|
| |
| |
| |
Feestgröete den lidmaten un vründen van dat platdütsche vereen to Leipzig daargebracht by den eersten geselligen Avend ùp 6 Januari 1875.
I.
Welkom myn lieve Vründe ùn Güst'!
Welkom hier to ùns Familienfeest!
Wy stammen Alle van dat platte Land:
Uut de Marsch, van de Geest, van den Waterkant,
5. Waar de Wellen schümen, de Winter hüüst,
Un de Wind döör de hooge Eiken süüst;
Waar de Weid' soo gröen ùn so bruun dat Moer,
Waar de Kievit bowt in Riet ùn Roer,
Waar de witte Meew, ùn de wilde Aend,
10. An de blaue See mank de Biesen wöönt.
Soo kernig ùn krachtig als Would ùn Weid',
Soo eenvak ùn ernst als Moer ùn Heid',
Soo frisch als ùns' Velder in Dau ùn Daak,
Soo is ook ùns' platdütsch Moederspraak.
15. Grofdrädig wel is maar 'aer dääglike Jak,
Doch smeert se sich ook keen Smink op de Bak,
G'raad-uut, g'lyk-toe, ùn wis daarop,
Soo treft se den Nagel vast op den Kop.
Doch kan se ook flüüstren soo stil ùn vertruwd,
20. Dringt Lust ùn Liefde sich 'et Hart maar eens uut.
Un wé my maal lustig vertellen wil
Van Jùngenskneep ùn Kinderspil:
| |
| |
Whoe wy plükten ùns Hùnds- ùn Botterbloem,
Whoe wy lùggren deên ünder'n Appelboom,
25. Whoe wy ringeld' ùn wringelden op den Knül
Un klattren deên op den höögsten Pül,
Whoe Heger ùn Hegster 'aer Nester bow'n,
Uut Sprok ùn Mos ùn weeke Down,
Whoe de Koeckoek riep ùn de Drossel sùng,
30. Un van Boom to Boom de Kat-eeker sprùng,
Whoe in Scheemren ùn Nachtens schreewd' ùn huul'
In den hollen Boom de Doodenuul:
Dat wardt in ùns' Moederspraak wedder frisch
Un dat is wel, als wen uut Veld ùn Wisch
35. Över 't gröene Hoult ùn de brune Heid'
Als Vöörjaarslucht dat heröver waeit.
Whoe een platdütsch Vermaan Een' vatten kan,
Whoe Menigeen nog denkt daaran:
Als hé eens naar syn' Moeder kwäm,
40. Op lange Tyd van 'aer afscheid näm,
Whoe 't uut den Dörp nog is mit 'em gegaan,
Un by'n Krüüsweg trowhartig vöör 'em kwäm staan,
Un heft 'em de Hand op de Schouldren gelegd,
Un de Rechte 'em gegeven ùn to 'em gesegd:
45. ‘Myn Söön, dù gaeist nu in de Werld
‘Ùn bist op dyn eigen Vöeten gesteld,
Wees braaf ùn goed ùn ward een Man,
Ùn maak dyn oulde Moeder keen Schan’.’
Hebst dù dit ùn dat över Boord ook gesmeten,
50. Dit Moederwoord hebst dù ni' vergeten;
Dat platdütsch Woord, dat was dyn Segen,
Dat bleef dyn Erfdeel van Moeder wegen.
Waar een Krüüsweg kwäm, waar de Straat sich kröm',
Daar höörd'st Dù se wedder, dé troue Stem.
55. Se klopte wedder lyse by di an.
‘Ach maak dyn oulde Moeder keen Schan'.’
Un gùng dy 't goed, ùn gùng dy 't slecht,
Dat Woord wees dy immer den rechten Weg.
Heb ik Dit ùn Dat över Boord ook gesmeten,
60. Myn Moederspraak heb ik ni' vergeten.
| |
| |
Un dé to ùns' platdütsch' Familie höört,
Dé houldt ook de platdütsche Spraak nog waerd.
Meen ik maal to Huus wat recht vründlik ùn trou,
Dat vertel ik 'et liefste op Platdütsch myn Vrou.
