Neerlandia. Jaargang 1

Nu mag de beiaard spelen!
Peter Benoit en het Vlaamsch Staats-Conservatorium.

Op Dinsdag, 15 Juni 1897, ontving de Gemeenteraad van Antwerpen een schrijven van den Belgischen Minister van Schoone Kunsten, den Heer De Bruyn, waarbij bericht werd dat de Staat de voorwaarden aanvaardde, door de Stad gesteld, voor de hervorming der Vlaamsche muziekschool van Peter Benoit tot Koninklijk- of Staats-Conservatorium voor de Vlaamsche muziek.

De bedoelde voorwaarden van de Stad zijn hoofdzakelijk: dat het jaarlijksch budget der nieuwe inrichting eene som van circa 100,000 fr. zal bedragen, waarvan 7/16 ten laste van den Staat, 7/16 ten laste van de Stad en 2/16 ten laste van de Provincie.

Doch de hoofdvoorwaarde, de voorafgaandelijke eisch der stad Antwerpen, is uitdrukkelijk, ‘dat de school, in hare strekking, zooals in haar onderwijs, Vlaamsch zal zijn voor alle toekomst’

Dit zijn de echte en rechtschapen woorden van burgemeester

Dit schoone portret is gemaakt in de kunst-platinotypie, van Julius Franck te Brugge, wiens photographische werken in alle tentoonstellingen de aandacht trekken, als beboorende tot de merkwaardigste voortbrengselen in dat gansch bijzonder vak.

Jan van Rijswijck, onder wiens bestuur de overgang geschiedt.

Die woorden bepalen den zin van litt. A van het proces-verbaal der zitting van het Antwerpsche Schepenen-college, op 19 Juni 1896:

‘a/ Te beginnen met 1 Januari 1897 (thans 1898) zal de stedelijke Muziekschool van Antwerpen, in Staatsschool herschapen worden, en de benaming dragen van Koninklijk Vlaamsch Conservatorium’.

Ziedaar de voornaamste van die voorwaarden, de Belgische Staat nu heeft aanvaard, onder voorbehoud echter dat de minister zich genegen en bereid verklaart, om de hervormde school, niet op 1 Januari 1898, maar wel reeds op 1 October 1897 te laten opengaan.

Wij hebben acte willen nemen van deze hoogst belangrijke punten, omdat zij een zegevierend einde maken aan den harden levenskamp, reeds in 1867 aangebonden, en nu eerst, - 30 jaren later, - tot den vurig gewenschten uitslag gebracht.

Het is die uitslag, die ons thans in vaderlandsche vreugde doet juichen:

Nu mag de beiaard spelen!

want wij beschouwen hem als een der schoonste, der gewichtigste, der gevolgrijkste zegepralen, die behaald werden voor de zedelijke heropbeuring van het Vlaamsche volk in België, voor den luister van den heropduikenden eerenaam van ‘Nederlander’ over de wereld.

De bladen hebben goed met eene schijnbare onverschilligheid het medegedeelde nieuws te besluiten met de bemerking: ‘La population anversoise a accueilli la nouvelle avec beaucoup de satisfaction’; de waarheid is, dat de vrengde door heel Vlaamsch-België gevoeld werd en bestemd is om, bij al wie Nederlander is, tot eene geestdriftige uitbarsting aan te groeien, die weldra losbreken zal.

Wij willen hier thans omstandig uitleggen waarom.

_**_*

De Muziekschool van Antwerpen, die heerlijke schepping, waarmede Peter Benoit zijn reuzenwerk, als de Colombus der hervonden Vlaamsche muziek, nu zal bekronen, was niet bestemd om een stedelijke inrichting te blijven. Het zou zelfs de toekomst onzer luisterrijke nationale kunstbeweging in gevaar gebracht hebben, ware die school tot locaalblijven veroordeeld geweest.

