Neerlandia. Jaargang 3

Nederland's plaats in Europa.

Het is een bedroevend verschijnsel, de afdwaling van het redeneervermogen onder den invloed van een onderwijs, dat op verkeerde grondslagen rust. Franschgezinde Vlamingen, die anders wel tot logisch denken in staat zijn, geraken heelemaal de kluts kwijt eenmaal dat ze beginnen te spreken over de taalquaestie in België. Niet lang geleden, naar aanleiding van den strijd die gestreden werd tot het bekomen van het mooiste plein van Gent, om daar het gedenkteeken voor J. Fr. Willems op te richten, was er een polemiek aan den gang in de Flandre libérale over het streven van de Vlaamschgezinden, dat natuurlijk geen goedkeuring vond bij de vijanden van onze taal en bij die gelegenheid werden nog eens al de drogredenen opgehaald, die moeten dienen om de Vlaamsche Beweging te bestrijden. De Flaminganten willen hun volk onder den domper houden van de kleine taal van een kleine streek, willen het van de wereld afzonderen; ze zijn daarom de vijanden van de beschaving. Naar het schijnt zijn de kennis van het Fransch en de beschaving onafscheidbaar van elkander. Deze verblinde Vlamingen kunnen zich geen beschaving denken buiten het Fransch. ‘Een taal is in de practijk geen kunstvoorwerp of een voorwerp van sentimenteele vereering. De taal is het veertuig van de gedachten, van de wetenschap, van den vooruitgang,’ schrijft een hunner. Welzeker! 't Is juist de stelling van de Flaminganten, dat alleen de moedertaal voor het algeheele volk het voertuig kán zijn van de gedachten, den vooruitgang. 't Zijn slechts betrekkelijk weinige individuën uit het geheele volk, die zich een of meer vreemde talen zóó eigen kúnnen maken, dat die talen in de cultuurelementen, die ze bieden, werkelijk iets kunnen bijdragen tot hooger ontwikkeling. De lagere schichten van de samenleving zullen nooit door middel van een vreemde taal te bereiken zijn. Een taal is zeker het voertuig van nieuwe denkbeelden, gedachten. Maar welke taal zou voor een volk een beter voertuig van gedachten zijn dan zijn eigen taal! Een vreemde taal, die, wel is waar, door een onaanzienlijke minderheid gekend is, zeer zeker niet. Aan een vreemde taal zou men alleen mogen denken in 't geval dat de moedertaal volkomen ongeschikt zou zijn om tot voertuig te dienen voor wetenschappelijke denkbeelden. Hij die beweren zou, dat het Nederlandsch daartoe ongeschikt is, zou alleen bewijs geven van een allerjammerlijkste onwetendheid. ‘Waarom aan dat arme volk (het Vlaamsche) een gemakkelijk middel (de kennis van het Fransch) weigeren om te stijgen op de ladder van de beschaving?’ wordt nog gevraagd. Maar Meneer, is het Fransch dan het éénige middel waardoor het Vlaamsche Volk zal stijgen in beschaving! Hoe kan uw verstand zóó afdwalen? Wat is vooruitgang van beschaving, zooniet uitbreiding van kennis, ontwikkeling van den geest, veredeling van harten gemoed. En welke taal zal voor mijn volk beter geschikt zijn voor den toevoer van steeds uitgebreider kennis, welke taal zal mij beter toelaten te spreken tot zijn geest en tot zijn gemoed dan de eigen taal? Mijn taal zal immers aan mijn volk dezelfde kundigheden meedeelen als die, welke het Fransch meedeelen kán. Mijn volk, om tot den hoogsten trap van beschaving te stijgen, waartoe een volk geraken kan, heeft niet noodig zijn taal te verloochenen en ze prijs te geven voor een vreemde. In beschaving zijn wij Noord-Nederland zeer zeker niet vooruit en daar leggen wij de schuld van op U, hoogere standen, die het struikelblok zijt op het beschavingspad van ons volk. En toch heeft Nederland niet noodig gehad zijn taal prijs te geven om hoog te stijgen in de rij van de volken. Het werktuig van zijn geestelijke grootheid is juist de taal geweest, die men ons wil doen prijs geven voor een vreemde. In en door die taal is het gekomen tot een ontwikkeling van beschaving, waardoor het de bewondering en de achting van groote volken wint. We willen aan de geestelijk blinden onder ons volk meedeelen hoe hoog Nederland aangeschreven staat in de achting van groote natiën om zijn zelfstandige beschaving, waarvan zijn eigen taal het voertuig is.