65. Un gaeit my myn Dryver, myn Jùngen, över Stüür,
Dat ik 'em, verstaeit sich, de Ooren maal schüür,
Den Pockel 'em inryf mit Haselvet,
Wen hé sich sonst niet böögen laet,
Dat maak ik immer op Platdütsch af,
70. Un wen hé ook luudhals blaart ùn blaf',
Dan set ik een platdütschen Trùmf eerst daarop,
Dan böögt hé den styven Nekke ùn Kop.
Soo gëft dat keen Voorval, keen Lust ùn keen Last,
Waar my soo'n echt platdütsch Woord niet maal past,
75. Dat heb ik gants seker van Moeder geleerd,
Want die kon op Platdütsch, soo als sich dat höört.
Un platdütsch Aard ùn platdütsch Woord,
Dat vindt nog immer de rechte Poort.
Wé syn Moederspraak niet meer estimeert
80. Is översnapt, wen ni' överstudeerd
Ùn platdütsch Aard ùn Eerbaarheid
Soo na ùn na daarmed fleuiten gaeit;
Want sonst waer' dit wel ni' soo slim,
Hängt man sich een hoogdütschen Lappen üm,
85. Un wen sich ùns' platdütsche Kökenmamsellen
Op hoogdütsch schelden by 't Kartoffelschellen.
De Spraak is meer, als an 't Kleed de Soom,
De Spraak is een heerlik Heiligdom,
Dat Platdütsch hëft ook op den Kansel gestaan,
90. An Altaar ùn an Dööpsteen syn Diensten gedaan;
Wen 'aer hoogdütsche Süster nu op den Längen
'Aer ook van Katheder ùn Kansel gedrängen,
Is 't doch keen Manier, 'aer nu mit Vöeten
Als Aschepoester an d' Syd to stööten.
95. Kyk bloot, whoe de Deern een Mùndwerk hët,
Wen ùnse Fritz Reuter 'aer snakken laet;
Whoe 't hartlik ùn trou ùn lieflik klingt,
Wen se treurig is, wen se lacht ùn singt.
| |
| |
Ja, als 'aer maar eerst de Kakelriem
100. Maal gesneden ward - als de ‘Quickborn’ kwäm
Doe stünden daar Lüid', ùn wùnderden sik,
Want se meenden, se lägen al in d'Sark als Liik',
Un nu was 't ùp eenmaal levend gewor'n,
Als na Winterstyden de Beek ùn de Born,
105. Un als Vöörjaarsstemmen uut Veld ùn Wisch
Soo lustig ùn luud, soo hel ùn frisch,
Soo heerlik klùnk döör Dau ùn Daak
Nu wedder ùns' platdütsch' Moederspraak!
Soo laat ùns dan ook, de Jùngen als de Oulden,
110. Uns' Moederspraak in Eeren houlden;
Un allen, die hier kwämen tosaom!
Nog eenmaal van Harte, welkom, willekoam!
| |
II.
Vöör Jaren kwam een Man eenmaal
Van Californien heen-daal.
Hé had daar ‘gediggerd,’ als men segt,
Gould 'graven, doch loonde de Arbeid slecht.
5. Dat gaf keen Hoopen, brocht keen Voer,
Als by den Törf to Huus op 't Moer,
Als hé gedacht had, doe hé höör',
Dat daar dat Gould to graven waer.
Ja, graven kon man, Land ùn Sand,
10. Dat lag daar open vöör de Hand,
Doch Gould, de Klùmpen, als hé meen',
Van Gröötte als ùnse Akker steen',
Had jüist een Andre even weg,
Waar hé nu Sand to graven plëg'.
15. Ùn Körrels vùnd man an ùn af
Als söcht man sé uut Weitenkaf.
‘Nee, graaf dù my!’ segt ùnse Vrind,
Dat kan ik ook, waar Menschen siint,
Waar man sich avends legt to Bed,
20. Un vöörher warm gegeten hët.
| |
| |
Hier mank de Beren ùn de Böom’
‘Wordt my de Saak to ùnbekwaem
‘Ü Andren ookP’ - Soo roept hé luud
‘Syn Maten nut 'aer Lokker nut
25. ‘Wilt j' mit?’ Ùn wyst, de Piek in Hand,
Naar 't Oosten nut in 't vremde Land.
