Naamkunde. Jaargang 19

(1987)– [tijdschrift] Naamkunde– rechtenstatus

Naamkundige verhandelingen in 1983-1986.

Aan de vroeger in dit tijdschrift (zie laatst Naamkunde 14 (1982), 262) verschenen lijsten van naamkundige verhandelingen dienen, wat het Leuvense Instituut voor Naamkunde aangaat, de hiernavolgende uit de academiejaren 1983-1986 te worden toegevoegd:

Toponymie

K. De Norre, Bijdrage tot de toponymie van Mere (1984)

C. Hoedemaekers, Het toponymisch werk van Dr. Maurits Gysseling (1984)

A. Marynissen, Bijdrage tot de toponymie van Turnhout en Oud-Turnhout (1985)

M. Peeters, Bijdrage tot de toponymie van Testelt (1984)

Antroponymie

A. Casaert, Studie van de persoonsnamen uit Desselgem en Waregem opgenomen in de Kortrijkse Wezerijregisters van de 15e eeuw (1985)

I. Clemeur, De persoonsnamen in de oorkonden van het Sint-Elizabethgasthuis te Antwerpen (1226-1400) (1983)

V. Lievens, De persoonsnaamgeving te Nieuwerkerken. Een sociolinguistische benadering (1984)

C. Schuermans, Bijdrage tot het onderzoek naar de mode in de doopnaamgeving te Hasselt tijdens de 19e eeuw (1984)

V. Van Gastel, Bijdrage tot de studie van de vondelingennamen. De Antwerpse Schuifkinderen (1812-1860) (1986)

M. Walraet, Bijdrage tot de antroponymie van Pamele (Oudenaarde) 1352-1420 (1985)

Bewerkingen

L. Boonants, Naamkundige bewerking van J. Verbesselts ‘Het Parochiewezen in Brabant’ (delen IV en V) (1986)

D. Ramboer, Naamkundige bewerking van J. Verbesselts ‘Het Parochiewezen in Brabant’ (delen X en XI) (1986)

Leuven

C. Marynissen

De voltooiing van de uitgave van het Nederlands Repertorium van Familienamen begint in zicht te komen. In 1983 is het voorlaatste deel, dat de namen van de provincie Zuidholland bevat verschenen. Nu ontbreekt alleen nog de provincie Limburg. De verschijning van dit laatste, veertiende, deel zal gelukkig echter niet lang meer op zich laten wachten.

Het Repertorium is gebaseerd op de namen die geregistreerd zijn bij de Volkstelling van 31 mei 1947. Op die datum had de provincie Zuidholland 2 284 080 inwoners. Dit hoge aantal heeft het indertijd noodzakelijk gemaakt de namen van de steden 's-Gravenhage en Rotterdam afzonderlijk, als de delen IX (1974) en X (1976) van het NRF uit te geven. Voor de ‘Rest van Zuidholland’, zoals het nu verschenen deel XIII eigenlijk zou moeten heten, bleven nog zoveel namen en naamdragers over dat het boek in twee banden uitgebracht moest worden, I A t/m K, II L t/m Z. Het hele werk beslaat 804 bladzijden.

De Inleiding is van de hand van H. Buitenhuis, die eerder onder andere ook al de steden 's-Gravenhage en Rotterdam voor zijn rekening genomen had. Het telwerk is in eerste instantie verricht door anonieme werkloze hoofdarbeiders em later door de heren H.U. Thoden van Velzen, N.M. Stolk en C.M. Laban.

Zuidholland, zonder 's-Gravenhage en Rotterdam, telde op 31 mei 1947 1 104 834 inwoners. Zij droegen samen 44 187 namen. Dat betekende een gemiddelde van 25 naamdragers per naam. Dit is een vrij hoog moyenne. Het komt ongeveer overeen met dat van Groningen. Alleen de provincies Friesland en Noordbrabant hebben een hoger gemiddelde.

