Nederlandse historische bronnen 6

63
Den Haag, 22 december 1935

Veel dank voor uwe beide brieven van 19 en 20 dezer. Zooals ge nu wel weten zult, is de bespreking gisteren met Hirschfeld²⁰² bevredigend afgeloopen. Het resultaat kwam practisch hierop neer, dat Hirschfeld de vrije hand is gelaten om naar bevind van omstandigheden te handelen. In de ministerieele commissievergadering van den vorigen zaterdag²⁰³ deed ik daartoe reeds eene poging, maar Colijn durfde toen collega Gelissen niet geheel uit te schakelen. Nader kwam de zaak aan de orde in een ministerraad van vrijdag jongstleden. Gelissen was toen zeer geladen na het gestook van Kortenhorst en vond daarbij steun bij zijn onafscheidelijken vriend Laurent (Deckers). Colijn, die bovendien zeer gepreoccupeerd op dat oogenblik was door de dreigende kabinetscrisis, kon daartegen niet op en suggereerde als uitweg de overkomst van Hirschfeld. En toen deze gisterenmorgen klaar en duidelijk de zaak had uiteengezet, hadden Gelissen en Deckers weinig meer in het midden te brengen. Het is ellendig werken met iemand als Gelissen, die als minister een amateur en als econoom een beunhaas is en zijn kracht zoekt in groote woorden en betoogen, geschikt voor volksvergaderingen. Ik krijg steeds meer den indruk dat de verhouding Gelissen-Hirschfeld niet goed is (zeer begrijpelijk overigens voor zooveel Hirschfeld betreft) en dat Kortenhorst bij Gelissen tegen Hirschfeld intrigeert. Oud en Ries zijn daarvan ook

202 Over het verloop van de economische onderhandelingen, door een Nederlandse delegatie onder zijn leiding in Berlijn gevoerd, die resulteerden in een handelsverdrag van 23 december 1935; zie Handelingen Tweede Kamer 1935-1936, bijlage 418.

203 14 december 1935.

[p. 119]

overtuigd en steunen Hirschfeld naar vermogen. De groote moeielijkheid bij alle zulke verhandelingen is de tegenstrijdigheid van belangen tusschen landbouw en industrie (Gelissen natuurlijk alleen geporteerd voor industriebelangen), en verder de controverse tusschen Nederlandsche en koloniale belangen.

Ik ben het met u eens, dat particuliere pleitbezorgers van bepaalde belangen niet in de delegatie thuis behooren. De aandrang om hen daarin wèl op te nemen kwam van de Kamer en daarvoor is Verschuur indertijd gezwicht. Het hangt echter ook veel van de individuen af. Met Steenberghe bijvoorbeeld werd nooit last ondervonden.

De kabinetscrisis is weer overgewaaid, of liever voor eenige maanden verschoven²⁰⁴. Ik had het liever nu maar uitgevochten, maar ik moest toegeven dat het oogenblik voor een crisis nu wel zoo ongunstig mogelijk was. Bovendien heeft Hare Majesteit persoonlijk sterke pressie op de individuele ministers geoefend om het mogelijke te doen om eene crisis te vermijden. De politieke verhoudingen blijven echter hoogst onbevredigend. De katholieken blijven stoken en zullen bij elke gelegenheid, dan eens in combinatie met deze, dan weer in combinatie met een andere groep, ons een stok tusschen de beenen steken, totdat wij ten slotte toch tuimelen. Dat besef werkt verlammend, in de eerste plaats op Colijn, die zijn veerkracht grootendeels kwijt is.

Zijt ge content over het antwoord op de vragen-Goseling inzake het incident-Kortenhorst? Ik had het eerst nog scherper gesteld, maar het daarna verzacht.

Genoegelijk u 27 dezer te zien. Zullen wij samen eten of hebt ge andere plannen?

204 Handelingen Tweede Kamer 1935-1936, 1224-1225. Door de instelling van een staatscommissie ter bestudering van bezuinigingen op het bijzonder lager onderwijs, die Colijn op 20 december 1935 aangekondigd had.