Neerlandia. Jaargang 2

Zuid-Afrika

Kaap-Kolonie.

De Express (Bloemfontein) deelt mee, dat er een voornemen bestaat om een fonds bijeen te krijgen, bestaande uit sixpence (30 cents) bijdragen, ten einde daarmede een huldeblijk aan den Heer Malan, editeur van Ons Land (Kaapstad) aan te bieden, in verband met diens diensten aan de Afrikanerzaak bewezen. Advocaat Malan, een van de krachtige voorvechters in den strijd tot handhaving van Nederlandsch-Zuidafrikaansche zelfstandigheid, heeft ruimschoots den dank van de Afrikaners verdiend.

_**_*

Politiek in de Klaskamer. - ‘Een paar dagen geleden kwam een onderwijzeres van een van onze meisjesscholen met een koerant voor haar klas en begon daaruit een stuk te dicteeren, waarin de heer Rhodes zeer geprezen en de Bond en de Afrikaners veroordeelt werden. Alle meisjes van Afrikaanschen bloede sprongen op en weigerden dat dictaat te schrijven en de politieke juffrouw was verplicht iets anders op te geven.’ Ons Land (Kaapstad.)

_**_*

Zuidafrikaansche Republiek.

De Ermelo Echo (Transvaal) bevat het volgend verslag van de uitreiking van de medaille van het Taalfonds (Amsterdam) voor vorderingen in de Nederl. taal:

‘L.L. Maandagmorgen 9 n. had in het gebouw van de Nationale school alhier een plechtigheid plaats van geheel bizonderen aard. Het gold nl. de overreiking van een zilveren medaille aan den Heer Piet Steenkamp, kweekeling van de Ermelo school, hem door het Taalfonds in Nederland geschonken voor vorderingen gemaakt in de Nederlandsche taal. De overhandiging geschiedde in tegenwoordigheid van Ds. Ennis, de Heer en Mevr. Willem Steenkamp (ouders van den bekroonde) de Heeren Sluiter, Mantel, van Beynum en al de schoolkinderen. Ds. Eennis liet eerst zingen Psalm 116:7 en ging voor in het gebed, waarna ZEerw. het woord gaf aan den Heer Sluiter, die nu in een sierlijke rede het

[p. 6]

doel der bijeenkomst ontvouwde. Spreker begon met te zeggen, dat er in Nederland een Taalfonds bestaat, dat ieder jaar, met het doel om het onderwijs in deze Republiek te bevorderen, een medaille uitlooft voor den leerling die bij het Schoolwedstrijd-examen de meeste punten in 't Nederlandsch behaalt. Het was hem recht aangenaam te kunnen mededeelen, dat de medaille, uitgeloofd voor het jaar 1897, toegekend was aan den Heer Piet Steenkamp, en namens de schoolkommissie wenschte hij hem van harte geluk met de hem te beurt gevallen onderscheiding, terwijl hij hoopte dat deze hem een prikkel zou zijn om voort te gaan op den ingeslagen weg om zoo doende steeds meer vordering te maken.

Ook mag ik niet nalaten, zoo vervolgde spreker, hier een hartelijk woord van dank te brengen aan den Heer Mantel, die bijna geheel door private lessen zoo krachtig meêwerkte aan het verkregen schitterend resultaat, en van waardeering aan de ouders, den Heer en Mevrouw Willem Steenkamp, die hun zoon zulk degelijk onderwijs lieten genieten.

Hierop las spreker den brief voor die de medaille begeleidde, en overhandigde hem aan den bekroonde.

Vervolgens richtte Ds. Ennis tot slot een hartelijk woord aan de kinderen.

Aan de voorzijde van de fraaie zilveren medaille zien wij het Tranvaalsche wapen, waaronder gegraveerd is:

Het Taalfonds heeft aan Petrus J. Steenkamp dezen penning toegekend voor de vorderingen in de Nederlandsche taal.

De keerzijde stelt voor de gulden eeuw der wetenschap.

_**_*

Johannesburg. - Op uitnoodiging van de Debat-Vereeniging Jong Transvaal, hield de Heer Staatssecretaris Reitz, Voorzitter van de Zuidafrikaansche groep van het Alg. Nederl. Verb., in het Kerkgebouw Irene, Jhbg.-Oost, een zeer uitgebreide, zeer belangrijke lezing over de taalquaestie in Zuid-Afrika; behandelde daarin de hoofdtalen in Zuid-Afrika gesproken = Bantu, Nederlandsch, Engelsch. Het spijt ons zeer, door ptaatsgebrek, geen uitvoerig verslag van deze te kunnen geven. De geest er van ligt vrijwel besloten in deze woorden: Er is in Z.A., zooals ook in andere landen, verschil tusschen spreek- en schrijftaal; er bestaat ook verschil van zienswijze of de spreektaal tot schrijftaal kan gemaakt worden of behoort gemaakt te worden. Dit is iets dat de tijd moet leeren. Het komt mij voor, dat wij Hollandsche Afrikaners die onze moedertaal in een of anderen vorm, hetzij Nederduitsch, hetzij Afrikaansch behouden willen, niet te doctrinair of te dogmatisch over deze quaestie moeten zijn. Laat hem, die de voorkeur geeft aan een minder grammaticalen vorm van Nederlandsch in Zuid-Afrika zijn beschouwing voorstaan zonder zich te sterk te verzetten tegen de beschouwingen van hen, die op Hoog-Hollandsch meer gesteld zijn - en omgekeerd. Op die wijze zullen wij het hoofddoel van beide partijen. namelijk het bewaren van de taal van onze voorouders niet verijdelen, maar kunnen we hopen langzamerhand tot een toenadering en overeenkomst te geraken, waarmede allen tevreden zullen zijn.

