Neerlandia. Jaargang 4

Uit Vlaanderen.

DE beruchte Société flamande pour la vulgarisation de la langue française heeft te Gent op 11 Februari l.l. eene algemeene vergadering gehouden, waarop een feestmaal van meer dan honderd dischgenooten volgde.

De voorzitter, de heer Steyaert, zegde o.a.: ‘Les flamingants ne cessent d'oublier que c'est l'union des deux races qui forme la Belgique. D' après eux, nous ne pourrions plus favoriser l'étude du français, sans étre mauvais flamand ou mauvais patriote. Dès lors, étaient aussi de mauvais patriotes: Van Maerlant, qui traduisit des vers français; Van Artevelde, qui parlait français; Guillaume d'Orange, dont la correspondance officielle se faisait en français; Ledeganck, Van Peene, Prudent van Duyse et bien d'autres encore’.

Is het niet kostelijk de grootste vaderlanders en warmste ijveraars voor de Nederlandsche moedertaal uit hun graf op te roepen als getuigen tegen degenen, die in onzen tijd die moedertaal liefhebben en verdedigen?

De heer Van Brabandt, secretaris, maakte het nog bonter in een heildronk op het banket, zoodat de Vlaamschgezinde kringen van Gent, zonder onderscheid van politieke richting, den volgenden plakbrief op de muren lieten afkondigen:

Medeburgers!

Onder den naam van Société flamande (!) pour la vulgarisation de la langue française heeft zich te Gent een kartel van liberale, katholieke, socialistische en progressistische Franskiljons gevormd.

Dat is hun recht.

Maar mogen zij daarom de Vlaamschgezinden lasteren, die ons oud volkskarakter en onze duurbare moedertaal verdedigen?

Die heeren hebben aan de kinderen onzer scholen een strooibriefje uitgedeeld, waarin te lezen staat dat de Vlaamschgezinden ‘uitbuiters van het volk’ zijn, ja ‘eene bende uitbuiters, welke er gedurig op uit zijn om alle vette en welbetaalde plaatsen in te palmen.’

Op hun banket in het Posthotel heeft hun secretaris, de heer advocaat Van Brabandt gezegd dat zijne Maatschappij gesticht was tegen ‘de misdadige pogingen’ der Vlaamschgezinden, ‘eenige verdwaalde mannen zonder vaderland (les efforts criminels de quelques égarés sans patrie)’; dat de Flaminganten de scheuring van België willen en de inlijving bij Duitschland betrachten, omdat zij de inlijving bij Holland niet kunnen bewerken!!!

[p. 35]

Luistert naar zijne eigene woorden:

‘Il y a en pays flamand un parti sciscionnaire qui veut le déchirement de la patrie et qui ne s'en défend pas. (!!!) Ses adeptes regrettent de demeurer des Belges. Ils revendiquent ouvertement l'annexion des Flandres à l'Allemagne (!!!) à défaut d'une réunion pure et simple avec la Hollande, leur patrie d'élection. (!!!)

Als vaderlanders en als Vlaamsche Gentenaars teekenen wij krachtig protest aan tegen zulke buitensporige aantijgingen en wij dagen de mannen van het Franskiljons-kartel voor de rechtbank der openbare denkwijze.

Het Bestuur der Gentsche Maatschappijen waarvan namen volgen:
Vlaamsche liberate Kiesbond.	Vlaamsche katholieke Landsbond.
Willems-Fonds.	Davids-Fonds.
Zetternamkring.	Snellaertskring.
Rust roest.	Nationaal Vlaamsch Verbond.
't Zal wel gaan.	Rodenbach's Vrienden.
Algemeen Nederlandsch Verbond.

Het antwoord bleef niet uit, maar kwam niet officiëel van de Société flamande zelve. Die blijft zorgvuldig achter de schermen. Het was ook een plakbrief.

De plakbrief der Franskiljons was nog grover dan hun strooibriefje aan de schoolkinderen.

Het schijnt overigens, dat die plakbrief uitgaat van denzelfden rijken fabrikant, die op het banket der Société flamande uitriep, dat de hoogere standen geen Nederlandsch moeten leeren maar zich bij het plat Gentsch dialect houden, en die zijne toespraak besloot met een geweldigen vloek, hetgeen niet weinig opschudding en ergernis aan tafel en daarna veroorzaakte.

