|
| |
| |
| |
Op buit beluste zeerovers stropen Zuid-Amerika af
In 1678 verschijnt bij Jan ten Hoorn in Amsterdam een vertaling van het reisverslag van A.O. Exquemelin onder de titel De Americaensche Zee-roovers. De schrijver van het verhaal was in dienst van de franse variant van de West-Indische Compagnie en maakte voor deze compagnie de tocht naar Tortuga. Deze plaats heeft jarenlang als uitvalsbasis gediend van de Fransman Lolonois, die namens de regering van Frankrijk grote delen van Zuid-Amerika heeft leeggeroofd. De tekst die in Musaeus is opgenomen handelt over Lolonois' rooftocht naar Maracaibo en Gibralter die aan de golf van Venezuela liggen. Exquemelin heeft volgens de titelpagina al Lolonois' reizen ongewild meegemaakt als reisbeschrijver.
De titel van het werk slaat in dit geval niet op het land waar de rovers vandaan komen, maar op de plaats waar de roverijen zich afspelen. Het boek bevat verder een beschrijving van hoe de Fransen in het desbetreffende gebied terecht zijn gekomen, levens van andere zeerovers, zoals dat van John Morgan, en een overzicht van de Spaanse bezittingen in Zuid-Amerika. Exquemelin heeft verder elke plaats die beroofd wordt uitgebreid beschreven, evenals de flora en fauna in het gebied. Het boek geeft dus ook een heleboel informatie over hoe iemand uit de Renaissance Zuid-Amerika zag.
| |
[54] Aenkomst van Lolonois in de Golfe van Venezuela.
Lolonois met sijn Vloot in de Golf van Venezuela gekomen zijnde, gingh ten ancker leggen buyten 't gesicht van de Spaensche Vigia. 's Anderen daeghs vroegh was hy met sijn Vloot voor de mondt van het Meyr, genaemt Lagon de Maracaibo, alwaer hy voor de Baare sijn ancker liet vallen ende sette al sijn volck aen landt om een Fort, genaemt El fuerto de la Bare, te attaqueren, alsoo hy daer niet in kost sonder dicht onder het Fort te komen. Dese Fortres bestondt anders niet uyt eenige Schanskorven, die rontom een Batterye met sestien stucken Canon waren geset, met eenige aerde
| |
| |
daer tegen aen geworpen om die van binnen te bedecken. De Rovers waren omtrent een Spaensche mijl daer van daen gelandt ende stelden haer in ordere om het Fort te bestormen. De Commandant van het Fort hadt eenige Soldaten in een hinderlage geleght om de Rovers van achteren te bespringen en, waer 't mooghlijck, in disordre te brengen: ondertusschen sou hy van vooren een uytval op haer doen. Maer de Rovers hadden omtrent vijftigh man voor uyt gesonden, die de hinderlage gewaer wierden en de selve sloegen, belettende haer oock dat sy niet in 't Casteel konden retireren.
| |
Verover [sic] het Fort dat in de mond van het Mevr leydt.
Ondertusschen quam het gros daer op aenvallen en in de tijdt van drie uren hadden sy het Fort sonder ander geweer als met haer Roers verovert. Middelerwijl waren de Spanjaerden die in embuscade gelegen hadden naer de Stadt Maracaibo gevlucht en hadden aldaer de Burgers seer verbaest gemaeckt, seggende dat de Rovers aenquamen met een macht van by de twee duysent mannen. Dese Stadt was tien of twaelf jaren te vooren door de Rovers geplundert geweest, waer van de burgers het geheugen noch hadden.
| |
De Spanjaert verten [sic] de Stadt Maracaibo.
Sy begonnen dan met alle man haer spillen te packen om te vertrecken; die vaertuygen hadden, scheepten haer goedt daer in en stuerden 't naer Gibralter, daer sy terstondt oock advijs gaven van de komst der Rovers, segghende dat het Fort van de Bare al ingenomen was; en die geen gelegentheyt hadden om met vaertuygen haar goedt te salveeren, stuerden het in 't landt met paerden en muyl-ezels weg.
| |
De Roofscheepen komen binnen 't Meyr.