Tegenover de drie Staats-conservatoriën van Brussel, Luik en Gent, die fransch-cosmopolitisch onderwijs geven, een fransch-cosmopolitische aesthetiek aankleven en aan den Vlaamsch-nationalen geest in de muziek gedurig afbreuk doen, moest een beweging, die zich vruchtbaar en schitterend heeft doen gelden, als onze Vlaamsche muziekbeweging, een eigen school hebben,

[p. 2]

bewaarster van hare kunstbeginselen; gelast met het verspreiden van haren geest, van haar geloof; hereenigingspunt van al de trouwblijvende kweekelingen en apostelen, die van haar zijn uitgegaan en nog uitgaan zullen.

Met locaal Antwerpsch te blijven was die school onttrokken aan allen wil en invloed van het Vlaamsche volk, van de geheele Vlaamsche Beweging, en overgeleverd aan de willekeur eener stadsmacht, die zoowel in handen van vijanden als in die van vrienden onzer zaak vallen kan.

Zelfs in het Vlaamschgezinde Antwerpen hebben we gezien welken heldenmoed er bij Peter Benoit noodlig geweest is, om de school, zooals hij ze wilde, tot stand te krijgen en in werkzaam leven te houden.

‘Iedere dag,’ gelijk Julius Vuylsteke zegde, ‘was voor Benoit te Antwerpen een strijd, waarbij de zegepraal een steeds vernieuwd wonder mag heeten.’

Tegen de hoogste overheden van vroegere stadsbesturen; tegen eene commissie, die men tergend, naast hem, ‘besturende commissie’ noemde, en die, tegen hem, op vernederende wijze, dien naam in ernst opnam, en er naar handelde; tegen eene franschgezinde hoogburgerscoterie, waarvan die commissie een werkzame uitdrukking was; tegen sleur en vooroordeel, die het groote Vlaamsche stadspubliek dikwijls onverschillige toeschouwer deden blijven; ja, tegen meer dan enkele zijner kweekelingen zelven, onder welke de vijanden van onze muziekbeweging schijnbaar gezaggevende tegenstrevers aanwierven, die den Meester poogden te ondermijnen; tegen al die krachten, die uit alle streken van den horizont, dagelijks, afzonderlijk of te zamen, kwamen aanstormen of bijsluipen, moest die strijd van ieder uur worden volgehouden.

Wij weten in dien strijd van een oogenblik van opperste crisis te spreken, toen de heele Fransche pers van Antwerpen en van Brussel gemeene zaak met al die vijanden maakte, en, in eene nooit ontwapenende polemiek, den schepper der Vlaamsche Muziekschool hatelijk, of, erger nog, belachelijk trachtte voor te stellen, met het erkende doel hem te doen verdwijnen.

De toestanden en verhoudingen geraakten zoo erg gespannen, dat de Staat, - die Benoit als een vorsten-, als een godengeschenk aan Antwerpen had gegeven, - zich verplicht achtte op te treden, om den eereman tegen al die loopgravendelvers te verdedigen, of liever, om hem weer in zijne ware, schitterende klaarte te stellen.

Leo Van Gheluwe, inspector van den Staat, werd met de zending gelast. Wij hebben om zoo te zeggen meegeleefd wat dan gebeurde en kennen het punt voor punt, van naaldeken tot draadje. Een diep treurig gevoel grijpt ons nog aan, als wij ons naar dien tijd terugdenken. 't Was een stelselmatige vervolging, een strekkingsproces, en iedereen deed er aan mede, buiten een burgemeester, die voor Benoit altijd een oprecht vriend is geweest.

Men meende in den Staats-inspector een man te hebben, wien men allicht een rad voor de oogen kon draaien. Maar men bedroog zich gelukkig. De rechtlijnige, onverstoorbare loyauteit van Van Gheluwe, bracht in de toestanden een onverwacht licht, alleen met den aangeklaagden Benoit aan het woord te doen komen, daar waar het woord zijn recht was. Zoo weigerde de gelastigde van den Staat een zitting der ‘bestuurs-commissie’, waar Benoit deel van uitmaakte, en waar men de voorgewende grieven tegen hem wilde uitbrengen, te laten plaatsgrijpen, omdat Benoit daarop niet uitnoodigd werd, gelijk het plicht was, en zich dus niet verdedigen kon.

