Neerlandia. Jaargang 1

Het Parlementair onderzoek naar den Jameson-Sluiptocht aan de Kaap.

Het verhaal van Jameson's inval in de Z.A.R. zal een belangrijke blz. blijven in de geschiedenis van den Nederlandschen stam. Daarom is het, dat wij hieronder het verslag mededeelen van een Comité door het Parlement aan de Kaap aangesteld om onderzoek te doen naar den Jameson-Sluiptocht. Dit verslag stelt de medeplichtigheid van Cecil Rhodes buiten kijf. Het heeft te meer gewicht daar het onderteekend is door personen, waaronder er warme vrienden van Cecil Rhodes zijn.

We deelen het mede zooals het verkort in Ons Land (Kaapstad) verscheen:

Voorloopig.

1. In den avond van Zondag 29 December l.l. trok dr. Jameson de Zuidafrikaansche Republiek binnen aan het hoofd van 500 ruiters, en van een sterke artillerie gesplitst in twee afdeelingen, waarvan de eene ging uit Pitsani Pothlugo en de andere uit Mafeking. De inval, geschiedende in vollen vredestijd, heeft onberekenbaar noodlottige gevolgen gehad.

Het comité heeft zijn best gedaan om de omstandigheden, die deze iubreuk op de internationale vriendschappelijkheid omgeven uit te pluizen.

2. Het comité ondervroeg een tal van getuigen, maar de onwil van sommigen hunner om getuigenis te geven heeft heel wat moeite veroorzaakt. Het schriftelijk getuigenis daarentegen is van groote waarde.

[p. 5]

3. Het Transvaalsche Groenboek, n^o 2, een verrassende reeks van ontcijferde onderschepte telegrammen, private brieven, schetskaarten en andere documenten bevattende, die een algemeen richtsnoer betreffende het komplot geven, heeft het comité het meerendeel daarvan in zijne bijlagen opgenomen.

4. De speciale parlementsacte, het comité recht gevende documenten van het telegraafdepartement op te eischen, heeft geleid tot de ontdekking van belangrijk getuigenis.

5. Het comité zond den edelen Heer Rhodes en dr. Rutherfoord Harris bericht van zijn aanstelling, om hen in de gelegenheid te stellen getuigenis te geven of eene verklaring in te zenden. Doch beiden deden noch het een noch het ander.

6. De correspondentie gevoerd met de Zuidafrikaansche Republiek over het afleggen van getuigenis is in de bijlagen opgenomen.

7. Hoewel de datum waarop het komplot begon moeilijk is te bepalen, is het nog al gemakkelijk zijn ontwikkeling na te gaan. Het blijkt uit documenten dat, zoodra de proklamatie, een deel van het Bechuanalandsche protektoraat onder de gecharterde compagnie plaatsende, op den 19 October 1895 te Bulawayo was gepubliceerd, schikkingen werden gemaakt om de Mashonalandsche rijdende politie zuidwaarts te brengen. De eerste troepen vertrokken op 25 October. Alles te samen kwamen er 250 man, 293 paarden, 168 muilezels, 6 maxims en 2 veldstukken. Zij werden gekwartierd te Pitsani, op een plek die was verkregen van Montsioa in ruil voor twee andere plaatsen. Dr. Jameson kwam daar van Bulawayo op 1 November 1895, keurde de plek goed, en ging toen over Mafeking naar Kaapstad, van waar hij weer manschappen en paarden zond - hebbende sir John Willoughby in een brief d.d. 18 November verklaard dat 600 man en 700 paarden noodig waren. Tevens werd kolonel Rhodes, die als administrateur van Mashonaland had geageerd, als bestuurder van de Gold Fields of South Africa aangesteld, en van Kaapstad gezonden naar Johannesburg, waar hij tegen 19 October aankwam.

Financieel.

8. Op 24 October trok kolonel Rhodes uit Johannesburg voor £ 1,000 op de Gecharterde Compagnie, Kaapstad, voor rekening van de New Concessions Account, waarvan behoorlijk kennis werd gegeven in een brief, die inhield, dat de trekking geschiedde volgens overeenkomst met den broeder van den trekker, den Heer Cecil Rhodes. Drie duizend pond komt voor in de Gecharterde compagnie onder het hoofd New Concessions Account en werd vervolgd door vele andere trekkingen, te zamen, volgens die rekening voor £ 61,500, hoewel het bedrag volgens de boeken van de Johannesburgsche Standard Bank £ 71,000 is. De sommen aldus voorgeschoten door de Gecharteerde compagnie werden gedeeltelijk gebruikt voor voorbereidselen in verband met den inval, krijgende dr. H.A. Wolff £ 18,500 aan cheques voor provisie, paarden, pakhuizen, enz., als blijkende uit een bij het rapport gevoegd memorandum. Van de rest ging een groot deel naar een rekening die werd geopend in de Standard Bank te Johannesburg onder het hoofd The Development Syndicate, in den naam van kolonel Rhodes en de Heeren Hammond. L. Phillips en J.P. Fitzpatrick, waarbij later nog, als een soort van toevoegsel, werd gelast een verdere rekening onder den naam van Relief Fund, op 31 December 1895 te Johannesburg geopend in de namen van L. Phillips, F. Rhodes en Geo. Farrar. Er bestaat geen twijfel of deze rekeningen werden gebruikt voor de revolutie te Johannesburg. De New Concessions Account in de boeken der Gecharterde voor £ 61,500 werd gesloten met een cheque van den Heer Cecil Rhodes, op 15 Januari 1896.