Dé Spraak verstùnden se, sonst waer'
Verstaan maar sydlik ünder 'aer.
Daar war'n Fransosen, Spanjers, Deen',
30. Van allerwaerts waarher waarheen.
Doch Platdütsch, wen 't maal recht wat geldt,
Verstaeit man op de gantse Werld.
Mit wou'n se: Jo, ùn Yes, ùn Woeï -
Ùns' Vründ dé kende d'Oorthgraphie.
35. ‘Slecht gaeit dat,’ segt hé, ‘ùns al langn,
Dat is als Vlöö'n in Kaf to vangn.
Hier lang naar 't Oosten ligt New-York’
- Hé teekende een Spoorweg mit den Vork -
‘Daar gaan wy.’ - Ùn se pakten in -
40. ‘G'lyk Oosten uut, daar gaan se hin.’
Ùns' Vründ dé kende syn Oorthgraphie,
Hé wist, New-York was naër bi,
Als ùm Kaap Hoorn de lange Weg.
Een Platdütsch vindt sich wel torech’.
45. Soo wanderden sy mit Pak un Sak,
Un lieten den Spaden ùn de Hak.
Se wanderden över Moer ùn Heid,
Se wanderden, waar keen Pad meer gaeit,
Sliepen ünder den Hemel snachts getroost,
50. Un wanderden smorgens wedder los.
Doch endlik ward dat Eten knap,
De Weerdshüser faelden mit Schenk ùn Schap.
De Spanjer ùn Fransoos warden möed,
De Deen dé hùmpelde op de Vöet',
55. De Platdütsch mit syn Oorthgraphie
Behield den goeden Moed daarbi.
. Hé dacht, dat moest ja deusig siin,
Waer' hier keen Menschensiel to vin'n.
| |
| |
Hé liet se hùmplen, liggn ùn gteen'n,
60. Ùn streefde bergop, sich ùm to sien.
Ùn sie, wat siet hé, als hé siet?
Vast als een Dörp Zigeunerslied'!
De Telten rooken, 't Gebraad dat riekt,
Uns Holst' dé snuffelt, ùn hé kiikt!
65. Ei Wetter, denkt hé, wat een Braden!
Könden dé ùns ni to Gasten laden?
Gewis, so denkt hé nog eenmaal,
Ùn gaeit den Berg almaklik daal.
Ùn als hé weet, ùn hët ervaren
70. Waar hé ook kwäm in vele Jaren:
Waar Een maar reist, ùn wankt, ùn gaeit,
Dat seker Platdütsch elk verstaeit -
Soo röept hé över den Kraal entlang:
‘Is niet een Holsteen' hier daarmank?’
75. Ùn sie, de Hööfdling van den Trop,
Mit bùnte Veddern op den Kop,
Blau getateweerd, bemaald, besmeerd,
Den Düvel g'lyker als ùns' Weerd,
Dé heft sich op, een Kerl - soo sacht
80. Van Lengte, ik seg, een Voet or acht,
Ùn segt - in Hand een Bradenstük
‘Een Holsteen'?’ segt hé, ‘dé ben ik.
Waar bist dù her?’ ‘Ik, segt ùns' Vrind,
Ik ben een Angeliter Kind.’
85. ‘Soo, segt de Mohikaner, ik
Ben Swanséner; ik had dat G'lük,
Als 't een-ùn-vyfdig mit ùns klaar,
Ik by den Trop hier Hööfdling ward.’
Ja, nu was 't goed, Fransoos ùn Deen
90. Ùn Spanjer haalden se mit daarheen,
Ùn aten, ùn dat smiek ni' slecht,
Mit Platdütsch vindt man sich torecht.
Gëft 't wel een Plakke op dese Äerd,
Waar niet maal Platdütsch gesproken werd?
95. Naar den Noordpool op, segt Doctor Pansch,
Hoorden wy keen Engelsch ùn keen Fransch,
| |
| |
Rein niks als Platdütsch, - vrylik waer
Ùns' Manschap meest uut Holsteen her,
Ùn wat wy ünderwegen dropen
100. War'n Walvisch', Seeköe', Beer'n ùn Robben.
Sonst, waar men Menschen drepen mag,
Treft man gewis van ùnse Slach,
By Türken, Mooren ùn Chineesen
Daar syn se, edder syn 'er gewesen.