Zoals gebruikelijk staan de namen alfabetisch onder elkaar gerangschikt. Bij iedere naam staat aangegeven hoeveel keer hij in een gemeente voorkomt. Bovendien is steeds het aantal naamdragers per naam bij elkaar opgeteld met daarnaast het aantal gemeenten waarin zij voorkomen.

In de Inleiding heeft Buitenhuis onder meer een lijst opgenomen van de meest voorkomende familienamen met meer dan 100 naamdragers. De autochtone namen heeft hij daarbij speciaal gemarkeerd. Absolute toppers zijn De Jong, v.d. Berg, van Leeuwen, van Dijk, Visser, de Groot, Bakker, van Vliet, v.d. Meer, en van Dam. Van deze tien namen zijn van Leeuwen, van Vliet en v.d. Meer als specifiek zuidhollands aan te merken.

In een andere lijst heeft de inleider de plaatselijke kern- of concentratienamen bijeen geplaatst. Hij heeft daar tevens bespiegelingen aan verbonden over de vraag in hoeverre het voorkomen van kernnamen iets kan zeggen over de autochtoniteit van bepaalde familienamen.

Het Nederlands Repertorium van Familienamen, deel XIII, Zuidholland (1983) is uitgegeven door het P.J. Meertens-Instituut van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het boek is verkrijgbaar bij De Walburg Pers, Zutphen. ISBN 906011-209-1. De prijs bedraagt f 100, -.

Amsterdam

Rob Rentenaar

De naamkunde dient zich in de keuze van haar bronnen in principe zo min mogelijk te beperken. Dat wij desondanks bepaalde typen bronnen toch altijd weer eerder raadplegen dan andere is een kwestie van kansberekening. De ervaring heeft ons nu eenmaal geleerd dat zij over het algemeen de meeste of de interessantste namen bevatten.

Notariële akten horen tot de bronnen die een wat onduidelijke plaats in een dergelijke nuttigheidsclassificatie innemen. Uit de literatuur kunnen we opmaken dat zij regelmatig geraadpleegd zijn, maar of dat uitputtend gebeurd is, blijft nogal eens de vraag. Het zou me niet verbazen dat deze onduidelijkheid ook enigszins samenhangt met het feit dat naamkundigen niet precies weten welke soorten notariële akten er zoal bestaan. Het is daarom misschien nuttig de lezers van ‘Naamkunde’ te attenderen op het in 1986 verschenen boek van A. Fl. Gehlen: Notariële akten uit de 17e en 18e eeuw. Handleiding voor gebruikers (Werken der Stichting tot Uitgaaf der Bronnen van het Oud-Vaderlandse Recht No 12). In dit werk is een groot aantal akten van verschillende aard in facsimile opgenomen, getranscribeerd en van aantekeningen voorzien.

Natuurlijk is het boek in de eerste plaats bedoeld als een handleiding voor historische onderzoekers die met dit type bronnen te maken krijgen. Toch kan de diversiteit van de opgenomen akten ook voor naamkundigen inspirerend zijn. Inventarissen, boedelscheidingen, openbare verkopen van onroerend goed, akten van huur en verhuur kunnen vele veld- en huisnamen bevatten. Voor anthroponymisten zijn er interessante gegevens te vinden in trouwbeloften, huwelijksvoorwaarden, testamenten, schenkingen en borchtochten. Omdat er soms meer generaties in een akte optreden is het mogelijk bepaalde patroniemen of geslachtsnamen te testen. Evenzeer is het van belang dat personen die in die akten genoemd worden, vaak zelf ondertekenen en dan hun naam soms anders schrijven dan de notaris die de akte opgesteld heeft. Verder wijs ik nog op akten van charterpartij, bodemerij en assurantie als bronnen voor de nausionymie of scheepsnaamkunde.

Het boek is verkrijgbaar bij De Walburg Pers, Zutphen. ISBN 906011-450-7. De prijs bedraagt f 39,50.