op zich zal laten wachten??

Moet werkelijk nog tientallen van jaren zich het feit voordoen dat in Nederland, (want wij zelf, onze woningen en allermeest het consulaat zijn exterritoriaal,) vreemde rechters met vreemde denkbeelden omtrent recht, in Fransche taal recht spreken over Nederlandsche burgers? De gezant schijnt te vergeten, dat die rechters niet voor levenslang zijn benoemd, dat aan een niet-herbenoeming dus geen verkeerden uitleg kan gegeven worden. Zijn wij te radicaal indien wij meenen, dat de geleidelijke niet-herbenoeming geen oorzaak tot ontstemming kan geven en dat al ware dat het geval een dergelijke ontstemming geen gewicht in de schaal moet leggen, waar het geldt de Nederlandsche taal hoog te houden en te voorkomen dat de Nederlandsche geest bij de Nederlanders in den Vreemde door miskenning van hun autoriteiten wordt uitgedoofd?

Slechts sinds eenige jaren heeft de kolonie het doorgedreven dat zij als zoodanig minstens op Koningins verjaardag ontvangen werd om haar gelukwenschen te uiten, doch bij alle andere gelegenheden waren tot dusver de deuren van ons gezantschap met enkele uitzonderingen alleen geopend voor vreemdelingen met voorbijgaan van de echte Nederlanders.

[p. 15]

De eenige verontschuldiging voor de tegenwoordige lokale Nederlandsche autoriteiten kan daarin gevonden worden dat zij de zaken bij hun komst alhier zoo gevonden hebben en dat er een groote mate van initiatief vereischt wordt om begane fouten, waaronder de benoeming van een Ottomaansch onderdaan in onze nationale consulaire rechtbank valt, te herstellen.

Stellen wij echter hier tegenover wat andere mogendheden en vooral Duitschland en de Duitsche keizer voor zijn kolonie te Constantinopel doet, dan kan ik mij niet van de meening onthouden dat mijn bescheiden zienswijze juist en die van onze autoriteiten onjuist is.

Elk in Turkije gevestigde Duitscher wordt van overheidswege gesteund en vooruitgeholpen; door voorspraak en aanbeveling worden Duitschers in hooge Turksche posten geplaatst, de minste neringdoende wordt op allerlei wijzen tegen concurrentie gesteund. Het gevolg hiervan is dat al deze in Turkschen dienst zich bevindende ambtenaren evengoed voor Turkije als voor Duitschland werken en dat van den generaal af tot den kleinsten koopman toe een ieder, onderling verbonden en steunende op het gezantschap, voor de uitbreiding van Duitschlands handel en grootheid arbeidt. De Duitsche ambassade, in tegenspraak met de Hollandsche legatie, die elke aanvrage tot vestiging afradend beantwoordt, meent dat zijn beste medehelpers te vinden zijn in de bloeiende aanzienlijke Duitsche kolonie.

Zoo het Algemeen Nederlandsch Verbond zich werkelijk ten doel stelt het levendig houden van den Nederlandschen geest in en buiten Nederland, het bevorderen van het bezoek der Nederlandsche Hoogescholen door buiten Nederland wonenden, werkelijk pogingen wil doen tot het verkrijgen van consuls (ambtenaren) die Nederlandsch verstaan, dan is het hoog tijd intewerken op den geest die heerschende is in Nederlandsche gouvernementskringen en zijn medewerking te verleenen aan de voorposten buiten de grenzen, waartoe het dan ook werkelijk in de vergadering van 18 Oct. l.l. besloten heeft.

Smyrna, een Nederlandsche kolonie van ruim 400 zielen, is door het systeem van de overheden om de kolonie niet te tellen onherroepelijk verloren. Onder vierhonderd zielen vindt men nauwelijks een zestal die de Hollandsche taal verstaan. Hoe wil Neerlandia daar waar het niet meer verstaan wordt den Nederlandschen geest weer wakker schudden??

Smyrna, dat zelfs nog een Hollandsch hospitaal bezit, zendt zijn zonen naar Turksche en Engelsche universiteiten, bijna zonder uitzondering zijn het Levantijnen geworden, in naam Hollandsch, naar geest en opvoeding een internationaal mengsel.