De Roovers die nu het Fort ingenoomen hadden, lieten terstond een vlagh waeyen tot een teecken dat haer Scheepen inkomen souden. Sy besteedden de rest van den dagh om het Fort te slechten en de ropaerden te verbranden, de stucken te vernagelen, haer gequetsten aen boort te brengen en haer dooden te begraven, 's Anderendaeghs vroegh gingen sy onder zeyl met de Vloot om naer de Stadt Maracaibo te gaen, die omtrent ses mijlen daer van daen
| |
| |
leyd. Het wierd den heelen dagh stil en sy konden daer niet aenkomen als met het ty, soo dat sy dien dagh niet veel konden voortgaen.
| |
Aenkomst aen de Stadt Maracaibo.
's Anderen daeghs 's morgens vroegh waren sy voor de Stadt Maracaibo en stelden terstondt haer Scheepen in order om onder faveur van het Canon te landen, want sy meenden dat de Spanjaerden eenigh volck achter het kreupelbosch, dat aen de strandt lagh, verborgen hadden. Alle het [55] volck wierdt in de Canoes gevoert om naer landt ghevoert te worden. Doen sy de strandt begonden te naderen, losten de Scheepen haer Canon; en als het volck landen soude, sprongh de helft van yder Canoes op het landt, terwijl dat d'ander helft, die in de Canoes gebleven waren, in 't bosch schooten, maer wierden van niemand beantwoord. Doen sy in de Stadt quamen, vonden se niemandt daer in, want alle de Spanjaerden waren gevlucht met vrouwen en kinderen, maer de huysen waren noch evenwel versien van alderhande spijsen, als Wijnen, Brandewijnen, en quantiteit van Hoenders, Verckens, Broodt, Meel, Ec. Doen begonnen sy lustigh vrolik te wesen, want sy hadden in geen maendt in diergelijcke kooken geweest, maer een tijdt langh in tegendeel een sober leven gehad: yder Compagnie nam sijn besetting in de beste huysen die op de Markt staen; daer wierdt datelijck wacht opgeset en de groote Kerck wierdt gestelt als een generael Corps de guarde. 's Anderendaeghs 's morgens wierd'er een party van hondert en vijftigh man uytghesonden om te sien ofse eenige gevangen konden krijgen, om uyt haer te vernemen waer het goedt van de Burgers verborgen lagh. Des avonts quam de party weder in de Stadt met omtrent twintigh duysent stucken van achten en eenige Muyl-ezels, geladen met verscheyde goederen, ende omtrent twintigh gevangen, soo vrouwen, mannen, als kinderen. Dien volghenden dagh leydemen eenighe van de gevangens op de pijnbanck om te weten, of sy geen meer verborgen goedt wisten, maer niemandt wilde klappen.
| |
| |
| |
Lolonois slaet eenig Spanjaerden dood, om andere te doen klappen.
Lolonois (die om de doodt van tien of twaelf Spanjaerden niet veel en gaf) trock sijn sabel uyt de schee en kapte een Spanjaerd aen stucken in tegenwoordigheydt van alle de gevangens, seggende tegens d'andere, soo sy niet seggen wilden 't geense wisten, dat hy aen haer allen het selve doen soude; soo dat hy met sijn dreygementen een van haer soo ver kreegh, dat hyse brengen soude daer haer volck was. Maer die geene die gevlucht waren, siende dat verklickt waren [sic] door de gevangens, begroeven een party van haer goedt onder d'aerde en veranderden alle dagen van plaets, soo dat de Rovers haer qualik konden vinden als by geval door het soecken; want sy waren soo bangh voor malkanderen, dat de Vader de Soon in die gelegentheydt niet en vertrouwde.
| |
Nemen voor naer Gibralter te gaen.
Eyndelijk naer dat de Roovers aldaer veertien dagen vertoeft hadden, soo resolveerden sy naer Gibralter te gaen. De Spanjaer- den (die haer macht verspiedt hadden) hebben stracks met een Barque aen die van Gibralter gesonden en maeckten hun wijs dat de Rovers van meeninge waren om naer Marida [sic] te trecken, het welck groote ontsteltenis aen die van Gibralter gaf. Sy sonden datelijck een Expresse aen haer Gouverneur om hem kennis te doen hebben van het geen'er passeerde. De Gouverneur van Merida, die langh in Vlaenderen voor Colonel gedient hadde, hadt moedt dat hy de Roovers met weynigh moeyte soude t'onderbrengen.
| |
De selve maecken haer gereedt om de Rovers te stutten.
