Nederlandse Letterkunde. Jaargang 7

[p. 243]

Periodiek

Bzzlletin 31 (2002) 280 wordt niet echt als themanummer gepresenteerd, al staat wel duidelijk de literaire essayistiek centraal. Er is aandacht voor het onzekere Forum-essay, en er staan beschouwingen, of zoals de redactie ze noemt, ‘portretten’ in over S. Dresden, Jeroen Brouwers, Cyrille Offermans, Stefan Hertmans, Joost Zwagerman, Patricia de Martelaere en Piet Meeuse.

Net verschenen, Canadian Journal of Netherlandic Studies XXI (2001) 1, let wel: het lentenummer. Daarin een tijdschriftbespreking van een nummer van het tijdschrift Callaloo uit 1998. Neerlandistiek over de oceaan heeft geen grote haast. Met artikelen over Anna Blaman, Jan Steen en Carel van Mander.

Mededelingen van de stichting Jacob Campo Weijerman 24 (2001) 3 besteedt veel aandacht aan de naamgever van de stichting, Weijerman. Eva Boom schrijft over Weijermans denkbeelden over kunst. Haar artikel wordt gevolgd door enkele kortere bijdragen, onder andere van Ben Broos over Weijerman en ‘Wackerbaart’, een vermeend fictief personage uit Weijermans werk, die echter een werkelijk geleefd hebbende kunstkoper blijkt te zijn geweest. Daarnaast nog een uitvoerig artikel over ‘De onkenbare werkelijkheid van Doctor Schasz of: De Enigma-variaties van Gerrit Paape’. Kloek laat zien dat de identiteit van Doctor Schasz als literair personage, als reële auteur en als pseudoniem voor één of meer andere auteurs verbrokkeld is en zich niet tot één persoon laat herleiden.

In Mededelingen van de stichting Jacob Campo Weijerman 25 (2002) 1 staat de radicale Verlichting centraal, waarover Jonathan Israël schreef in Radical Enlightenment (Oxford 2001), een boek dat in dit nummer dan ook uitvoerig besproken wordt in een recensie-artikel van Henri Krop. De radicale Verlichting ging aan Italië niet voorbij. Leen Spruit schrijft over een Napolitaanse prins die een radicaal werk schreef over thema's als de exegese van Genesis, de ouderdom van het schrift en de oorsprong van de mens. De vorstelijke schrijver strooit in zijn werk met citaten van verboden of op zijn minst zeer ‘verdachte’ auteurs, wat tot gevolg had dat zijn eigen werk al snel na publicatie ook verboden

[p. 244]

werd. In de Nederlanden ontstond aan het begin van de achttiende eeuw rond Den Hemel op Aarden van de predikant Frederik van Leenhof een controverse die veel aandacht trok. Michiel Wielema schrijft over Leenhofs omstreden verhouding tot het spinozisme. ‘Leven en bedrijf van Timotheus ten Hoorn (1644-1715)’ staan centraal in een artikel van Frank Peeters. Hij spitst zijn verslag vooral toe op de financiële problemen en de controversiële uitgaven van Ten Hoorn. Het nummer bevat ook een recensie-artikel over het deel 1800 uit de IJkpunten-reeks, door W.R.D. van Oostrum. Zoals gewoonlijk wordt het nummer afgesloten met een groot aantal signaleringen en boekbesprekingen.

Ons erfdeel 44 (2001) 5, voor wie wil lezen over ‘de onttakeling van het middelbaar onderwijs in Nederland’ (J.A. Dautzenberg), de actualiteit van Erasmus (Luc Devoldere), van en over J.C. Noordstar (gedichten, ingeleid door Anton Korteweg), Antilliaanse literatuur (Wim Rutgers), Miguel Declercq (Dietlinde Willockx), Willem van Toorn (Cyrille Offermans), Robert Anker (G.F.H Raat), en, het is niet anders, vele anderen.

Op het omslag van Optima 19 (2001) 1 prijkt prominent het portret van de schrijver die we kenden als A.F.Th. van der Heijden. A.F.Th. mocht een nummer samenstellen met werk van geestverwanten. Natuurlijk staat deze aflevering dus vol met de fraaiste fragmenten uit de wereldliteratuur, maar het resultaat is nochtans enigszins potsierlijk. A.F.Th. naast Mozart, A.F.Th naast Joyce, Lowry, Hermans, Shakespeare, Sophocles, Achterberg, Carmiggelt, en ook A.F.Th. naast A.F.Th van der Heijden.

De parelduiker 6 (2001) 4/5 besteedt ruimschoots aandacht aan Willem Elsschot. Er zijn zowel liefdevolle (Vic van de Reijt) als wetenschappelijke (H.T.M. van Vliet) beschouwingen, en aan vele facetten van Elsschots leven en werk wordt recht gedaan. Van literaire prijzen tot brieven van Menno ter Braak, de tekstgeschiedenis van Het dwaallicht, het gedicht over August Borms, etc.

Een goed omslag heeft Poëziekrant 26 (2002) 1. De dichter die de verkiezing van Dichters des Vaderlands eigenlijk won, maar voor de eer bedankte (Kopland), de nummer twee die de taak wel op zich nam (Komrij) en de Engelse poet laureate Andrew Motion. Komrij wordt met enige argwaan geïnterviewd over zijn poëzieclub-initiatief, maar de Poëziekrant hoeft zich niet veel zorgen te maken. Nergens worden gedichten en dichters met zoveel aandacht, liefde en respect benaderd.

