Nederlandse historische bronnen 6

52
Den Haag, 28 mei 1935

Veel dank voor de zoo spoedige toezending van het verslag over de Duitsche financies¹⁷⁴. Ik las het met groote belangstelling en zond doordrukken aan Colijn en Oud (Ries). Het bevat kostelijk materiaal ter weerlegging van de ergerlijke beweringen van de NSB. Wil den heer Riemens namens mij mijn bijzondere waardeering voor dezen arbeid vertolken. Dergelijke ambtenaren zijn precieus vooral in dezen tijd.

Dank ook voor uw schrijven van 24 dezer. Het is goed dat ge den nuntius a costì¹⁷⁵ eens gewezen hebt op de dreiging van een RK-SDAP-combinatie, en het is nog beter dat deze vertegenwoordiger van den Heiligen Stoel daarover ontsteld bleek. Voor het oogenblik geloof ik zelf niet aan dit gevaar; de SDAP hengelt naar zulk een combinatie, maar begaat daarbij tegenover de Roomsch-Katholieke Staatspartij zulke tactische fouten, dat zij daarmede hun spel voor het moment bedierven. Ik zie anders de politieke toekomst duister in. Steenberghe persisteert bij zijn wensch om af te treden¹⁷⁶. Hij zal echter eerst ontslag vragen, als zijn opvolger gevonden is. Colijn denkt over professor Gelissen uit Maastricht, een groot man op het gebied van industrialisatie. Ik voel er weinig voor: Gelissen is eene te remuante persoonlijkheid, die leeft bij invallende gedachten. Bovendien is hij op het stuk van devaluatie mij veel te weifelend. Op de vervul-

174 Niet aangetroffen bij BZ.

175 C. Orsenigo; ‘a costì’ is Italiaans voor ‘bij U’.

176 Omdat het kabinet niet wilde besluiten tot devaluatie in navolging van de Belgische frank; Steenberghe werd op 6 juni 1935 opgevolgd door Gelissen.

[p. 98]

ling van de vacature-Steenberghe wacht die van de vacature-Marchant¹⁷⁷. Kan voor economische zaken een geschikt katholiek gevonden worden, dan zal Slotemaker wel blijvend naar onderwijs overgaan en Josephus Jitta voor sociale zaken worden aangezocht. Jitta zou een uitnemende kracht zijn en is algemeen geacht. Colijn durfde het eerst niet aan, omdat Jitta een nog practiseerend Israëliet is en hij meende dat zijn benoeming eene uitdaging zou zijn van de NSB. Voor mij is het jood zijn van Jitta in dit verband juist een aanbeveling. Verder behoort Jitta tot de in sterkte steeds toenemende groep der vrijzinnigdemocraten die het ontwapeningsbeginsel wil loslaten, althans aanmerkelijk verzachten.

Het uittreden van Marchant heeft het kabinet geen goed gedaan, doch politiek lijdt het daaronder minder dan onder het uittreden van Steenberghe, omdat het motief dáárvoor een brandend strijdpunt raakt. De afbrokkeling van het kabinet en de zeer sterke oppositie tegen het bezuinigingsontwerp doen mij vreezen dat onze dagen geteld zijn. Ons aanblijven zou alleen kunnen berusten op de practisch-politieke onmogelijkheid om een ander kabinet te construeeren, maar dat is een negatieve en dus zwakke basis. Slotemaker als interimair minister doet ook dwaasheden; hij heeft nu de onderwijsposten in het bezuinigingsontwerp alsnog aan het oordeel van den onderwijsraad onderworpen. Men vraagt nu - en terecht - of het de regeering wel ernst is, nu zij een ingrijpend ontwerp aan de Kamer indient en daarnà adviezen daarover gaat inwinnen!

Swinderen schreef mij¹⁷⁸ dat hij de ambassadeurskwestie nog niet te bevoegder plaatse heeft ter sprake gebracht. Hij ziet er blijkbaar tegen op, maar ik zal hem nog eens aanporren.

De prinses is weer beter en keerde gisteren met Hare Majesteit naar het Loo terug. Zij had kou gevat bij den voetbalmatch Holland-Engeland. - - -¹⁷⁹

177 H.P. Marchant had op 11 mei 1935 ontslag aangevraagd, omdat de voorzitter van de Vrijzinnig-Democratische Bond en zijn partijgenoot minister Oud hem na zijn overgang tot het katholicisme niet in zijn functie wilden handhaven. ARA, Archief Marchant, inv. nr. 465; Oud, Het jongste verleden, V, 197-200.

178 BZ, Archief gezantschap Londen, geheim archief 1938-1945, dossier C 9, brief van 24 mei 1935. Op 6 juni 1935 omschreef de gezant in Londen de reactie van Vansittart op de gesuggereerde benoeming van een Nederlandse ambassadeur als ‘liever niet’. Zie ook H.P. Waalwijk, Whitehall en Plein, 84-89.

179 Geschrapt zijn twintig woorden die betrekking hebben op prinses Juliana.