Nederlandse historische bronnen 6

18
Den Haag, 12 december 1933

Dank voor uwe laatste brieven. Ik heb met Zech gisteren gesproken over de chantagepoging van Zijne Koninklijke Hoogheid. Hij zou het Auswärtige Amt inlichten in den gewenschten zin. Ook Zech bleek van de ‘unsaubere’ financieele manipulaties van den prins vrijwel volkomen op de hoogte. Ik heb verder ook Colijn met alles in kennis gesteld en hoop dezer dagen een onderhoud met hem te hebben, mede in verband met een gesprek dat ik enkele dagen geleden had met de koningin-moeder⁷⁹, die mij hare groote bezorgdheid vertelde over het gedrag enzovoort van haar schoonzoon. Ik had diep medelijden met de oude vrouw.

Het handelsverdrag is dezer dagen geparafeerd en wordt binnen enkele dagen in den vorm geteekend. Met betrekking tot eene verlenging van de crediet-overeenkomst hebben wij ons dezerzijds op het standpunt gesteld: 1^o dat het voorstel daartoe van Duitsche zijde te laat was gedaan om het nog in samenhang met het handelsverdrag in beschouwing te kunnen nemen, en 2^o dat bij dit verdrag een evenwicht was bereikt tusschen wederzijdsche belangen en dat evenwicht weder verstoord zou worden, indien bovendien onzerzijds een verlenging van het crediet werd aangeboden, en 3^o dat over die verlenging begin 1934 nader gepraat kon worden, doch alleen dan met vrucht, indien van Duitsche zijde voor die concessie onzerzijds nieuwe compensaties werden gegeven, hetzij met betrekking tot de afneming van koloniale producten, hetzij bij de onderhandelingen over verlenging van het handelsverdrag na ultimo 1934.

Hoe het Duitsche standpunt ten deze is, zal u blijken uit bijgaande Erklärung met het daarop dezerzijds te geven antwoord⁸⁰.

Dat de kwestie der credietverlenging de onderhandelingen over de verlenging van het nu gesloten verdrag zal bemoeilijken, geef ik gaarne toe, maar ik zie

79 Prinses Emma van Waldeck-Pyrmont.

80 BZ, Archief directie economische zaken, dossier 87 Duitsland. Geen van beide verklaringen is gepubliceerd. Een volledige documentatie over de regelingen van 15 december 1933 bevindt zich in EZ, Collectie Hirschfeld.

[p. 42]

niet aanstonds in, dat wij dan in een zwakkere positie zullen zijn, gegeven het feit dat Duitschland ons niet minder noodig heeft dan omgekeerd. Dat de verlenging van het crediet in feite onzerzijds geen concessie van beteekenis is, gelet op de onzekerheid of, en hoeveel, wij van ons geld bij opzegging terug zouden krijgen (als Schacht er zijn vingers tusschen steekt, krijgen wij niets), maar tegenover de Duitschers moest die verlenging toch als een reëele gunst onzerzijds worden voorgesteld.

De rapporten van Patijn vestigen sterk den indruk, dat geen gevaar dreigt voor een uittreding van Italië uit den Volkenbond. Mussolini heeft zeer waarschijnlijk bijbedoelingen.

Over de nazi's hier praten wij dan gaarne 28 dezer. Gaarne eerst wij samen en dan gedrieën, met Van Schaik. Ik zal er hem vast op voorbereiden. Aan Zech zeide ik reeds dat, zooals ik er nu over dacht, hem vermoedelijk geen antwoord zou kunnen worden gegeven, indien antwoord überhaupt noodig mocht zijn, anders dan dat wij zelve moeten beoordeelen, wat wij voor rust en orde hier noodig achten, en geen inmenging ten deze van een vreemde regeering kunnen toelaten⁸¹. In geen geval - zo zeide ik Zech - kunt ge verwachten dat wij na den boozen brief dadelijk in onze schulp zouden kruipen. Zech zelf begreep dit best.

Ik merk daar dat ik van de gewisselde stukken betreffende het crediet geen dubbel-exemplaren heb, behalve één. De rest volgt spoedigst, mogelijk nog met enkele aanteekeningen van Ries.

81 De Graeff telegrafeerde op 4 januari 1934 aan Van Limburg Stirum, dat de ministerraad vasthield aan zijn brief van 15 november 1933 (zie noot 60) en dat de brief van Zech voorlopig niet beantwoord zou worden.