Queeste 8 (2001) 2 heeft verschillende artikelen over de inhoud en opbouw van enkele handschriften: één over de samenstelling en het repertoire van het liederenhandschrift Brussel (door I. de Loos en D. van der Poel), een ander over de gelaagdheid van het zogenaamde Goudse kroniekje (door A. Janse) en één over ‘Een nog onbekend gebedenboek uit het Amersfootse Sint-

[p. 245]

Agnesconvent met excerpten uit feestelijke liederen’. Daarnaast van de hand van L. de Wachter een artikel over ‘De verliefde verteller als retorische techniek in de Roman van Heinric en Margriete van Limborch.’

Tirade 45 (2001) 392 is voorwaar redelijk actueel. De arabist Wim Raven schrijft over manieren om de koran te interpreteren, Carola Kloos behandelt verschillen en overeenkomsten tussen God en Allah. Heel blij is de redactie met het feit dat ze een literair debuut! kunnen plaatsen, een kort verhaal van Peter du Gardijn. In de categorie poëzie prevaleert degelijkheid: Robert Anker, Eva Gerlach, H.H. ter Balkt.

In TNTL 117 (2001) 4 analyseert H. Duits de biografie die Geeraardt Brandt schreef over het leven van zijn zoon Gerard. Deze wordt door Duits gekarakteriseerd als ‘een protestants heiligenleven’, waarin Brandt niet alleen het leven van zijn zoon idealiseert, maar ook zijn religieuze (remonstrantse) idealen uitdraagt. Wiel Kusters laat aan de hand van verschillende gedichten van Jan Hanlo (1912-1969) zien dat deze dichter concepten uit de theologie, filosofie en natuurkunde aan elkaar relateert. Uiteenlopende thema's als thermodynamica, de theodicee (het probleem om de almacht en goedheid van God te verenigen met het bestaande kwaad) en de problematiek van de vrije wil komen samen in zijn werk. In het artikel van Jan Oosterholt ontmoeten de zeventiende en de negentiende eeuw elkaar; hij beschrijft de houding van Potgieter tegenover grote Gouden-eeuwse dichters. De Middeleeuwen zijn in dit nummer vertegenwoordigd in een artikel van de hand van Cyriel Moeyaert, Hugo Ryckeboer en Amand Berteloot over de veertiende-eeuwse schepeneed van Sint-Omars.

In TNTL 118 (2002) 1 geeft Sabrina Sereni een psychoanalytische interpretatie van de moeder-dochterverhouding in het werk van Charlotte Mutsaers. Johan Oosterman toont aan de hand van verschillende vijftiende-eeuwse bronnen aan dat Anthonis de Roovere een van de auteurs is van De Excellente cronike van Vlaenderen. Ook een taalkundige bijdrage in dit nummer: de etymologie van mooie woorden als ‘kalkoen’, ‘barring’, ‘mafje’ en ‘pierlala’ wordt onderzocht door Johan Gerritsen. Ingrid Glorie vraagt zich af: ‘Wat is er geworden van Adriaan van der Hoop Juniorszoon?’. Grote kans dat slechts weinig lezers deze naam kennen: deze dichter was de Nederlandse oprichter van de eerste rederijkerskamer aan de Kaap en is in Nederland vrijwel vergeten, terwijl zijn verblijf in Zuid-Afrika aldaar zeer goed gedocumenteerd is. Tot slot in dit nummer opnieuw een spannende interpretatie door Frans-Willem Korsten onder de prikkelende titel ‘Legitimatie, allianties, natievorming en mannenliefde: de retorische werking van verhalen en argumenten in Joost van den Vondels Gebroeders’. Het is even afwachten of ook deze interpretatie leidt tot een gespannen discussie, zoals in 2000 naar aanleiding van Korstens onorthodoxe interpretatie

[p. 246]

van Vondels Jeptha in jaargang 115 (1999) van dit tijdschrift.

De tweede ronde 22 (2001) 4 waarschuwt de lezer dat dit nummer het ‘moet doen’ met 168 pagina's, maar dat zal wel ironie zijn, dezelfde ironie die zoveel gedichten in de categorie Light Verse kenmerkt. De tweede ronde is in de serie hoofdzonden inmiddels aanbeland bij het thema Hebzucht. Vooral de vertalingen zijn de moeite waard.

In de Vestdijkkroniek staan weer enkele artikelen waarvan je bij de titel al denkt: heb ik dat niet al eens gelezen? (‘Vestdijk en de religie’). Verder in dit nummer vanzelfsprekend veel aandacht voor de overleden Hans Visser, voormalig voorzitter en Vestdijk-biograaf.

Met twee bewerkingen van scripties en een verslag van een onderzoekscollege, doet Vooys 19 (2001-2002) 4 wat het altijd al heeft gedaan: producten van letterkundigen, vooral studenten, op toegankelijke wijze presenteren. En ze doen het eigenlijk steeds beter: het blad wordt goed geredigeerd, er staan prima recensies en een goede column in en ook de illustraties zijn fraai.

Bertram Mourits Simone Veld