Neerlandia. Jaargang 2

Over Taalzuivering.

Johannesburg, December 1897.

Aan den Weled. Heer Oudschans-Dentz,

te Johannesburg,

Zuid-Afrikaansche Republiek.

Geaehte Heer,

‘Neerlandia’ van November '97 bevat een voorstel van U, inhoudende om ter verheffing, uitbreiding en instandhouding van onze taal Nederlandsche woorden te zoeken of te smeden ter vervanging van leelijke Fransche of Engelsche woorden, die in onze taal gebruikt worden. Afgezien van het gevaar, dat er door het opzettelijk smeden van Nederlandsche woorden iets kunstmatigs in de taal zou kunnen komen, betuig ik U niettemin hartelijke instemming met Uw streven tot instandhouding en bevordering van onze schoone en rijke moedertaal.

Hier in Johannesburg wordt men als goed Nederlander, die zijn taal in eere wil houden en zuiver bewaren, telkens geërgerd door het gebruik van onnederlandsche woorden. En - helaas - het moet gezegd worden, de Afrikaners gaan daarin voor. Algemeen hoort men hier in 't Nederlandsch gelijk U bekend is, om iets te noemen de woorden Breakfast (ontbijt), Breakfasten, Dinner (middagmaal), Dinneren, Supper (avondeten), Supperen, Boarding (kost), Boy (jongen), Missis (Mevrouw of Juffrouw), Street (straat), Shop (winkel), Bottle(flesch), Office (kantoor), Ticket (toegangskaart), enz., woorden, die ook door onnadenkende Nederlanders uit 't Engelsch worden overgenomen. Inderdaad de invloed van de Engelsche taal is hier ontzettend en het moet voorwaar verwondering baren, dat de oogen van de Holl. Afrikaners in de Republieken van Zuid-Afrika niet meer open zijn voor het groote gevaar, dat hun zelfstandig volksbestaan te duchten heeft, indien ze niet met alle macht den invloed van de Engelsche taal te keer gaan. Hadden ze toch meer een geopend oog voor dit werkelijk niet denkbeeldig gevaar, dan zouden ze meer hun eigen taal spreken, minder toelaten, dat allerlei Engelsche woorden zich in hun taal nestelden en zich meer toeleggen op 't aanleeren van het beschaafd Nederlandsch. Thans spreken de meeste Afrikaners buiten den huiselijken kring bij voorkeur Engelsch. Men kan in dit land schier geen Afrikaan ontmoeten, of hij begint met Engelsch. Komt hij in een winkel, hij doet zijn bestelling in 't Engelsch; reist hij en heeft hij zijn medereiziger iets te vragen, hij doet de vraag in 't Engelsch. En alleen als hem een antwoord in 't Hollandsch gegeven wordt, schijnt hij den moed te bezitten om in 't Afrikaansch-Hollandsch te spreken. Vanwaar toch deze ellendige gewoonte? Waarom begint de Afrikaan, wiens moedertaal het Afrikaansch-Hollandsch is, niet met zijn eigen taal? Waarom verloochent hij zijn eigen, zoetvloeiende taal ter wille van 't harde, stootende Engelsch? Hij wil immers niet onder Engelsche heerschappij komen? Maar ziet hij dan niet in, dat de eerste stap om daaronder te komen is het eeren en bevorderen van de Engelsche taal, door welke immers de Engelsche geest onder het volk komt. Waarom begint elke Holl. Afrikaan - en elke Nederlander in Zuid-Afrika, voeg ik er bij, - ingeval hij een onbekende ontmoet en hij heeft iets te zeggen, niet eerst met zijn eigen taal, die toch de officiëele taal van den Oranje-Vrijstaat en de Zuidafrikaansche Republiek is? Als hij bemerkt, dat hij in 't Hollandsch ganschelijk niet verstaan wordt - dus in de uiterste noodzakelijkheid, - kan hij altijd nog van 't Engelsch gebruik maken.

Begrijpt men dan niet, dat, zoo algemeen meer Nederlandsch werd gesproken, de Engelschman wel gedwongen zou zijn Hollandsch te leeren of zich Nederlandsch sprekende bediende aan te schaffen?

Ik wenschte wel, dat de Hollanders en Afrikanen, zonder de Engelsche verwaandheid bij ons in te voeren, wat meer gevoel van eigenwaarde en fierheid aan den dag legden en 't Nederlandsch als N^o één beschouwden.