* _* *

Intusschen schijnt de Fransche propaganda in Vlaamsch-België maar niet te vlotten.

In Le Journal van Parijs slaakt de bekende heer Jules Claretie eenen noodkreet.

‘L'alliance française - schrijft hij - fait de son mieux sans doute. Elle multiplie ses cours, elle donne ses conférences, elle envoie quelqu'un de ses membres parler le français, dire nos vers et chanter nos chansons à travers de l'Europe. On ne saura jamais combien une chanson peut servir un pays.

Nous avions une sorte de succursale de notre patrie, c'est-à-dire la Belgique.

Il y a quinze ans, la Belgique comprenait une part égale d'habitants parlant le français ou parlant le flamand. Je me rappelle le temps où toutes les enseignes, tous les poteaux indicateurs, les plaques des rues étaient, en pays belge, libellés en langue française. Les inscriptions flamands, à présent, sont partout.

Eh, il y a peu de mois, M. Georges Barral qui, vivant en Belgique, y publie pour la gloire de notre langue, toute une collections d'auteurs, de poètes belges écrivant en français, M. Barral, me priant d'avertir nos compatriotes et de pousser le cri d'alarme, m'écrivait.

En 1897, on a fait le recensement des deux langues - français et flamand - et en voici le résultat:

Belges parlant français . . . . 2.427.072

Belges parlant flamand . . . . 2.744.371

En une décade et demi, nous avons donc perdu plus de 300.000 partisans, exactement: 317.299’.

Die noodkreet uit Parijs stelt ons eenigszins gerust over de kuiperijen onzer Franskiljons te Gent en elders in Vlaanderen, maar wij houden een oog in 't zeil.

* _* *

Een machtig middel tot verstandelijke opbeuring van ons volk is University extension.

Sedert acht jaren heeft zich aan de Gentsche Hoogeschool een Comité gevormd, met Prof. Mac Leod, Prof. Paul Fredericq en Prof. Vercoullie aan 't hoofd, om in de moertaal hooger onderwijs voor het volk te geven.

De richting is zuiver wetenschappelijk en neutraal. Hoogleeraren en jonge doctors van verschillende politieke richting zijn sedert dien regelmatig te Gent als leeraars opgetreden over onderwerpen ontleend aan botanie, scheikunde, natuurwetenschap, geschiedenis, taal- en letterkunde.

Ook buiten Gent, namelijk te Brugge, te Aalst en te Antwerpen, heeft het Gentsch Comité enkele leergangen ingericht. Maar daar kon de instelling geen wortel schieten.

De Brusselsche hoogeschool volgde later dat voorbeeld, maar al hare leergangen zijn in 't Fransch, zelfs in Vlaamsche steden als Brugge, Antwerpen en Kortrijk.

Sedert November 1898 liet de Leuvensche hoogeschool zich evenmin onbetuigd. Te Antwerpen opende zij, zooniet echte leergangen bestaande uit eene reeks lessen over hetzelfde onderwerp, zooals de Comité's van Gent en Brussel het opvatten, dan toch afzonderlijke wetenschappelijke voordrachten in de moedertaal. Het is 't gilde Eigen taal eigen zeden, welke de regeling in handen heeft dier ‘Katholieke Vlaamsche Hoogeschooluitbreiding onder de hooge bescherming van Mgr. Abbeloos, eere-rector der Hoogeschool van Leuven’. Iedere voordracht wordt afzonderlijk gedrukt en in den handel gebracht.

Is de University extension van Gent streng neutraal en die van Brussel opzettelijk anticlericaal, de ‘Hoogeschooluitbreiding’ van Leuven is natuurlijk scherp katholiek. Zij noemt zich overigens in haar manifest: ‘Hooger volksonderwijs in katholieken zin en in 't Vlaamsch’.

Het gebruiken onzer moedertaal door zooveel mannen der wetenschap bij het geven van hooger onderwijs, zal van grooten invloed zijn op ons volk en ook op de oplossing van het hangend vraagstuk: de Vlaamsche Hoogeschool.

