Nederlandse Letterkunde. Jaargang 3

[p. 402]

Periodiek
Nelleke Moser
Bertram Mourits

In het allerlaatste nummer (het Huizinga Instituut kan zich de uitgave niet langer veroorloven) van Bulletin (1997, 1) een artikel over de ‘radio als cultureel ritueel’. Willem Melching stelt vooral veel vragen, onder andere over de radio als opinievormer en als medium ter introductie van vernieuwing (met name op het terrein van de popmuziek).

Bzzlletin (1998, 255) is een themanummer over Nederlandstalige literatuur in Suriname en op de Antillen. Veel bekende namen: Tip Marugg, Boeli van Leeuwen, Michiel van Kempen (die na zijn baanbrekende bloemleeswerk nu een roman heeft geschreven), Hugo Pos, Astrid Roemer, Antoine de Kom. ‘Verscheurd’, ‘ongewis’, pelgrimage, verdriet: de thematiek draait om de twee sporen waarop een schrijver zich bevindt die bewust voor een taal moet kiezen. Faust is de het thema van Bzzlletin (1998, 256/257). Een internationaal thema, waarbij de Nederlandse invalshoek vrij origineel is: over de filmer Bart van Esch, en over ‘De verzoeking van een weerloos weesmeisje in Sara Burgerhart (Peter Altena), een roman die nu niet onmiddellijk associaties met het duivelse oproept maar waarvan de schrijfsters wel degelijk een ‘pact met de duivel’ blijken te hebben gesloten.

In Dutch Crossing (1997, 2) achterhaalt Hugh Dunthorne enkele Engelse populaire liedjes (street ballads) uit de zestiende en zeventiende eeuw die betrekking hebben op de internationale politiek uit die tijd. Folk songs en blues uit de Gouden eeuw. In een ander artikel legt Sabine Vanacker Lieve Joris' Terug naar Kongo naast Du Perrons Land van herkomst en signaleert overeenkomstige vertelstrategieën.

Veel aandacht voor vertaalde poëzie in De gids (1988, 5/6). In korte stukjes introduceert een Nederlandse dichter steeds een geliefde buitenlandse collega. Het worden soms verkapte zelfportretjes: Rutger Kopland/Wisława Szymborska, J. Bernlef/Lennart Sjörgen, Ed Leefland/Theodor Roethke. In het laatste nummer (1988, 7) staan twee dichters centraal: Sylvia Plath & Ted Hughes - Xandra Schutte, Marja Brouwers en Elly de Waard reageren op de bundel van Hughes over zijn huwelijk met Plath. René Boomkens schrijft over ‘Poldercriticisme’, een fraaie term voor de toenemende medialisering van de literatuurkritiek, een ontwikkeling waartegenover hij een geamuseerd tweeslachtige houding inneemt: hij ziet ‘een nieuw soort culturele dictatuur’ in het vooruitzicht, maar wel ‘een heel leuke dictatuur’ waarin alles mag en kan.

Kreatief (1988, 2) wijst op de kweekvijverfunctie van een literair tijdschrift en heeft enkele verhalen en gedichten van jonge auteurs om die claim waar te maken. Interviews zijn er met Renate Dorrestein en Rascha Peper en verder is er in de recensies veel aandacht voor internationale literatuur (Montalbán,

[p. 403]

Stephen Jay Gould, Umberto Eco, Ismail Kadare).

In Literatuur (1998, 3) schrijft J. van Groningen over inwijdingsmotieven in De wetten van Connie Palmen (‘De tijd verdicht tot een eeuwigheid in de dag’. N. Moser schrijft over de dichtkunst als plant in woord en beeld bij rederijkers (‘Rhetorica is als een bloeme bloeyende’). R. Delvigne wijdt een artikel aan J.B. Charles' visie op Hermans' schrijverschap en de onmin tussen beide schrijvers (‘Van fascinerend tot fascistisch’). Komrij werd geïnterviewd door L. Kuitert (‘Ik word onrustig als mensen het met me eens zijn’). N. Noordervliet en H. Stouten geven in de vorm van een gefingeerde correspondentie een indruk van het karakter en de daden van de achttiende-eeuwse schrijfster M.A. Hulshoff. Deze aflevering bevat recensies van de volgende boeken: K. Stooker en T. Verbeij, Collecties op orde: Middelnederlandse handschriften uit kloosters en semi-religieuze gemeenschappen in de Nederlanden (door M. van Otegem); W. Hazeu, Slauerhoff. Een biografie (door G.F.H. Raat); J. Fontijn, Broeders in bedrog. De biograaf en zijn held (door E. Broeksma).

In Lust en gratie (1997, 2) een artikel van Marleen Slob over literaire mystificaties: over schrijven onder de naam van een vrouw (Marieke Jonkman/Anton Ent, Stella Napels/Victor Vroomkoning), of - zoals in Australië is gebeurd - onder de naam van een minderheid. ‘Waar eindigt het literaire spel en begint de leugen?’ Maaike Meijer schrijft over de ‘vrouwelijke stem in erotische poëzie’.

