Naamkunde. Jaargang 31

[p. 239]

Kroniek Vlaanderen

Nieuwe monografieën in de reeks Meetjeslandse toponiemen tot 1600: Zomergem en Merendree

Meetjeslandse toponiemen tot 1600 is een serie toponymische dorpsmonografieën die wordt samengesteld en uitgegeven door de Stichting Achiel De Vos, en waarvoor de gegevens afkomstig zijn uit een omvangrijk archief van plaatsnaam-attestaties, dat in de loop der jaren is bijeengebracht door enkele lokale historici. Het project werd aan onze lezers voorgesteld in de Kroniek Vlaanderen van Naamkunde 25 (1993), en over de voortgang ervan wordt in ons tijdschrift geregeld bericht.

Op 24 januari 1998 werd in Zomergem de negende aflevering voorgesteld van de naamkundige reeks Meetjeslandse toponiemen tot 1600: een monografie over oude plaatsnamen te Zomergem, bewerkt door lic. Kris Mattheeuws en dr. Magda Devos, op basis van archivalische attestaties uit de verzameling van de Meetjeslandse onderzoekers Luc Stockman en wijlen Achiel De Vos. De monografie is de bijgewerkte en aangepaste versie van de licentiaatsverhandeling Toponymie van Zomergem tot 1600, waarmee K. Mattheeuws in 1992 aan de Gentse universiteit afstudeerde als licentiaat in de Germaanse filologie. Dit scriptie-onderzoek werd destijds begeleid door Magda Devos.

De aflevering over ‘Merendree’ werd voorgesteld op 22 december 1999. Auteur van de toponymische verklaringen is Jan Luyssaert, die eerder al de aflevering over Hansbeke verzorgde.

Zoals de eerder verschenen Meetjeslandse monografieën bestaan ook de delen ‘Zomergem’ en ‘Merendree’ uit drie onderdelen: een beknopt overzicht van de ontginningsgeschiedenis, een taalkundigonomastisch gedeelte met etymologisch en onomasiologisch commentaar, en ten slotte het glossarium.

Volledige bibliografische gegevens: Meetjeslandse toponiemen tot 1600. Bijeengezant door Achiel De Vos en Luc Stockman, verklaard en aangevuld door lic. Kris Mattheeuws en dr. Magda Devos. Deel IV: Het Ambacht Zomergem. Band 3. Zomergem. 288 pp., losse kaart.

[p. 240]

Maldegem, Stichting Achiel De Vos, 1997. Prijs: 700 BEF (inclusief 100 BEF verzendingskosten).

Meetjeslandse toponiemen tot 1600. Bijeengezant door Achiel De Vos en Luc Stockman, verklaard en aangevuld door lic. Jan Luyssaert. Deel III: Het Gentse. Band 4. Merendree. 142 pp., losse kaart. Maldegem, Stichting Achiel De Vos, 1999. Prijs: 500 BEF (inclusief 100 BEF verzendingskosten).

Bestellingen: Walter Notteboom, Noordstraat 196, B-9990 Maldegem. Bankrekening nr. 737-3072863-43 t.n.v. Stichting Achiel De Vos, B-9990 Maldegem.

Ook de afleveringen Aalter, Bellem, Lovendegem, Eeklo en Hansbeke zijn nog verkrijgbaar.

Gent

Magda Devos

Thuis in Thienen

In november 1999 verscheen van de hand van dr. Paul Kempeneers het driedelige ‘Thuis in Thienen’. Zoals de archaïsche spelling van de stadsnaam in de titel suggereert, neemt het boek een duik in de geschiedenis van Tienen. Meer bepaald worden de herkomst en de betekenis van alle Tiense straten verklaard en gaat de auteur in op de oude omheiningen en de stadspoorten. Voorts verhaalt Kempeneers de geschiedenis van de Tiense huizen en gebouwen, met inbegrip van kapellen, kloosters, molens e.d. tot in de 14de eeuw. Meer dan 300 oude huisnamen weet hij te verbinden met de huidige panden. Tal van historische gebeurtenissen en anecdotes over Tienen en zijn bewoners geven een boeiende inkijk in het verleden van Tienen. 75 historische plattegronden van Tienen omstreeks 1830 en 171 prenten en foto's verluchten het werk.

Het boek, dat archivalisch grondig gedocumenteerd is, zal in de eerste plaats op de belangstelling van Tienenaars kunnen rekenen. De grootste winst voor de naamkunde is de studie van de huis- en straat-

[p. 241]

namen van het middeleeuwse Tienen, waardoor vergelijking van de Tiense namenvoorraad met de historische straat- en huisnamen van andere Vlaamse steden mogelijk wordt.

P. Kempeneers, Thuis in Thienen. 3 delen. Tienen, 1999, 1248 blz. Bestellingen bij P. Kempeneers, Leuvensestraat 43-45, B-3300 Tienen.