105. Liep niet een Schip, de Galathee,
Maal Japan an by hooge See,
Voor jaren al. De Kaptein, Pott,
Dé vraagde, of man keen Dolmetsch had?
Dén had man, un nu ward gereed
110. In alle Spraken dé man hee(f)t:
Fransoos ùn Engelsch, Spaansch, Latiin,
Niks van hün allen trok daarhin,
Keen Dolmetsch kreeg een Woord to vaten,
Se stùndn kopschüdlend ùn verlaten.
115. Doe sei de Stuerman, Jochem Krùm,
Ùn draeide syn Prüüm een paar maal ùm:
‘Kaptein, soo segt hé, da's de Saak:
Dat Swyntüüg hët hier gaar keen Spraak!’
Dat hölp, want richtig Bremer Plat
120. Dat hadden se eer in Japan gehad.
Ùn Pot dé sei: ‘Ik dùmme Hùnd,
Dat had ik g'lyk al weten gekùnd,
Platdütsch verstaeit ja ieder Kind!’
Ùn veerdig ward man nu geswind.
125. Ja, als ik seg, by Mamelukken,
By Türken, Mooren ùn Heidukken,
In de Brasielje, wyd ùn syd,
Waar 't ni to heet is, sitten ùns' Lüid'.
Hitte dat gaeit nog, Temperatuur,
130. Doch Dörst is tegen ùns' Natuur.
Sonst syn wy allerwaerts in Drift
Waar 't Eten ùn to drinken gëft.
Gaar op de See, soo wyd se rekt,
Waarheen een Stroom syn Öevers strekt,
| |
| |
135. Waarheen een Schip dat Segel vöert,
Daar wordt ùns oulde Plat gehöörd.
Keen Stük an 't Schip - ùn 't hët een Naom,
Soo is hé uut dat Platdütsch gekoom';
Keen Woord op 't Schip wordt gecommandeerd,
140. Man hëft't to-eerst op Platdütsch geleerd;
Wen 't nu ook engelsch, hoogdütsch luudt;
Uut 't Platdütsch naamn se dat heruut.
Ùn wen 't maal gaeit in Storm ùn Nood,
Wen 't gaeit op Leven edder Dood,
141. Wen 't huult ùn kraakt op 't wilde Meer,
Dan klingt dat Platdütsch rùwig döör,
Ùn wen 't Latiin maal al to En(d),
Bringt Platdütsch ùns de Haven binn'.
Ùn nit alleen to Schip, wen 't geldt,
150. Eens commandeerde 't Goed ùn Geld,
Den Handel op de halve Werld.
Van London bet naar Astrachan
Regeerde de platdütsch' Handelsman.
Naar Cölsch Gewicht, naar 't Lübsche Geld
115. Ward gerekend ùn gewogen op de Werld.
Op platdütsch schikte de Handelsheer
Syn Wissels över Land ùn Meer,
Ùn jaagde de oulde Hansabùnd
Den Deen heruut uut Belt ùn Sùnd
160. Bloot één Ding was ni recht ùns' Saak:
Wy vùndn an 't schryven meest keen Smaak.
Wen Kaptein Pot in de Haven waer,
Soo riep hè: ‘Jùng'! dat Blakvat her!
Een Boge Postpapier! een Veder!
165. 'k Moet doch maal schryven an ùns' Reeder.
Ùn sette sich achter den Klapdisch hin,
Ùn sat ùn stipte de Veder in,
‘Nà!’ sei hé, ‘ùn, wat schryven wy dén?
‘Da'k mit Lading angekomen ben?
170. ‘Ankom'n, dat weten se, doe ik immer!
Dat 't Wedder slecht? 't Was dikmaals slimmer.
Dat ik gesùnd? Weten se eerst recht.
Jùng', neem dat Blakvat wedder weg!’
| |
| |
Ùn by ùns' Schippers, ùnse Boùr',
175. Was 't Pralen ook ni de Natùùr,
Soogaar ùns' Moltk ùn Blücher tusten,
Bet op soo'n enkel Woord, als: flusjen!