Ook de Nederlandsche kolonie te Constantinopel, die ongeveer vijftig zielen telt, heeft op het oogenblik slechts één in zijn moedertaal sprekend kind.

Onwillekeurig vraagt men zich af hoe het er in de overige kolonies uitziet, in het verre Oosten of in Zuid-Amerika. Neerlandia moge, indien het een plaatsje van de aan de Zuid-Afrikaansche toestanden zoo ruimschoots toebedeelde ruimte kan missen, het zich ten doel stellen aan Nederland een denkbeeld te geven van wat er op de voorposten voorvalt, waar de geschikte plaatsen tot nederzetting zijn in den vreemde voor hen, die het vaderland tijdelijk willen verlaten en wat er aan hapert in onze vertegenwoordiging daar buiten, want daarmede zal zelfs onze tegenwoordige minister van Buitenlandsche Zaken het wel eens moeten zijn, dat onze diplomatieke vertegenwoordiging weinig, doch wel iets, (te Constantinopel) en onze consulaire vertegenwoordiging op enkele plaatsen uitgezonderd, bijna alles te wenschen overlaat.

De emigratie-statistieken geven aan, dat in de 18 jaren van 1880-1898 vier honderd tien duizend Nederlanders het vaderland metterwoon hebben verlaten.

Neerlandia, wat is er van hen geworden? en hoevele zijn Nederlanders gebleven?

Het grootste gedeelte is zeker wel naar de Vereenigde Staten vertrokken. Maken wij ons geen illusies, zij die in het vaderland armoede leden en als landverhuizers in Amerika meer dan hun brood vonden, zijn niet alleen voor onze taal, maar ook voor onze volkswelvaart verloren.

Is een hoog ernstige en netelige taak voor het Alg. Ned. Verbond weggelegd in Zuid-Afrika, niet minder van groot belang zou het zijn, indien het Bestuur door middel van onze Nederlandsche Consuls in den vreemde het op zich wilde nemen uit te maken, hoeveel Nederlanders in groepen van 10 of meer in de verschillende internationale centra over de geheele wereld zijn verspreid en als Nederlandsche burgers zijn ingeschreven.

Hoe staat het met onze voorposten in Yokohama, Shanghai, Manilla, San Francisco, Buenos Ayres, Alexandrië, Caïro, Algiers enz. enz. en al die kolonies, die evenveel voelhorens zouden kunnen genoemd worden, die het vaderland naar den vreemde heeft uitgestoken.

Aan hen zende het Alg. Ned. Verbond zijn werfboekjes en zijn statuten en tijdelijk zelfs kosteloos zijn Neerlandia.

Voor hen zij het Alg. Nederl. Verbond de vraagbaak, de beschermer, de voorvechter in het vaderland, want, hoe gewichtig ook de voorposten zijn, zij worden door onze regeering vergeten, hoe gevoelig die voelhorens zijn, men let niet in het vaderland op hun fijngevoeligheid.

Begeerig naar zulk een steun, die zij zoozeer behoeven zouden in honderden van plaatsen leden voor het Alg. Ned. Verbond gewonnen, afdeelingen gevormd kunnen worden, die als een net over het geheele aardrijk verbreid, hun eigen belangen zouden kunnen verdedigen en de belangen van het vaderland zelfbewuster zouden kunnen voorstaan.

Een Nederlandsch reiziger zou, waar hij ook aankwam, dan afdeelingen kunnen vinden, waar hij met raad en daad werd geholpen door Nederlanders in den vreemde, die Nederlandsche onderdanen zijn gebleven, omdat het Alg. Nederl. Verbond niet toeliet, dat zij vervreemden.

Maar daarvoor is het noodig dat het Alg. Ned. Verbond rondborstig hun partij kiest, zonder voorbehoud, zonder achter de schermen te blijven.

Wat helpt het te ijveren voor Z.-Afrika, daar men niet behouden kan, wat men nog heeft. Want in waarheid, zoo de Nederlandsche overheid niet de waarde wil inzien van die verspreide Nederlandsche nederzettingen, dan moet voortaan elk zich in het buitenland vestigend Nederlander beschouwd worden als een verloren ziel voor taal en vaderland, als een verlies voor de volkswelvaart en de macht van het Nederlandsche volk. Caveant consules!!!

Dr. A. Coomans de Ruiter.

Constantinopel, December '02.