Al de aantijgingen en beschuldigingen, de verdraaiingen en overdrijvingen vielen in 't niet voor het licht der waarheid, en Peter Benoit kwam vergroot uit den strijd, dien hij voor de zegepraal der nationale beginselen had durven aanbinden en volhouden. De groote kamp was doorgeworsteld.

Doch lag de hydra nu aan banden, zij was evenwel niet dood. Hercules had de kunst ontdekt om haar te hypnotiseeren, gelijk hij sedert met allen deed, die hem tegenstreefden. Hij wist echter dat zij wakker herleven zou, zoodra hij niet meer daar zou zijn, om haar onder de magneetkracht zijner blikken in bedwang te houden. Nog steeds zelfs schudde zij van tijd tot tijd eens haren gedwongen sluimer, en dan kon men zien dat immer hetzelfde kwaad in haren boezem smeulde.

Dat zou voortduren, zoolang de school stedelijk bleef; zoolang zij door een enkel willen van die ‘bestuurs-commissie’, slechts uit stedelijke gunstelingen samengesteld, in aard en leiding en richting, en bijna ongemerkt kon veranderd worden van top tot teen; zoolang de wisselvalligheid eener verkiezing in den Gemeenteraad de bondgenooten van zoo'n ‘bestuurs-commissie’ machtig of meerderheid kon doen worden, en eene samenwerking van beiden tegen den geest en het leer stelsel der school mogelijk maakte; zoolang de ondergang van Benoit's werk kon verwezenlijkt worden, zonder dat het Vlaamsche volk, geheel het Vlaamsche volk, eenig recht had om zijn protest te doen hooren bij een Stadsbestuur, dat hem geene verantwoording schuldig was.

Overigens het ideaal van Benoit stond hooger, dan enkel de stichter te zijn eener plaatselijke school. Zijn droom was het een echte Hoogeschool te grondvesten van de hervonden Vlaamsche muziek, geldig voor geheel het Vlaamsche land; verlichamelijking van die heele, heerlijke kunstbeweging, waar hij de Voorlichter, de Lucifer van was, en die wel het schoonste mag heeten wat in de algemeene geschiedenis onzer Belgische kunst zal te noemen zijn. Hij wilde eene Universiteit hebben, die het koningschap van die eigen kunst ten minste op een troon zette, zoo hoog als die, welke te Brussel, te Gent, te Luik officiëel voor de cosmopolitische kunst zijn opgericht. Hij wilde een toevlucht en een uitgangspunt hebben, waarheen en vanwaar de muzikale kunst-strevingen van geheel den Nederlandschen stam toe- en uitstralen konden.

En daarvoor scheen hem, terecht, de stad van Rubens het ware Mekka te wezen, hij die eens in de Indépendance, en mede terecht, ‘de Rubens onzer muziek’ werd genoemd.

En Antwerpen, - waar Benoit nochtans nooit oprecht ingeburgerd geraakte, - was wel werkelijk, zoozeer als in zijne gedachten, de echte plaats om er ‘De School’ te vestigen.

Dit was het, om het werk van meer dan een kwart eeuw, door Benoit dáár, in en om zijne school, verwezenlijkt; om de groote en herhaalde opofferingen, die de rijke stad zich getroost heeft, zich heeft kunnen en nog zal kunnen getroosten bij het scheppen, instandhouden en ontwikkelen van Peter Benoit's School; om de kernvlaamsche atmosfeer, die in Antwerpen heerscht en waarin alleen onze jonge Vlaamsche muziekkunst kan voortleven en gedijen; om den rang, dien Antwerpen in België, naast Brussel, heeft veroverd, zoo goed als de zedelijke hoofdstad van Vlaamsch België, en waardoor zij aan de kunst, in hare muren tronend, eene wijding geven kan, die deze ten minste tot de nationale evenknie make der cosmopolitische kunst in de hoofdstad; om de ligging zelve der groote Scheldestad, als in het midden van 't Europeesche gebied van onzen broederlijken Nederlandschen stam, die in haren schoot het best tot zijne muzikale éénheid kan komen samenwerken en groeien.

