Nederlandse Letterkunde. Jaargang 2

[p. 98]

Periodiek
Nelleke Moser
Thomas Vaessens

In het Utrechtse tijdschrift voor historici Aanzet (1996, 1) is een bijdrage opgenomen van Maartje de Jong over medische theorie in Liefdeleven van Marcellus Emants (‘Zenuwzwakken en zedenmeesters’). De Jong bespreekt de roman in de context van medische en maatschappelijke theorieën en daarmee samenhangende vrouwbeelden.

Het Bulletin Geschiedenis, Kunst, Cultuur (1995, 2) is een uitgave van het Huizinga Instituut. Dit nummer bevat o.m. een artikel van Suzan van Dijk (‘A.L.G. Bosboom-Toussaint vs George Sand, heldin en anti-heldin’) waarin zij het werk en het literaire wedervaren van deze twee vrouwen bespreekt tegen de achtergrond van de artistieke en maatschappelijke omstandigheden in Nederland en Frankrijk.

Het daarop volgende nummer (1996, 3) is een themanummer over Huizinga, en vooral diens Herfsttij der middeleeuwen. Het bevat de bijdragen van het Huizinga-congres dat het Huizinga-Instituut in 1995 organiseerde.

Bzzlletin (238, 1996) besteedt aandacht aan het stripverhaal. Rob Schouten buigt zich ‘Lees feestelijk, groei geestelijk!’ over de vraag wat strips met ‘hogere’ literatuur te maken hebben. Voor wat betreft het werk van Marten Toonder lijkt daarover weinig discussie te bestaan, en daarover wordt in dit nummer dan ook geschreven (August Hans den Boef, ‘Geld in de hoofdrol, of natuurbehoud versus economische groei. De Bovenbaasverhalen van Marten Toonder’).

Hugo Brems gaat in Dietsche Warande & Belfort (1996, 4) in op de voors en tegens van de publicatie van een Verzamelde gedichten-uitgave (n.a.v. de recente Lodeizenuitgave; ‘Zekere dingen kan men enkel zingen’). Bart Vervaeck bespreekt Postmoderne aspecten in Brakmans Ansichten uit Amerika (‘Een mild delire van associaties en herinneringen’). Voorts is er, evenals in Bzzlletin 238, in dit nummer aandacht voor strips (bijdragen van o.m. Dirk van Bastelaere, Koen Peeters en Maarten Delbeke).

In Dutch Crossing (1995, 2) schrijft Paul Dirckx over de relatie tussen francophone literatuur in Vlaanderen en Franse literatuur, die vergelijkbaar is met de relatie tussen Vlaamse en Nederlandse literatuur (‘Describing Literature in Belgium’).

Huub de Jonge schrijft in Indische letteren (1996, 2/3) over de dekolonisatie in het werk van A. Alberts (‘De gewaarwording van overbodigheid’). Hij bespreekt o.m. Alberts’ weergave van de politieke situatie in Nederlands-Indië. In hetzelfde nummer gaat H.A.J. Klooster in op het beeld van de dekolonisatie van Nederlands-Indië in Indonesische en Nederlandse bellettrie en egodocumenten (‘De dekolonisatie van

[p. 99]

Nederlands-Indië in Bellettrie en egodocumenten’).

De Kantieke Schoolmeester (1996, 8) besteedt aandacht aan de relatie tussen L.P. Boon en het Surrealisme (Ilse de Winne, ‘Boontjes wilde oog’). Niet alleen Boons kunstopvattingen, maar ook zijn politieke ideeën kunnen volgens De Winne tegen de achtergrond van het Surrealisme worden bezien. Kris Humbeek gaat in hetzelfde nummer in op Boon als historiograaf (‘Wie geen bom durft gooien, schrijve er een!’). Arno Kuipers schrijft over Boons Vaarwel krokodil. In ‘Iets, dat maar enkele ontspoorden genieten gaan’ bespreekt hij dit lang veronachtzaamde verhaal tegen de achtergrond van het groteske in de literatuur. Veel aandacht is er in dit nummer voor de erotiek in Boons werk. Manu van der Aa bespreekt het fenomeen van de ‘synonymie’ in het erotische werk van Du Perron en Boon, en Johan Dierinck draagt bij met een zeer uitgebreid overzicht van de ontvangst van Boons erotische werk in Nederland en Vlaanderen (‘Vruchten van een moedwillig averechts denken’). Dierincks schrijft bovendien in dit nummer over Boon en de moderne, ‘bandeloze’ jeugd (‘Rietmies wandelen met blanke blavinnen’).

