Neerlandia. Jaargang 2

Taalzuivering.

Naar den wensch van den Heer Oudschans-Dentz zou in deze afl evering de lijst van gewraakte bastaardwoorden en de op- of aanmerkingen medegedeeld worden, door belangstellenden ingezonden. De belangstelling is wezenlijk groot geweest, zoodat er mag uit blijken een algemeene wensch om onze taal zoo zuiver mogelijk te houden. We kunnen alle brieven, die we over het onderwerp ontvangen hebben, niet mededeelen, omdat ze te veel ruimte zouden innemen. Trouwens, de inhoud, behalve de bij bepaalde woorden gemaakte aanmerkingen, komt vrij wel op 'tzelfde neer. Daaromtrent zijn allen 't eens: de taal zuiveren goed; doch zoo maar niet in 't honderd. Men moet te werk gaan met bedachtzaamheid. Laat deze een vaste regel zijn: Wanneer naast het bastaardwoord in onze taal een eigen woord bestaat, laten we dan aan het eigen woord vasthouden en 't vreemde vermijden. Wanneer naast het vreemde algemeen gebruikelijke woord geen eigen woord bestaat, dan dient het gewoonlijk tot niets er een te willen voor scheppen: ingang zal het toch niet vinden.

Ziehier nu de ingekomen opmerkingen:

3, 4, 5 p.f. (pour féliciter) met gelukwenschen = m.g.; p.c. (pour condoléances) met rouwbeklag = m.r.; p.p.c. (pour prendre congé) met afscheidsgroet = m.a. - K.D.B. (Brussel) zou liefst het voorzetsel met weglaten en schrijven g.w., r.b.. a.g. - Dat kan niet. Dat zouden gallicismen zijn. In het Fransch schrijft men op kaartjes b.v. remercîments zonder aanwijzing door een voorz. van de betrekking, waarin het znw. elliptisch voorkomt. Dat wordt door Vlamingen nagevolgd, die op dankkaartjes voor bewijzen van deelneming in den rouw laten drukken: Bedankingen!! Dat is volkomen Fransch. Daarom zijn de voorstellen van den H. Oudsch. (niet nieuw; zie o.a. Jan Verdam, Geschiedenis der Nedl. Taal) aan te bevelen. R.

10 nota bene = naschrift of ns. - K.D.B. (Brussel) en Rasch (Jhbg) doen terecht opmerken, dat naschrift = post-scriptum is. Rasch stelt voor nota bene = let wel = l w. aan te bevelen.

Dus 10 nota bene - let wel = l.w.; 10a. postscriptum = naschrift = n.s.

[p. 9]

12 idem = dezelfde. Rasch: ook hetzelfde.

14 interessant = belangwekkend; Rasch: ook belangrijk, boeiend. - De twee laatste woorden geven niet heelemaal hetzelfde begrip weer als interessant.

16 militarisme = krijgskunde. Rasch: verkeerd. - Inderdaad: krijgskunde is geen militarisme, dat alleen beteekent: heerschappij van de militairen, soms weer te geven door sabelregeering.

18 retour = terug. Van Eck vraagt of 't mogelijk zou zijn het woordje retoerkaartje te doen vervallen. De Vlamingen kennen 't niet. Bij hen moet het dus niet vervallen.

Ze hooren in 't Fransch spreken van een coupon aller et retour en spreken zelf van een kaartje heen en weer of gaan en keeren, of trachten op eenige andere wijze het begrip te omschrijven. Toch is terug voor retour zeer aan te bevelen aan Nedl. postbedienden, die onbestelbare Neerlandia's geregeld naar 't secretariaat terugzenden met retour er op, alsof hun taal te arm was om dat uit te drukken.