Dit alles heeft Benoit gezien en gewild en, bij het opbouwen van zijn droom, met zich omgedragen. En dat duurde zoo meer dan dertig jaren lang, dat hij, werkend en zwoegend, zijn genie en levensfrischheid uitstortend in onsterfelijke werken, aan dien droom bleef gekluisterd gelijk Prometheus aan zijne rots.

O! wist men het, hoe hij, bij dat gedurige, lange dobberen tusschen hoop en teleurstelling, onder het schijnbaar tevreden masker zijner olympische kalmte, gekweld en gefolterd en vernederd werd, inwendig, aan die gevoelige plaats van zijn hart, wanneer hij zijnedierbare school, de toekomst van zijn schepperswerk, toteen kaatsbal dienen zag van kleine politieke, persoonlijke driften en kuiperijen, en hij toch maar geen bevredigenden uitslag ergens opdagen zag.

In de laatste jaren werd het legio zijner vrienden en bewonderaars dikwijls verontrust door onduidelijkegeruchten aangaande de gezondheid van den Meester.

Vóór weinige maanden woonden wij, te zijnen huize, een bezoek bij van den man, dien we lief hebben, omdat hij steeds onvermoeid, met de teederste, vaderlijkste bezorgdheid over de gezondheid van onzen Peter Benoit waakzaam is en blijft, - wij bedoelen doctor De Wandere, een vriend en eene voorzienigheid, - en die wijze vriend vertrouwde ons dit toe:

‘Och! werk toch met handen en voeten, opdat die daad van rechtvaardigheid, die zijn dreom is, al spoedig voltrokken worde! Ik zal de zedelijke rust, die er noodig is om dit kruidje-roer-mij-niet weer kloek en forsch te krijgen en te behouden, niet eer gewonnen achten, dan wanneer zijne school “Conservatorium van den Staat” zal wezen, en aldus de toekomst van zijn werk zal verzekerd zijn!’

Welnu, de overeenkomst tusschen Staat en Stad heeft den vurigen wensch van doctor De Wandere en van ons allen nu vervuld, en wij mogen het aanschouwen alsof er voor Benoit, op dien historischen datum, eene nieuwe levenspacht werd onderteekend.

Het hartelijke weord van burgemeester Jan Van Rijswijck spreekt hier gansch naar ons hart. ‘Ik ben gelukkig om Benoit,’ zei hij ons, ‘dat nu zijn droom verwezenlijkt is. De School is hij’.

Welnu, ook wij zijn gelukkig, maar nog om iets meer en iets anders: omdat die daad van rechtvaardigheid tegenover het Vlaamsche volk en tegenover Benoit is geschied onder het burgemeesterschap van Jan Van Rijswijck en met zijne medewerking!

‘De School is hij!’ - Dat woord moet nu niet verkeerd begrepen worden. Ja, de School is de reine vrucht van Benoit's denkend en voelend ik; zij is het doel van zijn levenlange hopen en streven, waardoor hij aan alle diplomaten de loef heeft afgestoken, als hij, met die toovermacht, die enkel mannen van scheppend genie en onverzetbaren wil bezitten, tot de ergste zijner tegenstrevers on vijanden toe in vrienden en voorstanders heeft weten te herscheppen; zij is de kroon op zijn werk, de lichaamwording van zijn ideaal, het loon van zijnen heldenstrijd. Dat alles is zij blijkbaar, ontegensprekelijk.

Maar men mag niet vergeten of uit het oog verliezen, dat heel Benoit's werk, op elk gebied, als kunstschepper, als theoreticus, als aestheticus, als inrichter of beheerder, nooit een ander dan dat ééne doel heeft gehad: de verheerlijking van zijn volk en van zijn eigen Vlamingschap!

