Neerlandia. Jaargang 1

In Transvaal.

Het is ons aangenaam de navolgénde inlichtingen mede te deelen die ons verstrekt worden door den heer Maurits Josson, den gunstig bekenden Vlaamschen advocaat, die reeds tweemaal in Transvaal vertoefde en er binnen enkele weken zal terugkeeren. Die inlichtingen betreffen den huidigen toestand der Zuid-Afrikaansche Republiek. Onze landgenoot wijdde reeds twee boekdeelen aan het Tranvaalsch Recht, dat hij de eerste was om tot Wetboek samen te voegen; een dier werken erlangde onlangs de officiëele bekrachtiging van de Regeering der Boeren. Hij is dus bijzonder in staat, de houding te beoordeelen die door de Republiek tegenover Engeland werd aangenomen en in de tegenwoordige omstandigheden is vooral dàt gedeelte van zijn mededeelingen belangwekkend.

_**_*

De Belgische Kolonie.

Een nogal aanzienlijk aantal Belgen vestigden zich in Transvaal. De meesten bewonen Pretoria, en o.a. de heeren Liebaert en De Coninck, doctors in de geneeskunde; Balthus, apotheker; Gisseleire, bouwkundige der Regeering; Otto Menzel, die onlangs tot ambtenaar van 't ministerie van buitenlandsche zaken werd benoemd; De Waegenaere, bijzonder secretaris van den zaakgelastigde van Portugal; de gebroeders Van Aken, die gehecht zijn aan de Nedl. Zuidafr. Spoorwegmaatschappij; Leys, de gebroeders Dujardin, De Vos, De Roey, krachtdadige werkers, wien een schoone toekomst schijnt voorbehouden.

De Belgische Kolonie wordt sterk gerugsteund door den Consul voor België, den Heer Baerveld, een werkzaam man, die zich niet bepaalt bij het geven van goeden raad maar die in velerlei omstandigheden aan onze landgenooten zijnen geldelijken steun verleende. Daarenboven vindt zij beschermers in den Consul van Portugal, den Heer Ceisatti, een beminnenswaardig man wiens bijstand nooit te vergeefs ingeroepen werd; in den Heer Kotzé, voorzitter van het Hooggerechtshof; in den Heer Coster, Procureur-generaal; in den Heer Bell, bestuurder van de Staatsdrukkerij; in den Heer Bosch. bestuurder van 't Departement van Buitenlandsche Zaken, enz.

Van heden af maken dus de Belgen een machtige groep uit, die aan de Belgische nijverheid uitstekende diensten kan bewijzen. Maar de Belgische regeering dient het voorbeeld van Frankrijk en Duitschland te volgen en eindelijk zorg te dragen dat de door voormelde hoogere ambtenaars aan Belgie bewezen diensten niet zonder belooning blijven. Ook moeten de Belgische nijverheidslui zich eenige opofferingen getroosten en zich het oude spreekwoord herinneren, dat men moet zaaien om te maaien. Zij mogen op voorhand zeker zijn van de ondersteuning der Republiek, die natuurlijk geneigd is niet-Engelschen invoer te bevorderen en zoodoende Engelands invloed te verminderen. Maar laten zij niet vergeten, dat de Boeren zeer gehecht zijn aan het Nederlandsch, de eenige officiëele taal van het land, en dat men, om hun aangenaam te zijn, de eereplaats moet geven aan de landstaal in de handelsof nijverheidsinrichtingen die men op het grondgebied der Zuid-Afrikaansche Republiek tot stand zal brengen.

_**_*

De grieven der uitlanders.

Er kan niet genoeg herhaald worden dat de uitlanders geene grieven hebben. Zij bezitten de breedste vrijheid en hebben die al te vaak misbruikt; vrijheid van vereeniging, vrijheid van het woord, vrijheid van onderwijs, vrijheid van de drukpers, vrijheid van godsdienst. Geen oogenblik onthielden zich de Engelsche, in Transvaal verschijnende bladen, den lof te zingen van den vrijbuiter Jameson, iets wat in geen enkel land ter wereld zou geduld worden. De vrijheid van godsdienst is onbeperkt. Alle eerediensten kunnen staat maken op den eerbied en de bescherming der openbare macht. Krachtens eene wet die verleden jaar door den Volksraad werd aangenomen, worden de katholieken tot al de openbare ambten toegelaten. Ongelukkig wordt door vele katholieke priesters eene niet te rechtvaardigen sympathie betoond voor Engeland, en wordt door hen aan het Engelsch eene eereplaats gegund in de uitoefening van den eeredienst. Dat is zeer te betreuren, en kan maar een uitwerksel hebben: het vertrouwen en de genegenheid der boeren verminderen.