In Literatuur (1996, 5) geeft Frits van Oostrom een overzicht van de behandeling van de middeleeuwse letterkunde door verschillende literatuurhistorici in ‘De verzuiling voorbij? Middelnederlandse religieuze literatuur tussen affectie en distantie’. Harry Bekkering laat zien dat kinderen een behoudender smaak hebben waar het kinderboeken betreft dan volwassenen (‘Het kind subversief? De literatuur is subversief! Over jeugdliteraire oordelen gesproken’). Aniko Daroczi schrijft in ‘Nescio, de mystieke dichter’ over de extra dimensie in Nescio's werk dankzij een ‘eentonigheid’ die doet denken aan mystieke auteurs zoals Hadewych. Jacqueline Broekhuyzen vergelijkt de roman Oud en eenzaam van Reve met het verhaal ‘An encounter’ uit Dubliners van James Joyce. Tenslotte zijn er recensies van: J. Koopmans e.a., Rhetoric-Rhétoriqueurs-Rederijkers (door Jeroen Jansen); A selection of the poems of Sir Constantijn Huygens (1596-1687). A parallel text translated with an introduction and appendices by Peter Davidson and Adriaan van der Weel (door E.K. Grootes); S. Heirbrandt, Componenten en compositie van de historische roman. Een comparatistische en genologische benadering (door R. Gruttemeier); F. Ruiter en W. Smulders (red.), De literaire magneet. essays over Willem Frederik Hermans en de moderne tijd. (door G.F.H. Raat); en tot slot een bespreking door H. Meeus van twee edities door C.G. Brouwer van de toneelstukken Sultan Osman (1623), Bedroge bedriegers (1646), Achmet (1708) en Thamas Koelikan (1745).

Van de vele korte bijdragen aan het jaarboek The Low Countries (1996-97) noemen wij hier: Hans van den Berg, ‘A Champion with a Cause?’ (over met elkaar strijdige Multatuli-beelden); Jaap Goedegebuure, ‘The Quest for his Dreamland’ (over Jeroen Brouwers); Cyrille Offermans, ‘Arranger of Voices’ (over Leo Pleysier); Wiljan van den Akker, ‘Martinus Nijhoff, a Dutch Master of Modernism’; Erik Slagter, ‘Lucebert: As a Poet a Visionary, as a Painter an Eye-Witness’ en Anne Marie Musschoot, ‘A Living Idea in Time’ (over Maurice Gilliams).

Madoc (1996, 2) is gewijd aan de

[p. 100]

moord op Floris V, onder meer beschreven in Melis Stokes Rijmkroniek van Holland. Het nummer bevat een pleidooi van J.W.J. Burgers voor een nieuwe editie van deze Rijmkroniek. Tom Hage schrijft over de lotgevallen van een handschrift van de Rijmkroniek. Verder een recensie van Frits van Oostrom, Maerlants wereld (door Antheun Janse).

Karel Bostoen probeert in Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman (1996, 2) er achter te komen of de achttiende-eeuwse verzamelaars van Weyermaniana ook werkelijk lezers en bewonderaars van deze auteur waren. Hiervoor gaat hij op zoek naar gebruikerssporen, egodocumenten en andere gegevens over de leespraktijk. Elly Groenenboom-Draai geeft een epiloog op ‘De Scheie droes op drift. Jan van Hoogstraten aan IJssel, Waal en Maas’. Dennis Schouten schrijft over de patriotten- en de doelistenbeweging in de tweede helft van de achttiende eeuw in ‘De uitvaart van Hendrik Kannegieter’.

In Millennium (1996, 1) laat Raymond Harper zien hoe Jacob van Maerlant in zijn werk benadrukt dat de Romeinen de kruisiging van Jezus ten uitvoer brachten, terwijl zijn bronnen en de algemene opinie in Maerlants tijd deze daad aan de Joden toeschreven. Marlies de Jonge analyseert Proslogion van Anselmus van Canterbury met behulp van een taalhandelingstheorie i.p.v. de gebruikelijke logische analyse. Er zijn recensies van: B. Besamusca, Walewein, Moriaen en de Ridder metter mouwen. Intertekstualiteit in drie Middelnederlandse Arturromans (G.P.J. De Ceukelaire); A. Schippers, Middelnederlandse fabels. Studie van het genre, beschrijving van de collecties, catalogus van afzonderlijke fabels (F. Kramer); R. van Daele, Ruimte en naamgeving in ‘Van den vos Reynaerde’. (Y. De Maesschalck).