Soo överlieten wy in Vreden
Den andren Dütschen gants dat Reden,
180. Bet endlik dacht Markeur, Barbeer,
Dat Platdütsch gaar keen Spreken waer,
Un wy byna ook selven meen'
Uns schööne Plat dat waar gemeen.
Doch de Berlyners hebben úns geleerd,
185. Waarheen de valsche Demoed vöert:
‘Bescheidenheit ist eine Zier,
Doch geht es besser ohne ihr.’
Gants Dütschland was maar to bescheeden,
Had 't sonst den franschen Praalhans geleden?
190. ‘Houwt 'em eruut!’ Ùn Ieder fleuit
Syn Psalm als 'em de Snavel staeit!
Dat hebben wy gedaan. Nu staeit dat Riik,
Ùn ieder Stam verwùndert sik.
Dat maakt den Platdütsch endlik kloek:
195. Wat alle syn, dat syn wy ook,
Van Dütschland niet de slechtste Hinder,
Van Aard, van Slach, van Spraak ni' minder.
Höört toe, jy Andren, war'n wy stùm,
Höört toe, dat Ding dat draeit sich úm! j
200. Van nu an is 't een ander Kraam;
Waar wy ùns vindn, wy houlden saam!
Ùns' Moederspraak, soo slecht ùn recht,
Waar bloot een Mùnd: Myn Vader! segt,
205. Ùns klingt dat als een Beed'.
Ùn daarmit houldt se ùns tosaam, /
Ùn Platdütsch is ùns' Eerenaam.
| |
| |
| |
Aanmerkingen.
I.
Vers 1. Gäst', afgeknot meervoud, welk wij gelijk meer andere plaatselijke afknottingen, wegens het rijm of den aanklank laten bestaan. - V. 4. Marsch en Geest, laag- en hoogland in Ditmarschen; zie ook Kiliaan en Weiland. - V. 5. Wel, baar, ook bij Kiliaan; vgl. wellen,!wallen. - V. 9. Aend, eend; in den Teuthonista van Gherard van der Schueren: ende, ante. - V. 10. Mank, tusschen, eng. a-mong; vgl. mengen; z. Teuth. en Kil. - V. 12. Eenvak, eenvakkig, eenvoudig, hgd. einfach. - V. 13. Daak, nevel, zie Kil.; vgl. dekken, dauw. - V. 16. Smink, blanketsel, hgd. Schminke: id., voorts bijenzalf, sneetje spek, enz. alles in den zin van smeeren, smijdig en. - Bak, wang, z. Kil.; vgl. bakhuis. V. 17. Geraad-uut, rechtuit; z. Kil. gheraed, effen, recht. - V. 18. Drapen, Teuth. drepen, is de oudere vorm van 't hgd. en nederl. treffen, waaraan wij ons houden. - V. 21. WÉ, wie. - V. 24. Luggeren, luieren; vgl. eng. lag, dralen. Frequentatief van lugghen, bij Kil. ignave et segniter agere. - V. 25. Ringelen en Wringelen; freq. van ringen, luctari, en wringen. - Knül, grasplek, hooggelegen landstuk; vgl. eng. knol, kleine heuvel. Knol duidt een uitstek, eene verhevenheid aan. - V. 26. Pül, boomkruin; vgl. Kil. pol, top: cacumen, fastigium. - V. 27. Heger,
hgd. Häher, meerkol, roetaard. - V. 27. Hegster, ekster, z. Kil. - V. 27. 'Aer, haar, hun, even als in 't oudere nederl. en het hoogd. (ïhr), in 't meervond zoowel dienstig voor 't mannelijk als voor 't vrouwelijk geslacht. - V. 28. Sprok, sprokkel, afgevallen dor boomtakje, z. Weiland. - V. 28. Down, dons, ook Eng. - V. 29. Drossel, soort van lijster, z. Kramers. - V. 30. Kat-eeker, (kat-eik-dier), eekhoren; onze uitgang horen of hoorn is bij verbastering ingeslopen van kern of korn (Bilderdijk), of kwern (molen) volgens J.C. Adelung, of eenvoudig van den uitgang er, zijnde eeker aldus eekdier, ook eekkat genaamd. - V. 31. Nachtens, vgl. ('s) ochtends bij Kil. nuchtens. - V. 34. Wisch, beemd, z. Kil. - V. 37. Een, iemand, ook nederl.: si brachten een tot mi (Bijbel 1477.) - V. 39,
| |
| |
Naar, versus en secundum wordt in 't nederl. van na, post onderscheiden; de Platduitscher zal wel doen hierin na te volgen, vooral duidelijkheidshalve. - V. 55. Lyse, zacht, z. Kil. - V. 65. Drijver, in den zin van knecht, zaak-drijver. - V. 70. Blaren, schreien, z. Kil. vagire en balare. - V. 71. Trùmp, troef, van triumph. - V. 73. Soo geeft dat keen vöörval, vgl.... geen wonder. - V. 83. Sonst, sunst, sust, sus, anders, z. Kil. en Weiland. V. 83. Slim, erg, ook goed nederl. in dien zin. - V. 84. Man, ook vroeger nederl. voor men. - V. 97. Snakken, praten, snappen, klappen, babbelen, z. Kil. - V. 99. Kakelriem, spanader, tongriempje, dat het spreken, kakelen, belet. - V. 102. Sark of zerk, in eerste beteekenis eene doodkist, ook in 't nederl. Z. Weiland.