En dan vanzelf zullen de bovengenoemde en andere Engelsche woorden door de Nederlandsche vervangen worden. Nu schijnt mij de beweerde liefde van de Afrikanen voor hunne taal meer in woorden dan in daden te bestaan.

Doch er is meer, Geachte Heer, waar ik mij over wilde uitspreken. Er zijn in 't Nederlandsch vreemde woorden ingeslopen, die als vreemde woorden niet zoo dadelijk

[p. 10]

te herkennen zijn en die daardoor te meer te duchten zijn ten aanzien van 't zuiver bewaren onzer taal. Om mij voorloopig tot 't Engelsch te bepalen, noem ik de woorden pier, meeting en stoppen. Het gebruik van 't woord pier voor havenhoofd schijnt zelfs bij de Holl zeelieden burgerrecht te hebben verkregen. En 't algemeene gebruik van meeting voor openbare vergadering of volkssamenkomst is zoo sterk, dat zelfs in een blad als Neerlandia dit herhaaldelijk voorkomt. Wat stoppen betreft, ik houd mij verzekerd, dat van de tien, die zeggen de trein stopt te X....., er nauwelijks negen zijn, die weten, dat ze dan eigenlijk het Engelsche werkwoord to stop gebruiken. Men bedoelt niet met dit stoppen dichtmaken, zooals in den zin: Mijn moeder stopt mijn kousen, maar men bedoelt daarmee ophouden of stilhouden. Men zou ook kunnen zeggen: de trein doet X..... aan. Hier in Zuid-Afrika zijn tal van Engelsche uitdrukkingen en zegswijzen in gebruik in Nederlandsche of schijnbaar Nederlandsche woorden.

En juist het gebruik van schijnbaar Nederlandsche woorden in een verkeerde on-Nederlandsche beteekenis is een grooter gevaar voor onze taal dan vreemde woorden, die als zoodanig onmiddellijk te herkennen zijn, omdat de eerstbedoelde ongemerkt, verraderlijk de taal vervalschen. Het woord stoppen in den zin van stilhouden is een taalverarming (wat sommige vreemde woorden niet zijn), daar we dan twee begrippen, dichtmaken en stilhouden door een en hetzelfde woord uitdrukken. Zoo heeft men ook het woord bemerking in plaats van op- of aanmerking, opname, afname, aanname, inname enz. in plaats van opneming, afneming, aanneming, inneming, enz., woorden, die rechtstreeks het karakter onzer taal aantasten, omdat ze door het algemeen niet als vreemde inkruipsels worden herkend. Tot deze klasse behoort ook het woord maken in den zin van doen. Het is geen goed Nederlandsch te zeggen een reis of een wandeling maken. We doen een reis of wandeling. Ook het woord verpakken voor inpakken is on-Nederlandsch. Verpakken is anders pakken. Maar alles| wordt tegenwoordig mooi verpakt, in plaats van ingepakt.

En juist tegen zulke vreemde invloeden dienen we tot zuiverhouding onzer taal bijzonder op onze hoede te zijn, meer nog dan tegen het gebruik van vreemde woorden. Voor 't overige geef ik toe, dat dit gebruik soms tot in 't belachelijke loopt.

Men kan inderdaad een glimlach niet weerhouden, wanneer men b.v. Holl. dienstmeisjes elkander hoort groeten met een bonjour! Dit wordt dan doorgaans uitgesproken als bonsoer of besoer! Is het Nederlandsche goeden dag niet meer goed? En waartoe bonsoir voor goeden avond? En café voor koffichuis? En bureau voor schrijftafel en kantoor? En affaire voor winkel, zaak? En pantalon voor broek? En tailleur of tailor voor klcermaker? En avenue of allée voor laan? En bassin voor vijver of kom? En volière voor vlucht? En shawl voor omslagdoek? En restauratie voor eethuis? En cadeau voor geschenk? enz. enz.

Ziedaar, Geachte Heer, aan uw wensch eenigszins voldaan. Om niet te uitvoerig te worden, eindig ik thans. Er is over dit onderwerp anders ontzaglijk veel te schrijven. Liefde tot onze schatrijke taal gaf mij deze opmerkingen in de pen. Aangenaam zal het me zijn, als mijn kort stukje aanleiding geeft tot eenige gedachtenwisseling over deze belangrijke zaak - het zuiver houden onzer taal.

Geloof mij met de meeste hoogachting

Uw Medeslrijder,

Jac. Cost.