Het derde nummer van jaargang 20 van De negentiende eeuw (1996, 3) is een themanummer over ‘beschavingsoffensieven’ in de negentiende eeuw. Door J.M.M. Leenders, Herbert Willems en Betty Dekker worden verschillende aspecten van het burgerlijk beschavingsoffensief belicht. Leenders bespreek Verenigingen voor volksvoordrachten (‘Een links-liberale vorm van volksontwikkeling’), Willems stelt schoolplaten centraal (‘Het hangt aan de muur en sticht’) en Dekker schrijft over de Amsterdamse Vereeniging tot Veredeling van het Volksvermaak (‘Van volksverheffing tot Oranjevereniging’).

In Ons erfdeel (1996, 4) bespreekt Jan van der Vegt het leven en werk van Hendrik de Vries (‘De impulsen van Hendrik de Vries’). Hij gaat o.m. na waarom deze dichter zich tot een ‘literaire eenling’ ontwikkelde. In hetzelfde nummer gaat Bernard Dewulf in op de poëzie van Peter Ghyssaert (‘De monnik met het glinsterend vliegwiel’).

Ons geestelijk erf (1996, 3) bevat het vervolg van het artikel ‘Opgaenen nedergaen in het werk van Jan van Ruusbroec’ door P. Mommaers. Johan Oosterman schrijft over gebruiksmogelijkheden van berijmde gebeden in ‘Gesproken, gebeden, gezongen. Minen dienst die es bereit en Alle minen troost die es bereyt’. Wybren Scheepsma geeft in ‘De trechter en de spin. Metaforen van mystiek leiderschap bij Alijt Bake’ een editie met inleiding van een geestelijk autobiografie die de priorin Alijt Bake schreef om de hervorming in haar regularissenklooster Galilea te Gent kracht bij te zetten. Ze

[p. 101]

vergelijkt zichzelf in deze tekst met een trechter en een spin. Robrecht Lievens geeft een editie met inleiding van een vertaling uit 1595 van de Visio Philiberti.

Raster (74, 1996), een nummer dat tientallen ‘romans in pilvorm’ bevat, wordt ingeleid met acht essays over de roman. Nederlandse romans komen aan de orde in de bijdragen van Arnold Heumakers (‘Opruimen en hemelvaart’) en Sem Dresden (‘Honger naar herkenning’).

Jan Konst toetst in Spiegel der letteren (1996, 2/3) de tragedie Catharina van Michiel de Swaen aan diens theoretische uitgangspunten zoals De Swaen die formuleerde in zijn Neder-Duitsche digtkonde. Centraal staan De Swaens denkbeelden over de hartstochten (‘Theorie en praktijk van de hartstochten’). Fr. van Elmbt schrijft in ‘Wat is tenslotte een mens zonder tekst’ over Brakmans roman Een winterreis. Hij treedt in discussie met publicaties van Wim Brinkman uit de jaren '60 over Brakman. Hilde van Belle gaat in ‘Spookschrift: Nerval, Paz, Nooteboom’ in op de poetica van Nooteboom (a.d.h.v. diens gedicht ‘Nerval’) en op de relatie van die poetica en de maatschappelijke omstandigheden. Ludo Stynen schrijft over het oorlogsdagboek dat Virginie Loveling van 1914 tot 1918 bijhield en van G.J. Vis is het artikel ‘Rhetorica of Retorica? Allard Pierson en Simon Vestdijk over compositie in literatuur en kunst’. Verder in dit nummer besprekingen van B.J. Peperkamps dissertatie over Vroman (door P. Peeters); van F. van Oostroms Maerlants wereld (door G. Claassens); van G. Sonnemans' Functionele aspecten van Middelnederlandse versprologen (door E Brandsma).

In TNTL (1996, 3) biedt Hans van Dael een interpretatie van Vondels Salomon in ‘De dwaze Salomon en de wijze Vondel’. W.P. Gerritsen verzorgt de laatste en overkoepelende bijdrage in de reeks artikelen over Walewein in internationaal perspectief.

De zeventiende eeuw (1996, 1) is een themanummer gewijd aan Christiaan Huygens en bevat lezingen die gehouden zijn op het congres dat de Werkgroep Zeventiende Eeuw in 1995 organiseerde ter herdenking van Huygens' sterfdag. Constantijn Huygens komt aan bod in de bijdragen van Elisabeth Keesing (‘De samenwerking van de broers Huygens’) en Rudolf Rasch (‘Constantijn en Christiaan Huygens' relatie tot de muziek’).