* _* *

De Vlaamsche Volksraad hield op Zondag 25 Februari te Brussel zijne achtste vergadering onder leiding van Prof. Julius Obrie.

Een der hoofdpunten, die aan de orde waren gesteld, was het behandelen der vraag welke de houding der Vlamingen zal zijn bij de aanstaande verkiezingen voor de wetgevende Kamers. Na een vrij langdurig debat werd het voorstel van den heer Reinhard aangenomen, waarbij wordt bepaald dat in elk kiesdistrict, waar de Vlamingen niet als dusdanig zelfstandig optreden, zij zullen worden uitgenoodigd alleen hunne stem uit te brengen op die candidaten, welke zullen instemmen met het volgende strijdprogramma van den Volksraad:

1^o.	Al de vertegenwoordigers van het Vlaamsche land zullen in den regel Nederlandsch spreken;
2^o.	De vier faculteiten der Gentsche hoogeschool moeten vervlaamscht worden;
3^o.	Stipte en eerlijke uitvoering der gelijkheidswet door het opstellen ook in het Nederlandsch van de memoriën van toelichting van de verslagen over de ingediende wetsontwerpen;
4^o.	Toepassing van de taalwet van 1883 op de vrije inrichtingen voor middelbaar onderwijs.

Een tweede belangrijk punt, inrichting van een Nationaal Comité tot herdenking in 1902 van den Gulden-Sporenslag, kwam vervolgens in bespreking. Met het oog op de wenschelijkheid dat alle Vlamingen, tot welke richting zij ook behooren, aan dit heugelijk feest zouden kunnen deelnemen, werd door de vergadering een voorstel aangenomen, waarbij het bestuur van den Vlaamschen Volksraad voorloopig wordt aangesteld tot Nationaal Comité, belast met het inrichten van een plechtig en onpartijdig vaderlandsch feest of betooging te Kortrijk in 1902, ter herdenking van den Gulden-Sporenslag, waarvoor de medewerking of deelneming van alle Vlamingen zal verzocht of aanvaard worden. Eene oproeping met dat doel zal eerlang tot het Vlaamsche volk gericht worden en het bestuur zal met het plaatselijk Comité te Kortrijk en met andere Vlaamsche groepen in onderhandeling treden om een algemeen Nationaal Comité tot stand te brengen.

* _* *

Onze taal bij de militaire rechtbanken. Te Bergen in Henegouwen, dus in het hartje van het Walenland, heeft zich op 18 Januari j.l. een merkwaardig geval voorgedaan. Voor den Krijgsraad aldaar stond een Vlaamsche soldaat terecht, die had verzocht dat zijne zaak in het Nederlandsch zou worden behandeld. Mr. Th. van Hauwermeiren, advocaat te Gent, die als verdediger optrad, pleitte in het Nederlandsch, dat naar luid van het Wetboek van Militaire Strafrechtspleging van 1714, de geheele rechtspleging bij de militaire rechtbanken in het Nederlandsch moest gevoerd worden, daar de desbetreffende bepalingen tot nog toe niet werden ingetrokken. Derhalve eischte de verdediger dat de rechtspleging in deze zaak zou nietig verklaard worden. Zijne stelling werd bestreden door den substituut-auditeur, die zich beriep op eene circulaire van den auditeur-generaal tot regeling der rechtspleging.

Acht dagen later werd door den Krijgsraad een vonnis ook in het Nederlandsch gewezen, waarbij het stelsel van den verdediger te eenenmale werd aangenomen, en de geheele rechtspleging te niet gedaan. Door het openbaar ministerie werd tegen dat vonnis hooger beroep aangeteekend, zoodat de questie eerlang aan de beoordeeling van het Militair Gerechtshof zal worden onderworpen.