Nooit heeft Benoit de Vlaamsche muzikale zaak in zijn enkelen persoon willen zien samentrekken. 't Is niet om hem, maar om die zaak dat hij de verheffing zijner school heeft gewenscht en nagestreefd. Hij verdwijnt toch eens, en zijn bekommering is voor de tijden die daarna komen moeten. Dan zullen anderen op hem volgen, uit het puik der getrouwen gekozen, - laat ons hopen, door hem aangewezen, - om voort, en betere nog misschien, voor hetzelfde ideaal te ijveren en te werken. De persoon is niets tegenover de grootschheid van het werk, het werk van geheel het Vlaamsche volk, eerlang wellicht van geheel den Neerlandschen stam; het werk van al degenen, die zich niet vergenoegen met contemplatieve Vlamingen te zijn, maar handelend optreden voor hun volksideaal; die willen wat is recht en weten te winnen wat zij willen. En we zeggen dit alles gelijk we het zoogoed als letterlijk, van hem hebben gehoord en gezien.

Zoo stelde Pieter Benoit zich altijd die Beweging voor, waarvan hij de baanbreker en de voorlichter is

[p. 3]

geweest; waarin hij geestdriftig gevolgd werd door een heer van bezielde jongeren; waarvoor hij eene nieuwe en eigen schoonheidsopvatting heeft tot wezen gebracht; die hij zich voordroomde als bestemd ons in alle toekomst de luister van zijn Vlaamsch vaderland, van zijn Neerlandsch ras te zullen zijn en blijven.

Maar hij wist ook dat, hij eens verdwenen, de aanvechtingen van vroeger weer het beginsel zelven in gevaar zouden brengen, nu vooral dat de vijandelijke krachten in drie fransche staatsconservatoriën worden aangekweekt.

Er moest een heiligdom opgericht worden, waar, naar taal en geest en opleiding, het Vlaamsche beginsel gehuldigd en in leven bleef; eene sterkte, waarop de zegevlag zichtbaar bleef wapperen; een rugsteun, waar het leger der getrouwen op aanleunen kon; eene kweekschool, waar nieuwe recruten, goed gewapend en beslagen, uit voortstapten en het strijdend leger gedurig kwamen sterken. En die school, die sterkte, dat heiligdom moest gesteld zijn onder de hoede van het geheele volk, en daarom in de handen van den Staat, die zich nu eerbiedig trouw heeft verklaard aan het leidend vaderlandsch beginsel.

Die vernieuwde Vlaamsche muziekkunst verdiende die erkenning ten volle; zij had het recht daarop veroverd, door zich, eene halve eeuw lang reeds luisterrijk te veropenbaren en te doen gelden, in de werken van Benoit en in die van het legio zijner verdienstvolle volgers. Maar de duurzaamheid der Beweging liep gevaar zoolang niets meer dan een persoonlijk streven de voorkampers aan haar verbond.

Wat er ontbrak had Benoit van den beginne af gezien; hij heeft gestreefd en gestreden om het van de hardnekkigste weerstanden af te dwingen.

En nu, na dertig jaren martelaarslijden, is de zegepraal gekomen:

NU MAG DE BEIAARD SPELEN!

*_**

Dat verheugt ons in het diepste der ziel. Maar wat ons nog inniger verheugt is, dat Peter Benoit nu, met onvermengde voldoening, met de volkomen kalmte des gemoeds, achter zich mag blikken, op zijne reeds afgelegde levensbaan, en dan weer, met volle vertrouwen, voornit, naar de heerlijk zegevierend verlichte horizonten, die hem de gedroomde toekomst voorhoudt.

Wat hij achterwaarts zien zal, geeft niet alleen het rustbrengend genot van den volbrachten plicht, maar het diepe geluk van hem, die aan zijn vaderland mocht schenken al wat de rijkste scheppingsgave verwezenlijken laat.