Het inboorlingschap met stemrecht voor den tweeden Volksraad, vooral ingesteld tot vertegenwoordiging der mijnstreken, wordt bekomen na twee jaar verblijf. Wie het stemrecht wenscht te bekomen moet daarenboven trouw zweren aan de Republiek en aan zijn geboorteland verzaken. Welnu, dat willen de Engelschen niet: zij willen Engelsche burgers blijven en tevens in Transvaal stemrecht bekomen - eene voorzeker onaanneembare aanmatiging, die in strijd is met alle begrip van eerlijkheid. Het heheer is op uitmuntende wijze ingericht en het gerecht is toevertrouwd aan talontvolle mannen van onbetwistbare rechtschapenheid. Van die zijde hebben de uitlanders geene reden tot klagen. Overigens bekreunen de Engelsche uitlanders - behalve eenige zeer rijke joden, die vooral een oeconomisch doel beoogen - zich zeer weinig om stemrecht: een der voornaamste Engelsche leiders was gedwongen dat te erkennen in een tot eenen vriend gericht schrijven. Al de uitlanders hebben slechts ééne gedachte: zoohaast mogelijk rijk worden om daarna onmiddellijk naar hun geboorteland terug te keeren.

_**_*

De overeenkomst van Londen geschonden.

Engeland verwijt aan de Zuid-Afrikaansche Republiek, dat zij de overeenkomst van Londen heeft geschonden door twee tractaten van uitlevering met Nederland en Portugal te onderteekenen, zonder daartoe de goedkeuring der koningin te hebben gevraagd. Wel is waar staat in artikel 4 dier overeenkomst geschreven dat de Zuid-Afrikaansche Republiek geen enkel verdrag kan sluiten zonder de goedkeuring van Engeland, maar het is duidelijk dat dit artikel ‘staatkundige traktaten’ bedoelt, die Engeland's invloed in Zuid-Afrika kunnen wijzigen en geenszins eeuvoudige overeenkomsten tot uitlevoring, die niets gemeens hebben met de belangen van Groot-Brittanje. Wat de zaken van 't binnenland aangaat, is de onafhankelijkheid van Transvaal volstrekt gewaarborgd door art. 12 der Overeenkomst van 27 Februari 1884. De Wetgevende Macht der Zuid-Afrikaansche Republiek heeft dus het recht de vrijheid van drukpers volgens goeddunken te regelen, ja zelfs haar heel en gansch af te schaffen, zoo haar dat bevalt, en maatregelen te nemen om te beletten dat de vreemdelingen, die geene middelen van bestaan hebben, haar grondgebied overrompelen. Aan Transvaal den oorlog verklaren op grond van voorgewende schennis der overeenkomst van Londen zullen de Engelschen niet licht doen; want zij weten zeer wel dat beide Republieken in eenige uren meer dan vijftig duizend man op de been kunnen brengen, op bewonderenswaardige wijze gecommandeerd, aan strenge tucht onderworpen, uitmuntende schutters en bezield met gloeiende vaderlandsliefde en verachting voor den dood, waardoor zij wonderen zouden verrichten. Daarenboven wordt door talrijke Engelschen zelven erkend dat de verovering van Transvaal door Engeland geen lichte taak zou wezen. De heer Selous, een Engelsch reiziger die op het gebied der Zuid-Afrikaansche politiek een man van gezag is, verklaarde het nog onlangs in een intervieuw dat door het Daily News werd uitgegeven: ‘Ik denk niet, zoo schrijft hij dat de overmacht van Engeland in Zuid-Afrika door middel van een Engelsch leger zou kunnen gevestigd worden. Ziehier, trouwens, wat de geschiedenis ons leert. Geen vijftien jaar geleden was Sir Harry Smith in staat de krijgsmacht der uitwijkelingen, ten Noorden der Republiek van Oranje gevestigd, met een zeer zwak leger te overwinnen. Een enkele veldslag, nabij Boomplaats geleverd, besliste over het lot van den veldtocht. Minder dan dertig jaar daarna was een veel talrijker leger ontoereikend om de Boeren te overwinnen. Ware, na den veldslag bij Majuba, de oorlog voortgezet geworden, dan zouden de Boeren van den Oranje-Vrijstaat hunne Transvaalsche broeders ter hulp gesneld zijn. Nochtans, zelfs in dat geval, was de Engelsche militaire overheid van gevoelen dat 15,000 man volstaan zouden om de vereenigde krachten van Transvaal en Oranje-Vrijstaat te overwinnen. Geen zestien jaar zijn verloopen, sinds den laatsten oorlog van Transvaal en iedereen weet dat 40 tot 50,000 man zouden noodig zijn om de 25 tot 30,000 te overwiunen die door de Boeren kunnen ten krijg geschaard worden..... Iedereen weet ook dat gansch de Hollandsche bevolking van de Kaap de Goede Hoop, van Oranje-Vrijstaat en van Natal de Hollanders van Transvaal zou ondersteunen. Welnu, de bevolking Oranje-Vrijstaat is schier uitsluitend uit Hollanders samengesteld, in de Kaap kolonie telt men op tien blanken zeven Hollanders, en in Natal zijn een groot gedeelte der Boeren ook Hollanders. Dus, tengevolge dier aanzienlijke, immer toenemende Hollandsche bevolking, zou er een groot leger noodig zijn, niet alleen om de Boeren te overwinnen, maar ook om het Engelsch bewind te handhaven. Vóór tien jaar, zou er een nieuwe oorlog losbarsten, waardoor een nog grooter leger zou worden vereischt. Andere omwentelingen zouden losbarsten, waarbij wij met eene steeds aangroeiende bevolking zouden te strijden hebben, en ten slotte zouden wij alles verliezen wat we in Afrika bezitten.’

