Neerlandia. Jaargang 6

[p. 94]

Uit ‘Ons Blaadje’.

Nellie geeft in haar weekblaadje van 26 Juli eenige stukjes uit de oude doos (van 1780), o.a. een artikel in vragen en antwoorden over de namen onzer maanden.

Het volgende gedeelte is er aan ontleend:

V. Wat doen wij met Latijnsche Naamen in onze Taal?

A. Dewijl eene Taal, als zij arm in woorden of noch geheel onbeschaafd is, woorden ontleent uit andere Taalen; of dewijl eenige minagters hunner eigen spraak die overneemen, krijgt men veele zulke vreemde Woorden in de Moedertaal, die door den tijd in de gewoonte geraaken en blijven.

V. Hebben wij dan zulke vreemde Woorden in onze Taal?

A. Ja, wij kennen in onze Taal Arabische, Grieksche, Latijnsche, Engelsche, Fransche, enz., waardoor onze Stadhuis en Courantenstijl zo moeilijk en soms heel onverstaanbaar is voor ons, kinderen, en voor den gemeenen (kleinen) man.

V. Misschien is onze Taal te arm, om zulke zaaken uit te drukken; misschien hebben wij daartoe geene geschikte woorden?

A. Neen, daar hapert het ons niet aan: onze taal is zeer rijk in woorden.

V. Waarom gebruiken wij dan vreemde Fransche woorden?

A. Misschien uit eene soort van hoogmoed, of uit zotten waan van welleevender dan anderen in het spreeken te zijn, of om de zogenoemde groote waereld naar te aapen; 't geen ten schande is van onze Moederspraak, die wij ons niet behoeven te schaamen.¹⁾

V. Kent gij zulke Fransche woorden?

A. Hooren wij niet alle dagen van environs, beau monde, bel air, gecharmeerd, getroubleerd, geturlupineerd, geschokkeerd, geborneerd, gemesureerd, gehonoreerd,²⁾ en duizend anderen, daar men (zo zegt mijn Meester) honden en katten mee zou vergeeven.

V. Zij bevallen u dan niet?

A. Kunnen of mogen zij ons bevallen, daar zij voor vele lieden heel onverstaanbaar zijn, dat zij (zo spreekt mijn Leermeester) wel een Fransche Dictionnaire op hunne zijde mogten dragen, als zij naar een gezelschap gaan: of hebben wij geene woorden in onze spraak, die datzelfde uitdrukken?

V. Gij zoudt dan de Latynsche ook al uitmonsteren?

A. Ja wel, als wij maar anderen daarvoor hebben.³⁾.

Nellie maakt bij dit gedeelte de volgende aanteekeningen:

1) Dat is volkomen waar. Juist menschen, die eenige vreemde talen goed kennen en dus in staat zijn tot vergelijken, zullen toestemmen dat het Hollandsch even goed, en - wél gebruikt - even mooi is als iedere andere taal, en dat wij, door noodelooze vreemde bijmengsels, onze taal eigenlijk heel leelijk maken en in een bespottelijk daglicht stellen. Zoo'n met vreemde woorden doorspekt Hollandsch heeft veel weg van een kleed dat uit allerlei lapjes is te samen geflanst. Heel bont. - misschien ook zijn de lapjes voor een deel van kostbare stof; maar 't is toch maar een armoedige plunje. Hoe meer ik schrijf, hoe meer ik er mij op toeleg om mij te onthouden van vreemde woorden, - die soms wel aardig klinken en ook algemeen gebruikt worden - waar ik er een evengoed Hollandsch woord voor heb. - Er zijn gevallen, waarin het gebruik van vreemde woorden haast onvermijdelijk, soms zelfs wenschelijk is; en het kan voorkomen dat een vreemd woord - bijvoorb. ‘Ingeniear’, zóódanig is ingeburgerd, dat men er geen goed Hollandsch woord voor heeft, en men u niet zou verstaan, indien gij er een wildet maken. Die gevallen laat ik daar. Maar in de gewone spreek- en schrijftaal kan men een menigte veel gebruikte vreemde woorden best vermijden; en als iedereen, vooral het jongere geslacht, zich daarop toelegde, dan kregen wij mettertijd een mooi, eenig, zuiver en krachtig Hollandsch.

2) De meesten dezer vreemde woorden worden nog gebruikt. En voor die alle hebben wij goede Hollandsche woorden, die hetzelfde denkbeeld even juist uitdrukken: omstreken; deftige lieden; goede lucht; bekoord door, of ingenomen met; verward; voor den mal gehouden; geschokt; bekrompen; gematigd; geeerd;.... Hoor eens; Hollandsch is heusch een mooie taal: en Fransch óók; dat heeft misschien nog wel enkele bekoorlijkheden die ons Hollandsch mist. Maar Fransche woorden op Hollandsche krukken - dat is eigenlijk géén taal; dat is een bespotting van taal, ons gevoel van waardigheid behoorde zich tegen het gebruik van zoo iets wanstaltigs te verzetten. Ook onze goede smaak. Wie prikt ooit gemeene papieren bloemen op een zijden kleed van waarde? Wie hangt ooit een snoer glaskoralen rond den hals van een statig marmeren beeld? De taal van een volk is uit zijn natuur even edel als kostbaar weefsel, en als uitdrukking der gedachten en gevoelens van dat volk, even waardig als het heerlijkste marmerbeeld. Reeds onze goede smaak moest ons leeren, dat het van nature edele en waardige geen valschen toon en vreemde pronk behoeft.

3) Maar dat hebben wij niet. Woorden als straat, akker, tafel, stijl, schrijven, en tal van anderen meer, zijn hier te lande (en elders) ingeburgerd met het volk (de Romeinen) dat ons die zaken, denkbeelden, kundigheden bracht. Een taal-omwenteling, die zulke woorden zou willen ‘uitmonsteren’ zou gewoonweg onzin wezen. Dat wordt dan ook niet in het stukje bedoeld. Die bedoeling is: haar het karakter laten behouden dat zij nu heeft, en dat ook de sporen draagt van de leerschool die zij doorliep, sedert zij het gebrekkig werktuig was van in de wildernissen wonende barbaren; dat karakter dat van leerlust en inspanning, - en ook van de lessen van bekwame meesters getuigt, - laten zooals het geworden is, en het niet bederven door vreemde toevoegsels, die geheel noodeloos zijn. nu zij zich. al leerende, haar eigen woordenschat heeft verzameld. Dat een deel van dien woordenschat ontleend is aan oude verre en vreemde bronnen, is geen bezwaar. Zóó vormen zich alle beschaafde talen. Maar nu, uit dikwijls dezelfde bouwstoffen, de levende volkeren zich ieder hun eigen taal hebban opgebouwd, nu Fransch, Hollandsch, Duitsch, enz enz, onderling verschillende talen zijn geworden, waarin echter de taalgeleerde dezelfde oude en vreemde wortels weet te ontdekken - nu is het opzettelijke leentje buur spelen van den een bij den ander iets onnoodigs. iets ongerijmds, en iets waartegen goede smaak en schoonheidszin zich dienden te verzetten.... Ik hoop dat jullie allen, groot en klein, eer je in brief of opstel het vreemde woord neerzet eerst eens zult onderzoeken of er ook een goed Hollandsch voor bestaat.