Van zijne geboorte af, op 17 Oogst 1834, te Harelbeke, aan die lieve Leieboorden, die zijne passie zijn gebleven, bijna op het slagveld der ‘Guldensporen’, van waar eene soort naglans van den dageraad onzer vrijheid zijne jeugd omschitterde; over de zorgen en moeilijkheden heen zijner lastige en beproefde jongelingschap, toen hij, als orchestmeester, Offenbach ter zijde stond, of in de Duitsche steden tevens om den broode en om 't indringen in den Germaanschen kunstgeest streed; tot aan dien tijd van diep overtuigde geestdrift, toen hij met Hiel, in 1866, dien Lucifer schiep, die het licht in onze duisternissen bracht, zal hij het afgewisseld tafereel genieten van zijne voorbereiding tot Vlaming, tot Vlaanderens grootsten zanger, een tafereel nu idyllisch frisch, dan episch heldhaftig, dat immer zijn troost, zijn steun, zijne verjongingskuur zal blijven.

En dan verder, zijn heelen werktijd, als onuitputbare schepper!

Met den Lucifer schonk hij ons het Vlaamsche, het Dietsche oratorio, dat hem bij Rubens aansluit, dat Vlaamsch is en persoonlijk, dat op niets gelijkt wat bestond, en dat van Vlaanderen een nieuw licht over de kunstwereld deed uitgaan. Die reuzenfresken in muziek, die Lucifer, De Schelde, De Oorlog, De Rijn heeten, zijn scheppingen, waardoor niet minder Benoit, als vernieuwer, dan zijn Vlaanderen, als eeuwige barende moeder der Germaansche schoonheid, voor alle toekomst zullen gehuldigd blijven!

Schiep hij die meesterstukken voor de Concertzaal, aan het volk, aan de massa, voor de openbare plaats, schonk hij alweer een anderen en even zoo nieuwen vorm der eigen gevoelsuitdrukking, de groote volkscantate, als Vlaanderens Kunstroem, de Muze der Geschiedenis. En Vlaanderen had weer, door hem, een voorbeeld gegeven, dat men te volgen trachtte.

Zelfs de kinderen werden in de vaderlandsche beweging meêgesleept door die juweeltjes uit reuzenhand, die ‘kinderoratoriën’ heeten, als De Wereld in, de Kinderhulde aan een dichter. Een nieuwe weg was weer gebroken, door hem, en weer liep hij van Vlaanderen uit, om druk gevolgd te worden.

Ook onder de gewelven van den tempel mocht zijne muze de kunst herscheppen en verwereldlijken. Daar, waar onze eerste meesters de wereld leerden zingen, heeft hij de vormen durven breken, die de oude kunst nog kluisterden, om het hedendaagsche leven en gevoelen tot zijn recht te doen komen, met meesterstukken als de Tetralogie en het Drama Christi. En weer had hij een licht ontstoken, dat in de verte scheen.

De schouwburg moest hem roepen; want daar was veel te doen. Uit die grootsche school van volksdeugden moest hij spreken tot zijn volk, en hij deed het nogmaals in een vorm, die vóór hem wel beproefd, maar niet geregeld gebruikt was en dien hij bovendien nog gansch vernieuwde. Hij deed het met Charlotte Corday, Willem van Oranje, Karel Van Gelder, Pompeïa, waarover de Précurseur schreef: ‘Peut-être assistons-nous ici à la naissance d'une forme d'art nouvelle: le drame musical flamand!’ Het hangende proces is nog niet uitgepleit, maar reeds wordt het voorbeeld gevolgd.

Het groot theater deed hem het kleine niet verwaarloozen. Hij droomde er van de dorpen, de kleine steden mêe te sleepen door hunne aloude en doorvlaamsche kamers van Rhetorika. En hij schiep het frissche naïeve Meilief, een voorbeeld dat men nog den tijd niet gehad heeft te volgen, maar dat gevolgd zal worden, te oordeelen naar den indruk dien het maakte.