_**_*

The Spectator, het bekende Engelsch weekblad wijdde aan dat onderwerp het volgende opstel, waarvan wij hier een vertaling geven.

Holland's Place in Europe.

‘Moge het land’ zoo roept de Koningin-Regentes der Nederlanden in hare belangwekkende Proklamatie uit, ‘groot worden in alles waarin een klein volk groot kan zijn!’ Niemand, die beseft, hoe ontzaglijk veel Europa en de wereld aan Holland schuldig is - schrijft The Spectator - zal nalaten, in te stemmen met die wenschen. Zonder vrees van tegenspraak mag men zeggen dat Nederland in bijna ieder tak van kunst, die het menschelijk leven siert en adelt, bijgedragen heeft tot den geestelijken en stoffelijken staat van het menschdom en evenveel als eenig volk geholpen heeft aan den opbouw der Europeesche beschaving. Wij zijn allen gewoon, in Holland een bolwerk te zien van maatschappelijke en godsdienstvrijheid. Wij allen hebben de heldengeschiedenis gelezen van Holland's verzet tegen Philips en Alva, en het verhaal van 't Leidsch beleg vergeten wij

[p. 2]

evenmin als den slag bij Thermopylae. Het Spaansche Rijk zou toch uiteen zijn gevallen; maar aan Holland was het gegeven, den eersten en felsten slag te slaan in dat geweldig monster. Ook kunnen wij niet vergeten hoe, toen zelfs in Engeland dweepzucht woedde onder de Tudors, Holland de veilige wijkplaats werd voor de stoere en sterke mannen die de Amerikaansche Republiek hadden gegrondvest. De Hollanders zelven hebben wijde gewesten gekoloniseerd in 't land dat tegenwoordig de Vereenigde Staten heet; zij hebben de grootste stad der Nieuwe Wereld gesticht en hebben het zegel hunner beschaving gedrukt op meer dan een Staat der Unie. Evenzoo hebben zij in Afrika een hecht koloniaal rijk gevestigd, dat gezond en krachtig is, ondanks eenige onmiskenbare gebreken.

De Hollanders hebben in hunne Oost zeker geen buitengewone menschlievendheid aan den dag gelegd en hun bestuur daar kan in vele opzichten rechtmatig worden gegispt, maar het volk in zijn geheel genomen maakt een wonderbaar kloeken indruk als burgers, bestuurders en kolonisten. Hun overzicht, hun doorzicht, hun nijverheid, hun wonderlijk vermogen om het zand tot goud te maken, zijn alle eigenschappen, die hunne enge verwantschap toonen met de Schotten; en de flinkheid, waarmede beiden de denkbeelden der hervorming hebben aangenomen en opgenomen, brengt hen nauw te zamen in de samenleving der Europeesche volken.

Maar minder beseffen wij misschen hoe groot (vast) onze schuld aan Holland is op ander terrein dan de staatkunde. In Wetenschap, in Kunst, in Wijsbegeerte en Recht heeft Holland de eerste Staten der wereld op zij gestreefd. Door zijn edelmoedig beginsel, een toevlucht te bieden aan de slachtoffers van vervolgingen, heeft het zichzelf geëerd. Want zoo werd het 't nieuwe vaderland voor Spinoza. Het heeft een natuuronderzoeker Boerhaave, een rechtsgeleerde als Hugo de Groot voortgebracht, en, al had het geen andere namen te toonen, dan deze, onsterfelijk ware niettemin zijn roem. Wie Rotterdam bezocht heeft, herdenkt den grooten naam van Erasmus en de zaal der Hoogeschool te Leiden herinnert ons met hare portretten aan al hetgeen dat middelpunt van geleerdheid voor de hedendaagsche beschaving heeft gedaan. De Nederlandsche schilderkunst erkent alleen de Italiaansche en de Spaansche als haar meerdere; neen wat kracht, oprechtheid, verscheidenheid betreft, staat zij wellicht boven de Spaansche en alleen een volmaakt kunstbeoordeelaar zou twee genieën als Rembrandt en Velasquez tegen elkaar kunnen opwegen.