Verder is spreker er voor om aan Engelsch en Nederlandsch in Zuid-Afrika als een geheel, gelijke rechten toe te kennen. Maar donnant, donnant. Thans wordt Nederlandsch in de Kaap-Kolonie en in Natal schandelijk achteruitgesteld.

Door de Kaapsche Universiteit wordt onze taal behandeld met onbeschaamde minachting. De schrijver wil, niet een Kaapsche, maar een Zuidafrikaansche Universiteit. Hij wil dat op de Universiteit aan 't Engelsch en aan 't Nederlandsch niets meer en ook niets minder dan gelijke rechten in daad en in waarheid zullen toegekend worden. Zoolang dit niet gebeurt moeten de Hollandsche-Afrikaners van de Republieken de taal van de voorouders in staat, kerk en school de hand boven het hoofd houden.

_**_*

Natal.

Op 30 September ll. maakte een afvaardiging vanwege de Synodo der Ned. Geref. Kerk van Natal, bestaande uit Ds. Murray, Ds. Malan en Ds. Rousseau, haar opwachting bij den Minister van Opvoeding, den Heer Bale, om bij het Goevernement, namens de Synode en de Kerk en volgens een besluit door de Synode genomen, aan te dringen om meerder ondersteuning voor het onderwijs in het Nederl. in de scholen. Vooral was het de Commissie opgedragen om te verzoeken dat er, nadat een kind Engelsch geleerd had tot Standaard III of IV in de Buitenscholen, zoodanig kind nog voor een jaar ondersteuning moest krijgen om bepaald en alleen in het Hollandsch onderwijs te ontvangen, opdat het evenzeer in het Nederl. zijn opvoeding voltooien mag als in het Engelsch.

De Superintendent van Opvoeding, de heer Russel, was ook tegenwoordig bij dit onderhoud. Een bespreking over deze zaak volgde, waarin ook de Superintendent zijn gevoelen uitsprak en o.a. mededeelde, dat in vele gevallen Engelsche ouders meer begeerig waren om hun kinderen Nederl. te doen leeren dan Hollandsche ouders, ja, dat er veel Hollandsche ouders zijn die er bepaald op aandringen, dat hun kinderen Engelsch leeren en met Hollandsch, zeggende dat Hollandsch vanzelf komt. De Regeering, zoowel als de afvaardiging, gevoelde dat het grootste bezwaar was, dat men zoo weinig onderwijzers in het land krijgen kon, die beide talen, Nederl. en Engelsch goed kennen. Zelfs aan de Kaap, zoo deelde de Superintendent mede, kon hij niet met zoodanige onderwijzers geholpen worden. Hij had overal aanzoek gedaan, bij den Superintendent van Opvoeding in de Kaap-Kolonie, zoowel als bij den Rector van de Normaalschool, doch kon nergens geholpen worden. Er werd eindelijk op aangedrongen dat, waar kinderen, die reeds in de Buitenscholen tot de 3^e of 4^e standaard in 't Engelsch gevorderd waren en nog zeer weinig Nederl. geleerd hadden, er voorziening gemaakt moest worden dat zij evenzeer Nederlandsch leerden. De Heer Bale beloofde een schriftelijk antwoord later te zenden.

_**_*

Oranje-Vrijstaat.

Den 13ⁿ Oct. waren de oud-leerlingen van het Grey-College te Bloemfontein aan een feestdisch vergaderd bij gelegenheid dat het College veertig jaar oud werd. Onder de deelnemers waren adv. Krause, Landmeter-Generaal Baumann, Ramsbottom, en de gasten de Hoofd-onder-goevernements-secretaris Collins, de Staatspresident, Rechter Stuart, Staatsprocureur Dickson, Landdrost Papenfus, president v.d. Vereeniging van oud-leerlingen, de Voorzitter van den Volksraad, de de Rector van het College, Dr. Brill, enz.

Er heerschte een algemeene indruk, niet zonder reden van bestaan, dat het Vrijstaatsche stelsel van onderwijs evenals de hoofdstad zelf, meer dan half Engelsch is. Daarom is het misschien des te opvallender dat al de feestredenen (er waren er een vijftiental) uitgesproken werden in echt en zuiver Nederlandsch. Wel een bewijs dat de landstaal hier nog lang niet op den achtergrond geschoven is.