En, tusschenin, strooide hij langs de baan mindere werkjes van allen aard: liederen, feest- en strijdzangen, monodramen, volksscenen, koren, missen en motetten, orkest- en instrumentstukken, symphonische gedichten, die allen zijn merk dragen: een leeuwenklauw, en die leeuw was als de Leeuw van Vlaanderen.

De lier lag nauwelijks op zijne knieën wat te rusten, of hij had reeds de pen in de hand, en dan was het om uit een stuk die aesthetiek zijner kunst te scheppen, die aan de jongeren moest toelaten hem te volgen op den vaderlandschen eigen weg Die leer, dat evangelie werd in tal van artikelen, brochures, brieven en strijdschriften openbaar gemaakt, welke het wet- en leerboek zijner School zullen worden, als zij eerlang verschijnen zullen.

En wanneer zij het licht zullen herzien, zullen zij de zeldzame eer genieten geen strijdschriften meer te zijn. Immers, nu werden openlijk al de beginselen, die daarin verkondigd zijn, aanvaard en opgehemeld, in het meest stilstaande van alle officiëele lichamen, in de Academie van Belgie, door een der bestuurders onzer officiëele Fransche Conservatoriën zelven, door Theodoor Radoux.

Aldus is dan eindelijk zegevierend het leerstelsel erkend, waarom de school van Antwerpen zoolang en zoo geweldig werd aangevochten, en dat nu ook in het Conservatorium van Luik wordt toegepast, volgens Waalsche kunstopvatting!

Ware 't niet edelmoedig schoon geweest, had de nieuwe en gezaghebbende verkondiger, in zijne preêk op den berg, ook blijkbaar en met name verklaard, dat hij aldus hulde bracht aan Peter Benoit, liever dan aan een Borodine, een Grieg, een Humperdinck; dat hij de school van Antwerpen, in België, wilde wreken door haar te volgen en te huldigen, liever dan verre te gaan zoeken en prijzen, wat hier onder de hand, op eigen grond bestaat en leeft, zooals nergens elders.

Doch niettemin is de rede van Radoux beslissend geweest en voor den Vlaamschen Meester de schoonste zegepraal.

Dat alles mag Peter Benoit nu, met een onvermengde vreugde, aanschouwen als zijn werk, een werk, dat aan Gounod bewonderend deed uitroepen: ‘Quel peuple!’ en aan Conscience: ‘Die kerel moet van ijzer en staal zijn, of anders ware hij al lang onder zijne reuzentaak bezweken.’

Maar onze vreugde is het nu ook hem gelukkig te weten, omdat al dat werk nu voor de toekomst vruchthaar gemaakt is, door er de kroon op te plaatsen, die er nog op ontbrak: de erkenning der Muziekschool als Staats-Conservatorium:

Nu mag de beiaard spelen!

*_**

Wanneer, op 12ⁿ September aanstaande, de dag zal gekomen zijn om dien grooten Vlaming in zijne grootsche zegepraal te gaan huldigen, dan zal, hopen wij, weer dóór het Vlaamsche volk een van die vuurstroomen varen, die uitbarstingen teweeg brengen als de volkshulde aan Conscience, bij de verschijning van zijn honderdste boek. Duizendtallen sterk zal men naar Antwerpen trekken, om daar den grooten schepper te groeten en te gaan bewijzen, dat zijn volk weet wat hij heeft gedaan en het gedane op prijs stelt. En het zal er van liederen galmen ter eere van hem, die zijn volk heeft leeren zingen, gelijk Conscience het leerde lezen.

En dit blad, onze Neerlandia, dat overal gaat, waar Nederlanders wonen in de Wereld, zal overal de blijde mare dragen, dat dit feest wordt gevierd, en er is tijd voorhanden opdat uit alle hoeken der wereld, waar Nederlandsch gezongen wordt, brieven naar hier zouden komen, die op den 12 September kunnen gelezen worden aan den Meester, met de belofte er in uitgesproken dat, zoowel in Zuid-Afrika, in Neerlandsch Indië, als in Amerika, de heerlijke gewrochten van Benoit, die ter eere strekken van den Nederlandschen stam, zullen uitgevoerd worden en den naam zullen doen huldigen van den grootsten kunstenaar, dien ons volk, sedert Rubens, heeft voortgebracht.

