Neerlandia. Jaargang 2

Brussel.

Gelijkheidsfeest.

- De stemming van de wet voorgesteld door de heeren De Vriendt, Coremans en hunne vrienden, en waardoor de Nederlandsche taal op gelijken voet gesteld wordt met de Fransche in de officiëele afkondigingen, is den 26ⁿ Juni hier met luister en geestdrift gevierd geworden. De Vlaamsche Volksraad, die het initiatief nam, en de benoemde commissie, die zich met ijver en toewijding van hare taak kweet, halen eer van hun werk.

De feestzitting werd gehouden in den Lyrischen Schouwburg te Schaarbeek. De ruime feestzaal was bomvol. Op het verhoog namen plaats de leden der inrichtingscommissie, de volksvertegenwoordigers De Vriendt, Coremans, Van den Bemden, Vanderlinden, Van Brussel, de oud-volksvertegenwoordiger priester Daens, de voorzitters en afgevaardigden der Brusselsche deelnemende maatschappijen en afgevaardigden uit de verschillende streken van het land. De nieuwe volksvertegenwoordiger van Sint-Nikolaas, de heer Van Brussel, ‘het boerken van Stekene’, deelde met de helden van den dag in de algemeene belangstelling.

De Heer Julius Obrie (Gent), ondervoorzitter van den Vlaamschen Volksraad, zat voor. De heer Reinhard hield lezing van de schikkingen door het bureel genomen: geene aanvallen tegen de Walen zouden geduld worden, en daar alle partijen meevierden, mochten de sprekers rechtstreeks of onrechtstreeks geene dezer aantasten.

Voorzitter Obrie bracht huide aan de vaders der wet en somde de punten op van het Vlaamsch programma, die onmiddellijk moeten opgelost worden: 1^o gebruik van de Nederlandsche taal in het krijgsgerecht; 2^o alsook voor de burgerlijke rechtbanken; 3^o oprichting eener Nederlandsche Hoogeschool door de trapsgewijze vervlaamsching van de Gentsche.

Brieven van verontschuldiging en toetreding werden gestuurd door minister Begerem, senator E. Picard,

[p. 7]

Jan Van Rijswijck, burgemeester van Antwerpen, enz. Een bijzonder gewicht werd gelegd op het schrijven van den heer Van Rijswijck, dien verscheidene Fransche en zelfs Vlaamsche dagbladen hadden afgeschilderd als vijandig aan de gelijkheidswet. Het was een Fransch dagbladschrijver, en na hem, de Antwerpsche briefwisselaar der Chronique, die deze kwakkel hadden opgelaten.

Voerden nog met grooten bijval het woord: Juliaan De Vriendt, die hulde bracht aan alle strijders; Coremans, die op humoristische wijze den vooruitgang der Vlaamsche Beweging in de Kamer afschilderde, die Kamer, welke het Nederlandsch slechts met kleine dosissen kan slikken, en drukte op de noodzakelijkheid der vervlaamsching van het vrij onderwijs; priester Daens, the den heer Coremans hierin bijsprong en een warm pleidooi uitsprak voor den leerplicht; Van Brussel, Rochette, namens de arbeiderspartij; Adolf Pauwels, Julius Hoste, namens de vrijzinnigen, en Frans Reinhard, die een warmen oproep tot de aanwezigen richtte tot voortzetting van den strijd. In den loop der zitting had de heer Reinhard, namens den Volksraad, de voornaamste Vlaamsche grieven opgesomd, die naar herstelling wachten:

1^o Teruggave, met het oog op de uitvoering der wet op het gerecht, van Vlaamsche gemeenten: Anbel, Brussel, Schaarbeek, St-Gillis, St-Joost-ten-Oode, enz.

2^o Vervlaamsching van verschillende takken van het bestuur: nationale bank, spaarkas, burgerlijke godshuizen, nationale buurtspoorwegen.

3^o Gebruik van het Nederlandsch voor het assisenhof van Brabant en het verbrekingshof.

4^o Wijzigingen, ten voordeele der Vlaamsche soldaten, van het wetboek van militaire rechtspleging;

5^o Gebruik van onze taal voor de burgerlijke rechtspleging.

6^o Vervlaamsching van het onderwijs, van de hoogeschool tot de lagere school, van het muziekcenservatorium van Gent, de handelsschool van Antwerpen, de zeevaartschool, de landbouwscholen, enz.

7^o Vervlaamsching van het leger (gewestelijke aanwerving), de gendarmerie, het zeewezen, enz.

8^o Kennis van het Nederlandsch opgelegd aan degenen, die in den diplomatischen en consulairen dienst willen treden;

9^o Vervlaamsching van provincie- en gemeentebesturen.

_**_*

Te drie uren vergaderden 200 dischgenooten in het Nieuw Hof van Brussel. Beweging en geestdrift in crescendo. Luidruchtige bijval voor de heildronken en redevoeringen van de heeren Obrie, De Vriendt, Coremans, Daens, Van Brussel, Beinhard, Vanderlinden, Hoste, Van der Wee, Lambrecht.

