Neerlandia. Jaargang 6

Boekbespreking

Mooi Leven,
door F.W. Drijver. Valkhoff & Co. - Amersfoort. - Prijs f1.50. geb. f1.90.

Het is een verzameling van ethische opstellen, gedeeltelijk reeds verschenen als weekblad-hoofdartikelen en waarin de schrijver bespreekt op welke wijze ons leven mooi gemaakt, ons levensgeluk verhoogd kan worden.

Neerlandia heeft niet de gewoonte werkjes als Mooi Leven aan te kondigen. Uitzondering maken is ditmaal verklaarbaar, waar de schrijver onder de middelen van levensvermooiing ook noemt de bevordering van het Nederlandsch stamleven door toetreding tot het A.N.V.

Uit het artikel ‘Op voor onzen stam!’ blijkt welk een wakker strijder de heer Drijver zelf is en welk een warm hart hij het Verbond toedraagt.

Mannen en vooral ook vrouwen, de opvoedsters onzer kinderen zegt hij, dienen 't groote belang te begrijpen, dat niet het minst geldt het opkomend geslacht, d.i. de Nederlandsche Stam der Toekomst!

De geestdrift, welke dit artikel in de pen gaf, spreekt ook uit de andere opstellen, die telkens den gelukkig gekozen titel in herinnering brengen en meest door kernachtige motto's hun bedoeling reeds aankondigen. Dat van het voor Neerlandia belangrijkste is: ‘De taal is de ziel der natie, zij is de natie zelve,’ het spreuk geworden woord van Halbertsma.

Het werkje bevat 't portret van den schrijver.

* _* *

Bij de Hollandsch-Afrikaansche Uitgeversmaatschappij v/h Jacq. Dusseau en Co., Kaapstad en Amsterdam (Rokin 62) is verschenen de derde druk van:

How to speak Dutch,
A simple methode of learning to speak, read and understand the language, by Willem S. Logeman, L.H.C.B.A. Professor of Modern Languages, South-African College, Cape Town.

Dat van dit werkje binnen zes jaar een derde druk verschijnt is zeker verblijdend, niet alleen voor den schrijver en de uitgevers, maar ook voor allen, die in de handhaving en verbreiding van het Nederlandsch belangstellen. In alle geval blijkt er uit, dat het Nederlandsch drukker dan voorheen beoefend wordt en wel door den Engelschman; want voor dezen is het werkje bestemd.

Of deze beoefening van het Nederlandsch door den Engelschman nu juist van bijzondere liefde voor of belangstelling in onze taal getuigt, zou ik nauwelijks durven beweren. Ik vrees, dat de baantjes, tegenwoordige en toekomstige, in de ‘nieuwe koloniën’, waarop zoo vele zonen van Albion azen, aan dit merkwaardig verschijnsel niet zoo geheel vreemd zijn.

En waarom wordt nu juist dit werkje van den heer Logeman zoo gezocht? Waarschijnlijk omdat dit niet alleen door zijn titel aantrekt, maar ook - en waarschijnlijk wel vooral - omdat de oudere handleidingen, zooals bijv. die van Snell en Elffers, door hun tallooze taalkundige regels en uitzonderingen den niet taalkundig aangelegden Engelschman afschrikken.

Hoe jammer, dat niet alleen Engelschen, maar ook zoovele Afrikaners wezenlijk afgeschrikt worden door dien noodeloozen ballast van taalkundige antiquiteiten, waaronder de Nederlandsche schrijftaal nog steeds gedrukt gaat! Zal eerst Zuid-Afrika taalkundig en dus ook in zoo vele andere opzichten voor Nederland geheel verloren moeten gaan, voor het dien ouden, hinderlijken, sitzenwinkel over boord werpt?

Doch ter zake. Het werkje onder beschouwing zondigt allerminst door overmaat van taalkundige regels en verdient in dit opzicht alle aanbeveling. In minder dan 50 bladzijden behandelt het de heele ‘grammar of spoken Dutch’ en doet dat op een uitnemend praktische wijze, die vooral den practischen Engelschman aantrekken. Dit taalkundig gedeelte is echter slechts het nagerecht; want de voorafgaande 375 bladzijden zijn uitsluitend gewijd aan de leer der uitspraak en de toepassing daarvan op

[p. 47]

woorden, woordgroepen, samenspraken, enz. met tal van oefeningen.

Met het beginsel van den schrijver en het plan van het werkje kan ik mij volkomen vereenigen; ik geloof met de heeren Tuytel en Zuidema aan ‘Vele oefeningen en weinig Grammatica’; maar ik kan mij in 't geheel niet vereenigen met de methode door den schrijver ten opzichte der uitspraak gevolgd. Even uitstekend als ik zijn hoofdstuk over ‘The pronunciation of Dutch’ acht, even dankbaar gevoel ik mij, dat ik niet het Nederlandsch of eenige andere taal door middel van des heeren Logemans phonetische methode behoef te leeren. Hoe een Engelschman, die eerst voor cheerfulness: blei-moedδchheit of voor effective help: krachdaadδgδ hulδp heeft leeren vertalen, later de juiste spelling dier woorden zal kunnen onthouden of weergeven, is mij een raadsel.