19 courant of krant = nieuwsblad. Van Eck, Rasch wenschen het woord krant in 't geheel niet te zien vervallen, de eerste wegens de samenstellingen waar het deel van uitmaakt en die door geen samenstellingen met nieuwsblad kunnen vervangen worden. Zeer gegrond. Krant te willen verbannen is een voorbeeld van overdrijving, waarvoor taalzuivering zich te hoeden heeft.

20 lucifer = vuurhoutje. Fabius (Breda), Van Eck, Rasch maken aanmerking. - Terecht. Lucifer is in deze opvatting niet aan een vreemde taal en is daarom wel zeer eigenaardig Nederl. Vuurhoutje is Zuidafrikaansch. Het is zeer goed gevormd; maar dat is nog niet voldoende opdat het onze lucifertjes zou kunnen verdringen. De Vlamingen hebben geen vast en algemeen woord voor dat begrip, maar spreken van stekskens, sulferstekskens, sulferpriemkens of priemkens, krasjerkens (krassen), allumetjes, enz., enz. Uit de algemeen Nedl. letterkunde kennen ze geen ander woord dan lucifer, zoodat het maar raadzaamst is hieraan vast te houden.

21 maidenspeech = eerste redevoering. Aanmerking van Rasch, die vreemde woorden doelmatig indeelt in: 1^o internationale woorden; 2^o mode-woorden; 3^o aanhaling en aanraadt den strijd alleen te voeren tegen de mode-woorden en de andere te laten voor wat ze zijn. Maidenspeech is een internationaal woord. Eerste redevoering is alleen een kleurlooze omschrijving van het begrip. Er zijn van die uitdrukkingen in een taal, zoo pittig, zoo eigenaardig, dat ze in een vreemde taal niet weer te geven zijn zonder alle kleur en geur te verliezen.

25 bowlen = werpen. Rasch zou de voorkeur geven aan 't gemeenzamer gooien.

Betrekkelijk de sportwoorden raadt Rasch aan na te gaan, welke uitdrukkingen in verordeningen en verslagen door den Nedl. Voetbalbond gebezigd worden.

36 lunch = tweede ontbijt. Fabius vindt deze omschrijving onjuist, wanneer men de oorspronkelijke beteekenis van ontbijt in 't oog houdt. Rasch en Fabius stellen beiden voor: koffiedrinken (koffietafel). Dat kan uitstekend passen voor den Noordnederlander. De Zuidnederlander weet over 't algemeen niet wat onder dat koffiedrinken verstaan wordt. Hij drinkt 's morgens bij 't ontbijt koffie met een boterham en doet 'tzelfde tusschen 4 en 5 uur, wat in West-Vlaanderen zelfs den naam draagt van vespereeren en gebruikt tusschen 12 en 2 uur zijn hoofdmaaltijd (gekookt; soep, aardappelen, vleesch, groenten), terwijl de Noordnederlander tusschen 12 en 2 uur koffie drinkt en daarbij koud vleesch of iets dergelijks gebruikt, terwijl hij reeds ontbeten heeft met eieren, kaas, ham, rookvleesch, koffie of thee. Men ziet dus, dat verschil in gewoonten soms in den weg staat tot het vinden van een algemeene vertaling van een vreemde uitdrukking. De Vlaming gebruikt eenvoudig het middagmaal, terwijl de Engelschman luncht.

44 bicycle = rijwiel. - Fabius: rijwiel = vélocipède; bicycle = tweewieler. = Ja, wanneer men het onderscheid wil maken. Maar anders kan rijwiel zeer goed synecdochisch voor alle soorten van fietsen gebruikt worden.

45 lawn-tennis. Rasch. Als internationaal woord niet te vervangen.

69 carroussel = mallemolen. Rasch: draaimolen.

76 chronometer = tijdmeter. Rasch: Als internationaal niet te vervangen.

86 commis-voyageur = reizend handelsbediende. Rasch, Fabius, J.: handelsreiziger. De Vlamingen bezigen steeds dit laatste woord.

87 componist = toondichter. Fabius: ook toonzetter.