Nederlandse historische bronnen 9

62 Aan Van Weede van Dijkveld

Berlijn, 17 april 1672⁴³⁵

Mijn Heer, U Wel Ed. aengenaem schrijven van den 8. april heb ick ter behoorlijcker tijt ontfangen. Het is mij lief te vernemen dat U Wel Ed. neffens de heeren van Aersbergh en Hamel het werck aan Schenckenschantz hebt besichtigt. Hoope dat daeruijt een goede resolutie sal voortkomen, want het is mijns oordeels immers moglijck het een ofte andere ten besten van den Staet daeruijt te maecken, als dat maer een eenpaerige dispositie waere, dat Godt geve.

Monsieur Joncheere sal U Wel Ed. omstandigh bericht hebben den toestandt mijner negotiatie aan dit hoff. Den heer Churfurst blijft even animeux, maer wat impatientigh dat men hem de middelen onthout waermede hij sal op de been komen. Ick hoope in twaelf daegen daerop uijtterlijk antwordt te hebben.

Ik schrijf oock heden aan Haer Ed. Mo. wegens den hertog van Holtstein. Dien heer vertreckt naer Silesiën om sijn standaert te quitteren, op 't vast vertrouwen dat 't geen Haer Ed. Mo. door mij aan hem hebben doen aenbieden sal volgen, waervan ick haer resolutie met de voorige post hadde tegemoet gesien ende als noch verwachte.

Den generaal major Gotz⁴³⁶ gaet soo van mij aff, seijt dat hij voor vijf rijcxdaelders de man hadde aengenomen ende dat hij die nu voor thien niet kan bekomen. Soo wij met den heer Churfurst niet tracteren, sien ick niet hoe het moglijck is dat Haer Ho. Mo. eenige vrembde trouppes meer in haer landt sullen kreijgen, want

435 Aangetroffen in RAU, AHA, I, inv. nr. 112.

436 Joachim Ernst von Görtzke, later Brandenburgs luitenant-generaal (Opgenoorth, Friedrich Wilhelm, II, 122, 176, 186).

[p. 140]

als wij het sijne open houden, soo is daer noch raedt toe. De passage voortaen langs de Elve sal door Sweeden ofte Dennemarcken verhindert werden. Den graeff van Dona⁴³⁷ heeft met mij gesproocken en versoekt dat ick de heer Churfurst wilde persuadeeren, dat de drij duijsent ses hondert Switzers, die sijn broeder⁴³⁸ bij den Staet sal brengen, door deese sijne landen tot op den Rhijn mogten passeren. Ick hebbe met Sijn C.D. daerover gesprooken, die, in cas van alliantie, daervan niet vrembt soude wesen, maer soo hij genootsaeckt werdt de France neutraliteijt aan te nemen, sal hij sulcx nootsaecklijk moeten beletten, want dat is hetgeene dat Vranckrijck vooraf bij alle Duijtse princen eijscht.

Haer Ho. Mo. seggen bij haere resolutie van den 2. deeses, dat se met de naestvolgende post omtrent het geprojecteerde tractat mij naerder souden instrueren. Zedert sijnder twee aangekomen, die mij niet een wort tot naerichtinge medebrengen, oock geene brieven van de heeren Van Gent ende Schadé, die mij de eere doen van tijt tot tijt daermede t'onderhouden, hetwelke mij bekommert ende doet geloven dat de saecken in den Staet perplex moeten staen.

Men is hier van het Zelsche ende Bronswijckse hoff, zedert eenige daegen herwaerts, dat den heer Cantstein⁴³⁹, Brandenburgse afgesandt, vandaer is gereverteert, niet wel voldaen ende seijde mij gisteren den heer Churfurst dat al hetgeene hij met den hertogh van Zelle voor drij weken tot Potstam hadde versprooken, hooggemelte hertogh nu niet wilde houden. Deese veranderinge soude zedert de wederkompste van die van Hanover en Osnabrugge veroorsaekt sijn.