Op onze groote Vlaamsche steden rust dan ook, gezamenlijk en afzonderlijk, een eereplicht: dit jaar of het volgende te wijden tot het huldejaar van Peter Benoit, en overal ten minste één der groote werken van den meester uit te voeren. Aan Gent, de Lucifer, zooals Mev. Dutry-Bruneel en Mev. Ameye-Dobbelaere het reeds voornemens waren. Aan Brugge, de Schelde, zooals het ontwerp er reeds van gevormd is. Aan Antwerpen, Pompeïa, in de beste voorwaarden, en ook eerlang de Rubenscantate: Vlaanderens Kunstroem. Aan Brussel, een ander groot werk, naar keuze en naar middelen. En het is te hopen dat Kortrijk, Ieperen, Leuven, Oostende, Mechelen, ja, zelfs Hasselt, Tongeren en andere steden niet zullen achter blijven om dat Benoitsjaar te maken tot de welverdiende hulde aan den geliefden Meester, die de eer is van het Vlaamsche volk.

Maar ware het te veel, zoo er van dien volksdank ook een duurzaam gedenkstuk overbleef?

Men heeft reeds gepreveld van een standbeeld, gedurende 't leven van Benoit.

Wij weten en mogen verzekeren, dat zulke hulde den meester in do grootste verlegenheid zou brengen. Hij zou er zich, - en we geven hem gelijk, - uit alle krachten tegen verzetten. Men spreke er dus niet langer van. De toekomst blijve daarmeê gelast.

Overigens hoe van een standbeeld gaan spreken, als het gouden standbeeld, dat de kunstenaar voor zich zelven wrocht, zijn onschatbare werken, daar nog onuitgegeven liggen, aan brand- en allerlei gevaar blootgesteld in het eenvoudig huis op de ‘Oude Beurs’, te Antwerpen?

[p. 4]

Is 't de plicht niet van de gegoeden vooral onder ons volk, gelijk waar ze wonen, die meesterstukken door drukuitgave onvernietigbaar te maken, vooraleer aan eenige andere duurzame hulde te denken?

Nog iets is wenschelijk. Aan een groot man is eeuwig dierbaar het schamel huisje waar hij geboren werd. Het geboortehuisje van Benoit, te Harelbeke, staat om van eigenaar te veranderen, en wie weet wat er dan meê gebeurt.

Zou ons volk zich zelven niet huldigen, zoo het van dat huisje een nationaal of gemeentelijk eigendom maakte, met verbintenis om het onveranderd te laten en aan de volgende geslachten te kunnen wijzen als het geboortehuis van Peter Benoit?

Het eigendom der gebroeders De Doncker beslaat drie huisjes en die zouden saam kunnen blijven. De twee overblijvende woningen zouden dan bij voorbeeld, naast het geboortehuis, eene muziekschool kunnen worden, waarin men de kunst zou blijven beoefenen en huldigen, die, door Benoit's naam, de roem van het aloude Harelbeke zal blijven.

Dit geven wij in overweging aan allen, die thans hunne hersens martelen met de vraag hoe zij Peter Benoit zullen eeren.

Wij durven hun daarbij zeggen, dat geene hulde beter beantwoorden zou aan de geheimste wenschen, die in het diepste van zijn hart verborgen moeten liggen.

Zoo huldigt zulke natie zulk een man!

Daarop gedacht dan, met de daadvaardigheid van een dankbaar volk!

En dan, dan zal de toekomst voor de oogen van Peter Benoit zonnig en lachend opengaan, als de gouden gezichteinder van een heerlijken morgenstond en de zonnestralen zullen zich vlechten tot dezen lichtenden groet:

Heil U, den grooten Vlaming, PETER BENOIT! Uw volk heeft U begrepen, en het roept U dank!

Julius SABBE.

Brugge, 1 Juli 1897.