9. Bovendien deed de Gecharterde compagnie voorschotten aan dr. Wolff direct, die later werden overgebracht op de rekening van den Heer C.J. Rhodes. Het blijkt dat die voorschotten werden besteed aan den inval.

10. Eveneens werd £ 500 voorgeschoten aan kolonel R. White voor voorkomende uitgaven in verband met den inval. Dit voorschot werd ook ten slotte aan den Heer C.J. Rhodes gedebiteerd.

11. Tevens werd in de boeken van de Gecharterde een nog niet afgesloten rekening geopend onder het hoofd ‘Pitsani Camp Account,’ waaruit in Januari en Februari betalingen geschiedden in verband met den inval alsmede aan differente ‘troopers’ die naar Kaapstad waren ontvlucht.

12. Het blijkt dat afschriften van de kassaboeken en andere rekeningen geregeld worden gezonden aan het hoofdkantoor van de Gecharterde compagnie in Londen, en dat geen navraag van daar werd gedaan naar de zeer aanzienlijke sommen die van tijd tot tijd waren voorgeschoten aan de New Concessions en andere rekeningen.

Smokkelen van wapens.

13. Behalve groote geldsommen te verschaffen voor de revolutionaire beweging te Johannesburg smokkelde de Gecharterde company ook groote quantiteiten wapens en ammunitie uit de Kolonie naar de Transvaal - gedeeltelijk over Kimberley en Mafeking. Volledige bijzonderheden in de Bijlagen.

14. Vroeg in November werd kapitein Holden door dr. Jameson naar Kimberley gezonden, en daar over de pakhuizen en 't werkvolk van de de Beers company gesteld, in verband met de onwettige verzending van wapens en ammunitie naar de Transvaal.

15. Op 23 November liet de ageerende secretaris van de Gecharterde Company, de Heer Stevens, 8 kasten inhoudende 3 maxims en 125 kistjes ammunitie, van Mafeking naar Kimberley overbrengen. Deze samen met rifles, werden later uit de Beers werkplaatsen geconsigneerd, eerst naar Port Elizabeth, aan Pickering & C^o., en vervolgens, onder Holdens persoonlijke directie, naar Johannesburg, wordende de vervoerkosten betaald door Holden, gedeeltelijk per cheque op de New Concessions account. Vervolgens werd een tal rifles onder ‘coke’ verstoken verzonden, met behulp van zekeren Kellow, een ‘storekeeper’ van de de Beers, die den naam van Warren & C^o aannam en sedert naar Engeland is verhuisd. In verband met deze zaak werd de Heer Gardner Williams geprosequeerd.

De uitnoodigingsbrief.

16. In 't midden van November ging dr. Jameson van Kaapstad naar Johannesburg. Aldaar bewoog hij den Heer J.H. Hammond een brief (gedrukt in de bijlagen) te onderteekenen, gericht aan hem (Jameson) en later ook onderteek end door C. Leonard, Phillips, Farrar en kolonel Rhodes. Met dien belangrijken brief was Jameson den 27 November te Kaapstad terug.

17. Uit het getuigenis blijkt dat de Heer Cecil Rhodes de strekking van den brief kende. Op 19 December telegrafeerde dr. R. Harris aan Jameson: - De heer Rhodes zegt: ‘Stuur mij dadelijk, geregistreerd, een kopie van dien brief van Charles Leonard.’

18. Na den inval, op 30 December, werd diezelfde brief voor rekening van de Gecharterde getelegrafeerd naar de Londensche Times en daarin op 1 Januari gedrukt als den Zaterdag te voren door de voornaamste ingezetenen van Johannesburg gezonden aan dr. Jamesou. Het blijkt dat die roerende en dringende uitnoodiging door minstens één persoon werd onderteekend op verzoek van den uitgenoodigde zelven en wel eene maand vóór de dagteekening, toen er geen teeken was van ernstige uitbarsting te Johannesburg. Dat dr. Jameson den brief als voorwendsel voor zijn inval bedoelde blijkt uit zijn telegram van 27 December, waarin hij zegt: - ‘Wij zullen onze eigene flotatie maken met behulp van brief dien ik zal publiceeren’ en uit zijn boodschap van 29 December aan Harris, waarin hij zijn finale schikking met de brief - onderteekenaars meêdeelt.

(Wordt vervolgd.)