In onzen tijd heeft Holland eenige bijdragen van het hoogste belang geleverd tot de kritische godsgeleerdheid en de geschiedenis van den godsdienst van strenge orthodoxe zoowel als van vrijzinnige zijde. Huxley heeft verklaard, dat wijlen Dr. Kuenen's ‘Geschiedenis van Israël’ hem een voorbeeld scheen van historisch onderzoek. De Nederlandsche vrijzinnigen zijn nooit vervallen in de zotheden van de vooruitstrevende onderzoekers in Duitschland, maar hebben altijd het hoofd koel gehouden.

En hier heeft men, welbeschouwd, het kenmerk van alles wat Holland gedaan heeft in staatkunde, godsdienstkunde, wetenschap, wijsbegeerte.

Dezelfde geduldige, maar diepe besliste wilskracht die de dijken doorstak en het land onder water zette; die de verschrikkingen droeg van een beleg - huiveringwekkend nog na drie eeuwen - die wilskracht bouwde niet slechts een grooten handel; maakte niet alleen van Holland de beurs van Europa en vormde het tot een koloniseerend en groot zeevarend volk, maar die geest doordrong ook zijn kennis en kunst, zijn denken en streven. Er is in Nederland, minder geestelijk vernis dan in eenig ander land van Europa; er is meer degelijke en baanbrekende beschaving van de edelste soert.

Zoo is de geschiedenis geweest, zoo is de aard van dit: merkwaardig klein volk, dat van een vergeten hoek van Europa een der welvarendste en meest verlichte landen der wereld heeft gemaakt. Het is een levensbelang voor Nederland maar niet minder voor geheel Europa dat het volk in zijn geheel blijft voortbestaan. Dat het volkomen zeker zou zijn niet te worden aangevallen, kunnen weinigen geloven, die de staatkunde der Duitsche regeering kennen en die inzien hoe nuttig de Nederlandsche zeehavens zouden kunnen worden voor een volk dat voor zijn grooten en groeienden handel nauwelijks een voldoende zeegrens heeft (?). Het is een gekend geheim dat Pruisen - de heerschende macht in Duitschland - sedert de stichting van het Duitsche Rijk, wellicht reeds sedert Bismarck in 1862 aan het bewind kwam, op. Nederland een oog heeft gehad. Doch wij geloven in het onverdeeld houden der kleine Staten van Europa (behalve Portugal dat zich met Spanje behoort te vereenigen) als zijnde het vrijst, het best geregeerd, het beschaafdst en omdat zij aan de kaart van Europa die verscheidenheid geven, welke ze heeft gekenmerkt sedert de Franken den Rijn overtrokken en die onbetwistbaar een levenskracht is in Europa's geestelijk bestaan.

De oorspronkelijkste kritiek, het oorspronkelijkste werk van muziek, wijsbegeerte, dichtkunde, vinden wij heden ten dage waarschijnlijk te Stockholm, Geneve, Kopenhagen, Brussel, Amsterdam of Christiania. Debewoner van een klein land is, ook om te reizen, verplicht vreemde talen te leeren; daardoor verwijdt hij zijn gedachtenkring en versterkt zijn beschaving. Het beste nieuwe werk over Shakespeare komt van een Deen; ieder ontwikkeld Nederlander kent Fransch en Engelsch, niet alleen om gewapend te zijn tegen bedienden en spoorwegbeambten maar als middelen van beschaving.