Op dit oogenblik beoogt Engeland maar een enkel doel: de aanvraag tot vergoeding, door de Boeren gedaan, voor de schade die hun door den intocht van Jameson werd berokkend te beantwoorden door eene actie tot terugvordering. Zoo hoopt het erin te slagen het bedrag der gevraagde vergoeding te verminderen.

_**_*

De Mijnnijverheid.

De bijzonderste nijverheid van Transvaal is het goudgraven. De streek, die het meeste goud oplevert, is die van den Witwatersrand. Ziehier, in ronde cijfers, wat

[p. 3]

door de mijnen dier streek gedurende de vijf laatste jaren werd opgebracht:

1890 ongeveer 500.000 oncen.

1891 ongeveer 700.000 oncen.

1892 ongeveer 1.200.000 oncen.

1893 ongeveer 1.400.000 oncen.

1894 ongeveer 2.000.000 oncen.

1395 ongeveer 2.200.000 oncen.

De waarde van het goud, dat de Witwatersrand nog inhoudt, wordt op 15 milliard franken geschat.

Ziehier eenige inlichtingen nopens de wijze, waarop de goudmijnen geëxploiteerd worden. De goudinhoudende rots wordt uitgetrokken door middel van boren en daarna verpulverd door machtige stampers (concasseurs). Het goudstof wordt dan, door eenen waterstraal gedragen op platen, bestreken met kwik, waardoor de gouddeeltjes worden aangetrokken. Het mengsel van goud en kwik wordt daarna geplaatst in hoorntjes, die aan groote hitte blootgesteld worden totdat de kwik verdampt zij. Wat in den grond van den hoorn blijft is schier zuiver goud. Eene ton (1006 kilogram) erts, bevat ongeveer 15 pennyweights goud. Welnu 20 pennyweights zijn 9 frank waard. Eene ton houdt dus voor ongeveer 70 frank goud in, hetgeen dus eene zuivere winst oplevert van ongeveer 40 frank, de exploitatiekosten ongeveer 30 frank bedragende. Het kapitaal dat noodig is voor de exploitatie eener mijn is in algemeenen regel samengesteld op de volgende wijze: 1^o60 t.h. voor vergoedingen aan de eigenaars; 2^o 25 t.h. voor het loopend kapitaal; 3^o 15 t.h. voor het op touw zetten der zaak.

Buiten de streek van den Witwatersrand, wordt er nog goud gevonden in de omstreken van Barberton en van Pretoria. De mijnen van Barberton leverden tot heden geen zeer schitterend resultaat op. Wat de goudstreek van Pretoria betreft, de Regeering, naar men zegt een te sterke inwijking van Engelschen duchtend, verleende nog geene machtiging tot ontginning er van. Ik meen dat er daar inderdaad een wezenlijk gevaar bestaat. Maar waarom zou de Zuid-Afrikaansche Republiek zelve de streek van Pretoria niet ontginnen ten bate der gemeenschap? Zij zou de medewerking der Nederlandsche of Vlaamsche ingenieurs kunnen vragen, de inwijking van werklieden of beambten van Nederlandsche taal kunnen uitlokken en aldus een zeer belangrijk politiek doel bereiken, te weten: het stichten van een Nederlandsch sprekend midden, dat krachtig zou opwegen tegen den anti-nationalen geest die te Johannesburg heerscht. Staatsgoudmijnen, in betere voorwaarden geëxploiteerd dan die van Johannesburg, die over 't algemeen onder een te sterk kapitaal verpletterd worden, zouden aan deze laatste eene schrikkelijke mededinging doen. Ziedaar, mijns inziens, het zwaard van Damocles dat de Engelsche woelwaters boven 't hoofd hangt. Laten ze zich dus tevreden stellen met het vergaderen van schatten, die hun door niemand worden benijd, en laten ze de Republiek ook niet tot Staatssocialisme dwingen. Laat hen ook niet vergeten dat de Republiek, uit kracht van art. 7 der wet n^r 21, van 1896, het recht heeft om, uit reden van algemeen nut, tegen vergoeding de door haar verleende vergunning in te trekken en zelve de goudmijnen van Witwatersrand te exploiteeren. Dat zou, mijns inziens, een uitmuntende maatregel wezen die tot gevolg zou hebben, ontbinding der Engelsche groep, die in Johannesburg heerscht en een einde zou maken aan eene agitatie, die vooral het speculeeren op de aandeelen der goudmijnen op het oog heeft.

Wat ons, Vlamingen, betreft, wij zullen nooit vergeten, dat de Boeren onze ras- en taalbroeders zijn en wij zullen onzen gemeenschappelijken oorsprong weten te gedenken op het oogenblik van den strijd.