| |
II.
Vers 2. Heen-daal, naar beneden, af; vgl. ons oud dalewaert, dat hetzelfde beteekent. - V. 3. Diggeren, luimiger of verkeerder wijze gevormd naar het eng. digger, van dig, graven, of frequentatief hiervan. - V. 7. Höör' voor höörde. Zulke afkappingen in den verleden tijd, alsook in de onbepaalde wijs en in het meervoud van zelfstandige naamwoorden, komen meermaals in den platduitschen tongval voor; in de schrifttaal dienden zij echter vermeden te worden. Hier en elders hebben wij ze des rijms wege laten bestaan. - V. 8. Waer, was. Beide vormen zijn platduitsch; de eerste blijft hier voor het rijm bewaard. - V. 24. Lok, bij Kiliaan ook voor gat, put, loch; men herdenke hier dat de meeste onzijdige naamwoorden der sterke verbuiging ook in 't nederl. op er(8) uitgaan. - V. 28. Sydlik, zijdelings, gedeeltelijk. - V. 30. Allerwaarts, allerwegen, van een oud woord dat bewaarde plaats, en bij uitbreiding oord beteekent; vgl. eng. ward, wijk, canton. - V. 34. Oorthgraphie, orthographie, in de luimige beteekenis van landkunde, waarbij op oord, streek, gezinspeeld wordt. V. 51. Knap, schaarsch, ook Deensch. Den weled. heere Jhr Mr W.C. De Jonge van Ellemeet, van Oostkapelle, aanbevolen voor de uitgave zijner verhandeling over dit woord op het laatste Maastrichter Taalcongres. Vgl. Kramers. - V. 52. Falen, ontbreken. Het faelt mij aen.... (Vondel). - V. 52. Schenk en Schap. Bij Kil. is schenck zoo veel als schenker, aldus kroeghouder; schap geldt algemeen voor
kasplank of buffet; z. zelfs Kramers. - V. 57.