Toponymie van Waarloos

Met enige vertraging vestigen we ook de aandacht op de in 1997 verschenen ‘Toponymie van Waarloos’, door Dr. R. Van Passen. Prof. Van Passen kent de streek ten zuiden van Antwerpen uitstekend. Hij liet eerder al toponymische monografieën verschijnen over de Zuid-Antwerpse gemeenten Kontich en Lint en, samen met K. Roelandts, over Wilrijk. Bovendien schreef hij de geschiedenis van de gemeenten Kontich en Edegem. Dat historische naamkunde en lokale geschiedenis bij Van Passen een tweeëenheid vormen, blijkt opnieuw uit deze monografie van de plaatsnamen van Waarloos, een deelgemeente van Kontich.

Deze toponymische studie is ontstaan in het kader van de geschiedenis van Waarloos, waaraan Van Passen in opdracht van het gemeentebestuur van Kontich werkt. De oorspronkelijke bedoeling van het toponymisch onderzoek was het onder te brengen in de eerste hoofdstukken van de geschiedenis van Waarloos en zo de oudste perioden stevig te documenteren. Maar mettertijd dijde het naamkundige materiaal zodanig uit, dat besloten werd van deze toponymische studie een apart eerste deel in de geplande lokale geschiedenis te maken. Dat gebeurde in samenwerking met de Koninklijke Commisie voor Toponymie en Dialectologie, die deze toponymie in zijn reeks ‘Werken’ opnam.

Het boek is een klassieke monografie in de traditie van de ‘Leuvense School’. Het bevat ter inleiding een ‘wijze van bewerking’ en een bondige ‘geografische schets’, waarin het toponymische materiaal in de geografische realiteit van grenzen, reliëf, gehuchten, uitzicht van het dorp e.d. ingepast wordt en het dorp Waarloos in ruimere kring

[p. 242]

bekend gemaakt wordt. Daarna gaat Van Passen uitvoerig in op de vele verklaringen die van deze etymologisch problematische gemeentenaam gegeven zijn. Zelf opteert hij voor de verklaring ‘uitkijkpost op een helling of een open plek in een bos’.

Na de ‘bronnen en bibliografie’ volgt een alfabetisch geordend glossarium met 747 plaatsnamen. Ieder toponiem wordt verklaard en in de mate van het mogelijke gelokaliseerd op de bijgevoegde toponymische kaart. Als toemaatje worden de eerste vermeldingen van de toponiemen chronologisch geordend per halve eeuw.

Zoals ook in de andere publicaties van Van Passen het geval is, kenmerkt deze toponymie zich door een grote mate van acribie. Voor de historische toponymie en voor de lokale geschiedenis mogen we verhopen dat hij zijn exploratie van het Zuid-Antwerpse gebied onverdroten zal voortzetten.

Robert Van Passen, Toponymie van Waarloos. Werken van de Koninklijke Commissie voor Toponymie en Dialectologie, Vlaamse afdeling, nr. 19. Tongeren, 1997. ISSN 0774-8396.

Winksele

Ann Marynissen

Lijst van naamkundige verhandelingen 1997-1999

K.U. Leuven:

Annelies Lacroix, Bijnaamgeving in de St.-Franciscusparochie te Heverlee. 1997

Raf Lens, Naamgeving bij vondelingen te Leuven tijdens de Franse Revolutie. 1997

Katleen Neyens, Bijnaamgeving in Opglabbeek. 1997

Kathleen Potoms, De naamgeving van Gentse vondelingen in de 19de eeuw. 1997

Saartje Verheyen, Bijnaamgeving in Mol-Ginderbuiten. 1997

[p. 243]

Toon Wirix, Bijnaamgeving in Tongerse scholen. 1997

Marleen Dewalheyns, Sociale factoren in de voornaamgeving te Hasselt in 1997. 1998

Annelies Lamote, Een sociolinguïstisch onderzoek naar de voornaamgeving in Roeselare (1990-1994). 1998

Inge Mylemans, De persoonsnaamgeving in Nijlen. 1998

Tinneke Van de Water, Voornaamgeving in Turnhout en randgemeenten in 1997. Een sociolinguïstische studie. 1998

Bert Vangertruijden, Bijnaamgeving in Martenslinde (Bilzen). Vorming en motivering. 1998

Tim Bols, Inwonersnamen en -bijnamen in Vlaanderen en Zuid-Nederland. 1998

Mieke Demuynck, Voornaamgeving in Veurne en omliggende gemeenten in 1998. Een sociolinguïstische studie. 1999

Mieke Gijsen, Bijnaamgeving te Veldwezelt. Vorming en motivering. 1999

Koen Vanachter, De Vlaamse biernaam binnen het theoretische kader van de merknaam. 1999

R.U. Gent:

Dieter Herregodts, Bijdrage tot de toponymie van Eine. 1999

Frederik Maes, Toponymische studie van Meulebeke. 1999

Aan de Université Catholique de Louvain verdedigde Pierre Van Nieuwenhuysen op 26 november 1998 met succes zijn doctorale dissertatie, getiteld ‘Toponymie van Laken’.