Uijt het schrijven van den heer Brasser aan mij kan ick het seer wel mercken en dat Haer Ho. Mo. van daer niet hebben te verwachten. Het sijn niet de princen in Duijtslandt die irresolut sijn ende de saeken niet gerne wèl souden sien, maer haere ministers, die, met één woort geseijt, meest aan alle de hoven gecorrumpeert sijn, dat Godt geklaegt sij. En hout misschijn een millioen of anderhalf, ter goeder tijt daeraen gespendeert, de France van den hals - een armée van seventigh, t'achtentighduijsent man, die nu iegens haer in de waepenen souden gestaen hebben -, soodat men wel magh seggen ‘pecuniam in loco neglegere sapientia summa est’⁴⁴⁰.

Den eenigsten ende getrouwsten vrunt aan den Staet, die sich hier aan 't hoff jegenwoordig bevint, ende die 's lants gelegentheijt kendt, is den heere van

437 Christian Albrecht von Dohna, gouverneur van Küstrin, broer van Friedrich en Christoph Delficus von Dohna, die als Zweeds ambassadeur in Den Haag in 1668 de Triple Alliantie had getekend (Schutte, Buitenlandse vertegenwoordigers, 499-500). Zij waren zonen van Christoph von Dohna en Ursula von Solms-Braunfels, de zuster van Amalia van Solms (Borkowski, Mémoires Frédéric de Dohna, bijlagen I/IV).

438 Friedrich von Dohna, die van 1649 tot 1660 gouverneur van Orange was geweest. Hij trachtte in 1672 in Zwitserland soldaten te werven voor de verdediging van de Republiek en Franche Comté (Borkowski, Mémoires Fréderic de Dohna, 250-358; Von Antal, Weensche gezantschapsberichten, I, 34, 38 vlg.).

439 Raban von Canstein, Brandenburgs hofmaarschalk en kamerpresident.

440 ‘Zich te rechter tijd niet om geld bekommeren is de hoogste wijsheid’.

[p. 141]

Pelnitz, die den heer Churfurst tot veele goede resolutiën, in 't regardt van mijne negotiatie, heeft gebracht. Ende of ick hetselve al verscheijde maelen aan de regeeringe hebbe geschreven, soo wordt hem dat wenigh erkent. Hij klaegde mij gisteren dat de gecommitteerde raeden hem op vier maenden tractements negen weken hadden afgekort, hetgeen hij voor een kleenigheijt in recompens van sijne goede geneegentheijt opnempt.

Ick sie als noch mijne demissie tegemoet ende soo mij die van de Generaliteijt niet toecompt, sal ick die aen de Staeten van Utrecht versoecken, dewelke ick hoope mij deselve niet sullen weijgeren. U Wel Ed. believe deesen, met offre van mijnen dienst, aan de bekende heeren ende vrunden te communiceren. Ick blijve - - -

P.S.

Ick worde van goeder hant bericht, dat Dennemarcken ‘soubz main’ met het huijs van Bronswijck tracteert ende niet ten besten van 't gemeijn weesen⁴⁴¹, waeruijt men hier groote jalousie schept. Ende soo sij die wegh inslaen, soude men hier met Sweeden, daer nu met de leste post schijnt meer goede genegentheijt te sien als voorheenen, wel andere mesures bij vervolgh konnen nemen en soodoende geheel Europa aen alle kanten in oorlogsvlamme sien geraeken, en ick hoope de Deenen sullen wijs sijn en schrijve op heden mijne gedachten daerover naer dat hoff. Den baron De Goes⁴⁴² van Weenen werdt hier daeglijcx te gemoet gesien ende heeft men goede opinie van den keijser.

441 Denemarken stelde zich uit beduchtheid voor Engeland terughoudend op. Luneburg-Celle en Brunswijk-Wolfenbüttel wilden, mede uit vrees Hannover en Osnabrück in de armen van Frankrijk te drijven, eveneens neutraliteit in acht nemen (Opgenoorth, Friedrich Wilhelm, II, 129-130, 132).

442 Johann von Goess, bisschop van Gurk, keizerlijk gezant te Berlijn.