Uit tweeërlei oogpunt is dat feit uiterst merkwaardig: in de eerste plaats, omdat voor het eerst in het Walenland in eene militaire strafzaak in onze taal werd gepleit en gevonnisd en ook

[p. 36]

omdat daardoor een zonderling licht verspreid wordt over de verklaring van den Minister van Oorlog, die in de Kamervergadering van 26 September j.l. verklaarde dat al de Vlaamsche soldaten, die sinds de herinrichting der militaire rechtbanken voor den krijgsraad te Bergen hadden terechtgestaan, de Fransche taal machtig waren of verzocht hadden dat de rechtspleging in het Fransch zou gevoerd worden

* _* *

De nieuwe opera Thijl Uilenspiegel van den Vlaamschen meester Jan Blockx heeft te Brussel een reeks vertooningen met grooten bijval beleefd. Te Antwerpen, waar het werk in 't Nederlandsch opgevoerd wordt, lokt het telkens volle zalen. Te Gent werd het eveneens in 't Nederlandsch door het Antwerpsch-Nederlandsch Lyrisch Tooneel in den loop der maand Februari ten gehoore gebracht. De plaatselijke dagbladen en niet het minst de Franschgezinde spreken met veel lof over deze vertooning, waar de Antwerpsche zangeressen en zangers zich als flinke kunstenaars hebben laten gelden.

Het werk van Blockx heeft op de ingewijden in de muziek een gunstigen indruk gemaakt. Het gewone publiek bleef over het algemeen koel, omdat het niet in de handeling een medesleepende dramatische kracht ontwaarde. De Fransche librettisten zijn onbekwaam geweest om het Vlaamsche leven en gevoelen en denken en handelen voor te stellen op eene wijze die eenigszins aan de waarschijnlijkheid beantwoordt. Hunne heldentafereelen zijn slechts zooals de kritiek het elders liet gevoelen caricaturen van hetgeen ze zijn konden, indien een Vlaamsche dichter de stof hadde aangegrepen.

Hopen we dat meester Blockx voortaan zijn krachten zal wijden aan echt Vlaamsche werken, waarin het Vlaamsche volk zich herkent in waarheid en in leven.

* _* *

De leden van het bestuur der regelingscommissie van het 25e Nederlandsche taal- en letterkundig congres hebben hun werkzaamheden niet willen sluiten, zonder hun voorzitter, Baron de Maere van Aertrijeke, wien tot viermaal toe de eervolle en moeilijke taak was opgedragen een Nederlandsch congres voor te zitten en te leiden, een blijk te geven van hun warme vereering en innige erkentelijkheid.

In stillen kring werd die heuglijke gebeurtenis met een banket gevierd, en te dier gelegenheid Baron de Maere een keurig op perkament geteekend adres aangeboden.

De heer de Maere, diep getroffen door dit huldebetoon, herinnerde er aan, dat hij steeds de Nederlandsche taal als het heiligste wat zijn volk bezit, had doen eerbiedigen.

Een lange reeks heildronken volgde, waarbij veel werd herdacht en ook gewezen op ons aller plicht, op eendrachtig samenwerken, waar het geldt de rechten en de toekomst van onzen stam.

* _* *

Een goed voorbeeld.

De heer De Beukelaer, de bekende biscuitfabrikant te Antwerpen, heeft een gelukkig denkbeeld gehad. Als geïllustreerde reclamekaartjes heeft hij een reeks tooneelen uit Blockx' Herbergprinses uitgegeven. Terwijl hij aldus reclame maakt voor zijn zaak, maakt hij terzelfder tijd reclame voor onze kunst. Jammer maar dat de kaartjes zelf geen kunstwerk zijn. De teekeningen zijn maar grof. Doch de heer De Beukelaer is van plan deze mislukte serie door een andere te vervangen, die zal geteekend worden door Alfred van Neste; waarschijnlijk gebeurt dat nog in den loop van dit jaar. Thans is deze kunstenaar aan 't teekenen van zes tooneelen uit Quinten Matsijs; later komen ook nog van zijne hand tooneelen uit Thijl Uilenspiegel. Tegen April e.k. zullen de klanten van de firma De Beukelaer een prachtige reclameplaat ‘Trekkende Boeren’ ontvangen, eveneens van Van Neste.

Het voorbeeld mag ter navolging aanbevolen worden aan groote firma's in Holland, opdat zij ook voor hun reclame nationale onderwerpen laten teekenen, en vooral moge hun op het hart gedrukt worden, dat ze zich voor hun reclame in België van het Nederlandsch bedienen.

H. Meert.