De spelling van een woord is toch zeker even veel, zoo niet meer, een zaak van het oog, van het juist opnemen van het klankbeeld, als van de kennis der spelregels, het geheugen en het oordeel.

Op blz. 35 wordt den beoefenaar op het hart gedrukt: ‘The student of Dutch, in going trough the following exercices, vocabularies and dialogues is shougly advised not to pay any attention whatsoever to column 3 (the authorised spelling) before he has carefully gone overcome ten or twelve pages of columns 1 and 2, and so familiarised himself with the sounds of the spoken translation, etc.’ en ik kan mij voorstellen, dat de beoeferaar, die zich nauwgezet aan dit voorschrift gehouden heeft, een vrij zuivere uitspraak van het Nederlandsch zal verkrijgen en de taal goed zal kunnen verstaan en spreken; maar ik zou niet gaarne veroordeeld zijn om later 's mans schriftelijke ontboezemingen te moeten corrigeeren of zelfs maar te lezen!

En nu, ‘to make confusion worse confounded’, komt er bij deze tweeërlei schrijfwijze van het Nederlandsch (de phonethische en de gewone) nog een derde: de Afrikaansche! Van alle woorden, woordgroepen, oefeningen, enz. vindt men in vier kolommen of afdeelingen het Engelsch, het phonetisch Hollandsch, het geijkte Hollandsch en het Kaapsch-Hollandsch naast elkander. Ik vind het om den meest phlegmatischen Engelschman tureluursch en wanhopend te maken!

Wat het Kaapsch-Hollandsch betreft, het spijt mij, dat ik ook daarop aanmerking moet maken. In de eerste plaats toch heeft de heer J.F. van Oordt, de medewerker van den heer Logeman voor dit gedeelte van het werkje, volgens het voorbericht ‘tried to strike the happy medium between “High-Dutch”, often not understood by the people, and the “Kombuis-Hollans” (Kitchen-Dutch) of the uneducated coloured sewants’, en door die poging heeft hij een willekeurig taaltje geschapen, waarmee men wel zijn weg door Zuid-Afrika zal kunnen vinden, maar dat zeer misleidend is voor degenen, die zouden meenen door de beoefening van dit gedeelte van het besproken werkje een goed inzicht in en juiste kennis van het Afrikaansch te krijgen.

In de eerste plaats is de uitspraak, zooals die wordt voorgesteld, wel Cape-Dutch (en nog al plat ook), zooals de schrijvers dan ook zelf verklaren, maar zeker niet algemeen Afrikaansch, allerminst, zooals men het in de Republieken, met name in de Transvaal, hoort. De oo wordt volstrekt niet overal als oe, de ee niet als ie, de uu niet als ie uitgesproken, enz. Vervolgens komen er woorden en uitdrukkingen in voor, die den stempel van ‘eigen baksel’ dragen, doch niet aan de levende Afrikaansche taal ontleend zijn. Met tallooze voorbeelden zou ik dit uit het boek zelf kunnen aantoonen; doch deze beschouwing is reeds lang genoeg geworden.

Ten slotte wensch ik nog de algemeene opmerking te maken, dat het naar mijn overtuiging onnoodig is, den vreemdeling, die zich in Zuid-Afrika wil vestigen, op deze wijze van de beoefening van het Nederlandsch af te schrikken.

Ik acht het volstrekt niet noodig dat zulk een vreemdeling buiten het Nederlandsch ook nog het Afrikaansch afzonderlijk leert. Iemand die goed Hollandsch kent en daarbij opmerkzaam gemaakt is op de eigenaardigheden van het Afrikaansch, inzonderheid wat zijn veel eenvoudiger buiging en zinbouw betreft; die enkele kenmerkende Afrikaansche woorden en uitdrukkingen geleerd heeft en overigens zich zoo eenvoudig mogelijk tracht uit te drukken, kan zich over geheel Zuid-Afrika door middel van het Hoog-Hollandsch (d.i. Nederlandsch) heel goed verstaanbaar maken en heeft ook, als hij eerst maar eenigszins aan het eigenaardig Afrikaansch accent gewend is, geen moeite om elken Afrikaner te verstaan.

N. Mansvelt.

* _* *

Dr. W. van Everdingen te Rotterdam geeft weldra bij Waltman te Delft De Oorlog in Zuid-Afrika uit. Het loopt van 11 October 1899-Maart 1900 en zal, als uit aan Neerlandia toegezonden vijftien losse vellen reeds overtuigend blijkt, een prettig geschreven belangrijk boek zijn, waarop bij voorbaat de aandacht wordt gevestigd. In het volgend nummer zal het uitvoeriger worden besproken.