Volksvertegenwoordiger Van Brussel hield eene warme, gekleurde aanspraak en beloofde de Vlaamsche belangen in de Kamer krachtdadig te verdedigen. Hij vertelde hoe hij, tijdens den kiesstrijd van Sint-Nikolaas, door sommigen aangevallen werd, omdat hij geen Fransch kent, in meetings, waar soms zes a zeven honderd kiezers aanwezig waren. Maar zijn antwoord luidde: ‘Een Vlaamsche boer, die geen Fransch kent. mag zoo goed in de Kamer zetelen als een Waalsche mijnwerker, die niets dan Waalsch spreekt. Daarbij, wat ge zegt, is eene beleediging voor de honderden kiezers hier aanwezig, wier taal gij kleineert.’ En de aanwezigen juichten geestdriftig toe, en 26000 stemmen bewezen, dat de kiezers uit het Waasland er aan hechtten hunne belangen in hunne moedertaal te doen verdedigen.

Na zijnen welsprekenden speech was ‘het boerken van Stekene’ de held van den dag. Een applaus, dat wel vijf minuten aanhield, begroette hem, terwijl de dischgenooten hunne plaats verlieten, om hem de hand te komen drukken.

De heer Van der Wee, een Lierenaar van geboorte, dronk op den verslaggever, den heer Van Cauwenbergh, burgemeester van Lier, en wakkerde al de aanwezigen aan, de onthulling van Antoon Bergmann's gedenkteeken, in Septomber aanstaande, te gaan bijwonen.

Mejuffrouw Maria De Veen, de heeren Maurits Sabbe, R. Suy en Van Begin zongen aangrijpende Vlaamsche liederen met die overtuiging, dat vuur dat in den Vlaming laait in de dagen van gevaar en van zegepraal.

Eene omhaling ten voordeele van den Vlaamschen Strijdpenning bracht eene mooie som op.

Te 8 uren, gingen de feestenden uiteen en verspreidden zich in de stad. In de Lakenstraat, waar eenige franskiljons den droeven moed hadden de Vlaamsche jongens, meest leden der Vlaamsche Wacht, en hun vaandel te beleedigen, sprongen de inwoners bij en dienden, met de Vlaamsche jongelingen, de ongenoodigde ruststoorders, eenige streelingen toe, waarop de kwasten de wijk namen.

_**_*

Guldensporenfeest.

- Niettegenstaande de 11^e Juli kort volgt op het Gelijkheidsfeest van 26ⁿ Juni, zullen verschillende Brusselsche vereenigingen gezamenlijk den Guldensporenslag herdenken. Als feestredenaar zal optreden de heer Julius Sabbe, uit Brugge.

Middelbaar onderwijs.

- Waalsch regiem. - De minister van binnenlandsche zaken en openbaar onderwijs, de heer Schollaert, heeft een besluit genomen, krachtens hetwelk al de middelbare onderwijsgestichten van Brussel en voorsteden onder Waalsch regiem worden gesteld. Zonder verzet vanwege de Vlamingen zal zulks niet doorgaan; ongelukkig zijn de Kamers niet vereenigd, anders zou de minister eene ondervraging te beantwoorden hebben.

Voor de lezers van Neerlandia, die het Waalsch regiem niet kennen, ziehier eene korte uitlegging: in de voorbereidende afdeeling (vroeger 4, thans 6 schooljaren), alles in het Fransch, eene tweede taal (Nederlandsch of Duitsch naar keuze) minstens 3 uren per week; in de middelbare afdeeling (3 studiejaren) alle vakken in het Fransch, behalve de tweede taal (Nederlandsch of Duitsch), 5 uren per week.

Het Vlaamsch regiem (in de middelbare scholen van de Vlaamsche gewesten min of meer gehuldigd), eischt als voertaal het Nederlandsch in de voorbereidende afdeeling; aan het Fransch wordt een voldoende aantal uren besteed, opdat de leerlingen, eens in de middelbare afdeeling gekomen, met vrucht de leergangen in het Fransch zouden kunnen volgen. In die middelbare afdeeling wordt het Nederlandsch in het Nederlandsch onderwezen (lach niet, zulk voorschrift was in 1883 hoogst noodig), de eerste begrippen van Duitsch en Engelsch insgelijks, tot men zich van die talen kan bedienen. Twee leergangen (namelijk aardrijkskunde en geschiedenis en natuurlijke wetenschappen) worden in het Nederlandsch gedoceerd. Alle vakwoorden dienen in beide talen opgegeven te worden.

Welnu, tijdens de bespreking der wet van 15 Juni 1883 op het middelbaar onderwijs, was het goed verstaan geworden, dat Brussel en voorsteden zooveel mogelijk onder Vlaamsch regiem zouden gesteld of dat daar allerminst een dubbel regiem zou ingericht worden. In dien geest werden in de athenaea maatregelen genomen. De scheiding gebeurde niet in de eigenlijke middelbare scholen, maar te Laken en te Schaarbeek (jongensscholen) trachtte men in sommige punten de wet uit te voeren. Overal elders bleef het hek aan den franskiljonschen stijl hangen.