De inhoudsopgave van Maatstaf (1998, 3) suggereert dat het nummer over ‘dedain’ gaat, maar die suggestie kan men naast zich neerleggen. Rudie Kagie schrijft over jazz en politiek, redacteuren Klukhuhn en Wieg creëren enige begripsverwarring in een briefwisseling, Allard Schröder is een en al weemoed en ontzag over wat literatuur kan betekenen (het moet zijn ‘zoals toen, in je kinderjaren’) terwijl Thomas Vaessens toch duidelijk het einde van een dergelijke romantiek ziet. Wie kunst in deze tijd als romanticus benadert, maakt er een ‘nostalgisch en burgerlijk tijdverdrijf’ van.

In Madoc (1998, 1) opent M. Meuwese een reeks over de Middeleeuwen in de film met de bespreking van de tekenfilmpjes die in ‘Monty Python and the Holy Grail’ voorkomen. De maker ervan (Terry Gilliams) blijkt zich te hebben gebaseerd op afbeeldingen van middeleeuwse margedecoraties uit L. Randalls Images in the margines of gothis manuscripts (‘De animatie van margedecoratie in “Monty Python and the Holy Grail”’). In een artikel van A. Mekking en M. Zijlstra over de oorsprong en betekenis van de Utrechtse straatnaam ‘Hanegeschrei’ wordt een verband gelegd met bijbelse toneelstukken die buiten de kerk werden opgevoerd. Het hanegeschrei zou verwijzen naar de haan die driemaal kraait als Petrus Christus verloochent. Het nummer bevat verder een column van J.P. Gumbert over de liniëring van Karolingische en gothische handschriften (‘Het middeleeuwse boek een Gildeglas?’). Er is tot slot onder meer een recensie van R.E.V. Stuip en C. Vellekoop (red.), De middeleeuwen in de negentiende eeuw (door W. van Leeuwen).

In Madoc (1998, 2) doet J. Verbeek verslag van de voorbereidingen voor het

[p. 404]

maken van een videoverfilming van de Roman van Walewein voor middelbare scholieren (‘Vant jou kinder wel leren/Ghi rike liede ende ghi wise’). J. van Aelst schrijft over een Middelnederlands berijmd gebed op de muur van de Nicolaas- of Dekenkapel in de Utrechtse Pieterskerk (‘Bidden om verlossing’). In de rubriek ‘de multimediëvist’ wordt aandacht besteed aan digitale media die voor mediëvisten interessant kunnen zijn. Deze aflevering bevat een recensie van P. van Dael, Tot lering en verering. Functies van kunst in de middeleeuwen (door A. van Run) en van A.B. Mulder-Bakker en M. Carasso-Kok (red.), Gouden legenden. Heiligenlevens en heiligenverering in de Nederlanden (door N. Lettinck).

De Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman (1998, 1) bevatten een artikel van M. Gaillard over Hendrik Weyermars, auteur van het in 1710 verschenen atheïstische werk Den ingebeelde Chaos, En gewaande Werelds-wording (...) veridelt en weerlegt. Weyerman wenste niet met deze auteur verward te worden, hetgeen samen zal hangen met de toenmalige visie op atheïsten als staatsgevaarlijke gekken. A. Fennema schrijft over een contract uit 1705 tussen de Dordtse drukker/ boekverkoper Joannes van Braam en de predikant François Valentijn over een te maken beschrijving van Oost-Indië, die inderdaad in 1724 en 1726 werd uitgegeven als luxe standaardeditie (‘François Valentijns Oud en Nieuw Oost Indiën’). A.J. Hanou buigt zich over een uniek orangistisch propagandawerkje met de titel ‘De Emigrant, amusant’ uit 1793 en J. Bruggeman besteedt aandacht aan de ‘Literaire chinoiserie in het werk van Jacob Campo Weyerman’. Het nummer bevat een bespreking van een editie van Jacob Campo Weyerman, Den Amsterdamschen Hermes I (1722) no. 1-8 door R. Hoogma en M. Ruthenkolk (door Y. Knobel).

Musaeus (1998, 1) is gewijd aan onderwijs. M. Zoetman schrijft over ‘De universitaire studie in het Ancien Régime’ en B. Thijs over de rederijker en schoolmeester Jasper Bernaerds, een van de medewerkers aan de Nederduytsche Helicon (‘Aansporingen tot “Landt-nutkonst” van taalridder Jasper Bernaerds’). Verder bevat het nummer fragmenten over onderwijs uit literaire en opvoedkundige werken uit de zeventiende en achttiende eeuw. Elk fragment is voorzien van een inleiding en woordverklaringen.

In Neerlandica Extra Muros (1998, 2) beschrijft Paul Gellings de Franse receptie van Jeroen Brouwers' Bezonken rood, signaleert Anne Marie Musschoot een herwaardering van de schrijversbiografie als onderdeel van de literatuurgeschiedenis en plaatst Ralf Grüttemeier het werk van W.F. Hermans op een voetstuk: ‘Het oeuvre van Willem Frederik Hermans: gelijk hebben in een chaotische werkelijkheid’.