| |
| |
Deusig, dom; z. Kil. en vgl. duizig, duizelig, verdwaasd, verwonderd, V. 63. Telt, tent, ook bij Kiliaan. - V. 64. Holst', gemeenzame verkorting voor Holsteiner, even als verder Holsteen'. - V. 66. Laden, uitnoodigen, ook in 't nederl. in de vroedschap laden e.d. - V. 68. Almaklik, allengskens, hgd. allmählich, van mächlich, gemüchlich; bij Kil, macklick - lentè, tardè. - V. 77. Wanken, in Nederland minder dan het voortdurende wankelen, zich langzaam heen en weer bewegen, bekend. - V. 73. Kraal is eigenlijk een dorp bij de Hottentotten. - V. 87. Hieronder verstaan: toen Denemark Holstein herwonnen had in 1851. - V. 97. Vrijlik, zekerlijk, ongetwijfeld; in beteekenis van ingenuè tot utique overgegaan. V. 99. Dropen, praeterit van drepen, ouderen vorm van treffen. Z. ook I.V. 18. - 108. Dolmetsch, tolk, uit het slavisch tolmatsch, taalman, bij Kil. tolmetsch. - V. 109. Reden, spreken, waarvan redenaar. - V. 135. Segel, zeil, z. Kil. - V. 147. Ruwig. van ruwe, rouwe, roeuwe, rust. z. Kil; vgl. ruwaard. - V. 153. Bet, tot, z. Kil. Melis Stoke gebruikt het. - V. 163. Blakvat, inktpot, z. Kil. black-horen; vgl. ook zout-vat. - V. 164. Boge, vel papier, dat gebogen, gevouwen is. - V. 167. Klapdisch, afslaande tafel, welks valblad bij
Kramers tafelk lap heet. - V. 174. Boùr, boer, als samengetrokken van bou(w)er, - V. 176. Soo gaar, zelfs; gaar beteekent geheel, gansch, z. K. - V. 176. Tussen, zwijgen, van tus, sus! bij Kil. niet slechts cedare, tranquillare, als heden (sussen) in 't Nederl., maar nog cessare, tacere; in Meklenburg tùscheln, hgd. zischelu, fluisteren. - V. 187. Ihr staat hier verkeerd voor sie, als een klein voorbeeld hoe de Nederduitscher in 't algemeen zich belachelijk maakt, met zich eene vreemde taal voor de zijne te willen toeëigenen.
| |
Algemeen bericht.
Voor den West-Dietscher of Nederlander. Hij spreke alle letters als naar gewoonte uit, zonder acht te geven op de gestipte (ä, ö, ü), op ééne uitneming na voor ù (korte oe of doffe o), die den klank verbeeldt met welken de Vlaming b.v. zijne ò vóór f, m, nn, ng, nk, nt, mt, uitspreekt, in: dof, stom, jong, enz. De vervan- | |
| |
ging der z door 8 zal hem niet hinderlijk zijn, daar vele oude lieden nog zoo schrijven; men kon daartoe overigens eene omstaande of de opstaande 8 gebruiken. De ae verbeeldt den zwaren ee-klank in peerd, steert (paerd, staert), enz.; verscheidene Noord- en Zuidnederlandsche schrijvers bezigen die spelling. - Uu en üü = ui.
Hij herinnere zich dat wij hier niet te doen hebben met een zuiver algemeen geldend Platduitsch, dat tot hiertoe nog niet bestaat, maar met een platduitsch dialect, van Ditmarschen namelijk, dat zooveel mogelijk naar afknottingen en inkrimpingen streeft.
Wil hij overigens weten hoe de Platduitscher uitspreekt, dan stelle hij zich voor, dat deze y als î, oe als oo, ä als ae (ƞ), ö als eu (kort), u als oe, oul als ool, sch als sj uitspreekt.
Voor den Oost-Dietscher of Platduitscher. Hij spreke alle letters als naar gewoonte uit, zonder acht te geven op de Nederlandsche uitspraak. Houdt hij echter er aan deze te kennen, zoo wete hij, dat y als hgd. ei, oe als u, u als ü, (ù als u, hier), eu als ö, ou als au, sch als sg in 't begin, en als s in 't midden en op 't einde der woorden luidt. Uu en Üü (lange u en lange ü) worden in 't schriftnederlandsch ui geschreven en luiden hgd. eu. Wij hadden eerst gemeend uu en üü door üi en üi weer te geven (uil, flüisteren); doch wij willen iets aan de toekomst overlaten, uit schrik dat de Platduitscher uj en üj, dat is nederl. oei en uï uitspreken zoû. Wij deden dit te meer, daar het ons doel niet is te willen bewijzen, dat de Oosterbroeder het Dietsch op dezelfde wijze als wij, spreekt en schrijft, hetgeen voor den oogenblik een vrome, ja nuttelooze wensch is; maar wel dat hij eene voor ons verstaanbare taal schrijven kan.
Die verstaanbaarheid zal niet door uu of üü verhinderd worden, te meer daar de Westvlaming, de Zeeuw, de Limburger enz. niet anders uitspreken, en eveneens de y voor lange i gelden laten.
| |
Drukfeilen.
In de vorige aflevering van dit Tijdschrift:
‘Bl. 57 reg. 6 v.o. Westen, lees Oosten.
Bl. 63 reg. 16 v.b. Walen,’ Zviaben.
|
|
Auteursrechtvrij