Minister de Burlet trachtte de stad Brussel te bewegen vrijwillig in de inrichting harer middelbare gestichten eenige wijziging te brengen, doch zonder merkelijken uitslag. De leergang in de Nederlandsche taal vergt hier van den leeraar meer ijver, bekwaamheid en krachtdadigheid dan in de Vlaamsche en zelfs in de Waalsche gewesten. De leerlingen werken hier minder dan elders en worden in hun dolce far niente maar al te vaak door toegevende ouders gesteund. De leergang in 't Nederlandsch mist alle aantrekkelijkheid, want hij richt zich tevens tot tamelijk gevorderde, min gevorderde en volslagen Nederlandsch-onkundige leerlingen. We begrijpen niet, hoe van hoogerhand zulke waninrichting nog niet is te keer gegaan, want ze dient alleen, om goede leeraars en leerlingen te ontmoedigen.

Wat in feite bestaat, zal het besluit van minister Schollaert, tegen de wet in, vergoelijken, en in oen paar gestichten den toestand doen verslechten.

Ontmoedigend! We weten wel, de vraag is van uiterst kieschen aard, en de oplossing biedt veel zwarigheden aan. Maar kan men de klassen niet overal verdubbelen, neemt men zelfs in de voorbereidende afdeeling het Fransch als voertaal aan, waarom daar ten minste aan het Nederlandsch geen groot getal uren per week gewijd (5 a 6) en daarbij sommige lessen in het Nederlandsch herhaald, zooals men in het Vlaamsche land voor het Fransch doet? Wat zwarigheid zal er dan bestaan de wet van 1883 in de middelbare afdeeling toe te passen, door het geven van enkele leergangen in het Nederlandsch?

De minister, zoo hij ondervraagd wordt, zal misschien antwoorden, dat hij zijnen maatregel genomen heeft na eensluidend advies van de bestuurraden, woordvoerders van de gemeentebesturen en ouders. Wel mogelijk; we nemen zelfs aan dat de groote meerderheid hier het Fransch boven het Nederlandsch als voertaal van het middelbaar onderwijs verkiest; maar de groote meerderheid der ouders wenscht ook eene degelijke kennis van het Nederlandsch voor hunne kinderen, en aan dien wensch wordt door het ministeriëel besluit afbreuk gedaan. De Gelijkheidswet is voor de Vlamingen een groote zegepraal; maar ze moeten, zooals pastoor Daens in den Lyrischen Schouwburg zei, anders te werk gaan dan Hannibal en uit hunne overwinning partij weten te trekken. De ministeriëele bureelen zijn en blijven ons vijandig, en langs bestnurlijken weg zullen ze ons bekampen, zooveel ze kunnen, zelfs daar, waar een oud-voorzitter of ondervoorzitter van het Davidsfonds, zooals minister Schollaert, op het kussen zit. Wij hopen, dat het geheele Vlaamsche land de Brusselaars zal bijspringen in den nieuwen strijd, waartoe ze uitgedaagd worden.

Onze Kringen.

- De Benoitskring viert deze maand zijn vijf en twintigjarig bestaan. Goed heil! De Distel blijft onverdroten werkzaam op letterkundig gebied. Buiten de gewone lezers traden in dit halfjaar op: de heer Bauwens (Aalst) met eenige hoofdstukken uit zijnen roman Iwein van Aalst; Piet Van Assche (Boschvoorde) met eenige bedrijven uit zijn bekroond drama Galswinthe; Omer Wattez (Doornik) met de sappige novelle Een Kermisvogel; C. De Visschere las zijn aangrijpend drama 1798; P. Van Langendonck leidde Starkadd in, het drama in verzen van den den Distelier A. Hegenscheidt; Dr. Groevell droeg het feestspel Kerlingaland voor (Nederl. vertolking van Dr. Maurits Sabbe); over allerlei onderwerpen lazen Brans, Kesler, E. T'Sjoen, H. Van Zype, Dr. Groevell; gedichten werden geleverd door de heeren Van Langendonck, Buyst, Magerman, H. Teirlinck, J. Mennekens, M. Sabbe, Leefson, Groevell, Braus, Plas, Dumonceau, en andere meer.

Een nieuwe Vereeniging de Vriendenkring Limburg stelt den 4ⁿ Juli plechtig hare eere-voorzitters aan, de heeren graaf Th. de Renesse en Dr. Ch. Hauben, professor aan de hoogeschool van Brussel.

Bestuur van den Brusselschen Tak van het A.N.V.

- In het Juni-nummer werden bij vergissing de namen van beide schrijvers, de heeren F. De Smaele en Fr. Van Wersch, weggelaten. Hiermede zij deze misslag hersteld.

Het bestuur hield eene zitting op 2ⁿ Juli; aan de

[p. 8]

orde: optocht te Gent, viering van den Boerenkrijg te Halle, onthulling van Tony Bergmann's gedenkteeken te Lier; voorstellen aan het algemeen bestuur.

Milo.