Hy quam dan af naer Gibralter, met omtrent vier hondert welgewa- pende mannen en gaf terstondt ordre aen de Burgers haer in 't geweer te stellen; daer op monsterde hy de selve en bevondt haer omtrent vier hondert [56] man sterck te zijn, soo dat hy nu met sijn medegebracht volck acht hondert man konde uyt maecken. Daer na liet hy langhs de strandt een Batterye maecken van twee en twintigh stucken Canon en deed de selve met Schanskorven bedec- ken; daer en boven hadde hy noch een Redoute met acht Stucken Geschuts. Langhs de strandt was een groote wegh, deselve liet hy stoppen en deed een ander maecken in de moerassen, die onge- | |
| |
bruyckelijck was alsoo men de modder daer tot de knyen hadt.
| |
Vertreck van Maracaiba [sic] naer Gibralter.
De Rovers, die van alle dese preparation niet wisten, hadden haer gevangens gescheept, als mede haer roof die sy in Maracaibo gehaelt hadden en begaven haer onder zeyl na Gibralter, maer toen sy in 't gesicht an deselve plaets quamen, sagen sy de Vlagge waeyen van het Dorp en veel Volck op de strandt. Lolonois, als Hooft van dese Rovers, hield raedt met sijn Onder-Hoofden en daer na met het Volck, en sloegh haer voor, dat het een heet yzer was voor haer aen te tasten en dat de Spanjaerden daer soo langh van haer komst in 't Meyr verwittight waren geweest en sich seer sterck gemaeckt hadden; daer op verklaerde hy haer sijn meeninge, seggende: Zyn sy sterck, soo veel te meer buyt hebben wy te verwachten wanneer wy de overwinningh op haer krijgen.
| |
Resolutie van de Rovers te vechten om buyt.
Sy stemden dit altemael met hem toe, seggende dat sy liever hadden te vechten op hoop van een goede buyt te krijgen, als veel te loopen sonder niet te vinden. Hy antwoordde haer op dese manier: Ick sal u voor gaen, en de eerste van u allen die sich niet moedigh sal toonen in ' t gevecht, sal ick onder de voet schieten.
| |
Landing by Gibralter.
Haer voornemen aldus genoomen zijnde, gingen sy met haer Schepen onder de wal ten ancker leggen omtrent een quartier mijls van de Stadt. Des anderen daegh morgens voor het opgaen der Son maeckte Lolonois dat al sijn Volck aen Landt was - sy waren drie hondert en tachtig man sterck - en yder was versien met een goedt Roer en een tas op zy daer dertigh schooten kruyt in was tot het selve, nevens een pistool of twee en een brave houwer. Na dat sy aen malkanderen de handt gegeeven hadden en by eede belooft malkandoren tot dor doodt by to staen, begon Lolonois te marcheeren en riep: A lon mes Frains, suives moy, & ne faites point les laches: dat is: Mijn Broeders, volgh my, en weest niet flaeuwhertigh. Daer op trocken sy voort en meenden daer op aen te vallen; maer
| |
[pagina t.o. 51]
[p. t.o. 51] | |
Erratum
Bij het drukken zijn de pagina's
11 en 50 onderling verwisseld
| |
| |
wanneer sy meenden op de wegh te komen, die haer door haer Gidse geweesen wierdt, vonden sy deselve gestopt en vonden een andere wegh, die in 't moeras gemaeckt was en die de Spanjaerden naer haer welgevallen konden beschieten; nochtans lieten sy de moedt daerom niet vallen: sy trocken haer houwers uyt en kapten tacken van boomen en vulden de weg daer mede om soo diep in de modder niet te sacken.
| |
Gevecht tusschen die van Gibralter en de Rovers.
Ondertusschen schooten de Spanjaerden met Canon op haer, dat sy van de roock en 't gedruys welck de kogels in 't bosch maeckten, noch hooren noch sien konden. Eyndelijck quamen sy op de vaste grondt; aldaer vonden sy ses stucken Canon, die op haer gelost wierden met schroot en musquet-kogels. Na 't lossen van 't Geschut deden de Spanjaerden een uytval, maer wierden door de Rovers soodaenigh gegroet dat'er weynigh weder binnen de Schans quae-[57]men; ondertusschen speelde het Canon geduurigh op de Rovers, waer door sy veel dooden en gequetsten kreegen: sy sochten derhalven middelen om door het bosch te breecken, maer sulcks en wilde niet lucken alsoo de Spanjaerden groote boomen omver gekapt hadden om de weg te stoppen; nochtans door alle tegenspoedt die sy hadden, verlooren se geen moedt, maer schooten gedurig even sterck. De Spanjaerden dorsten geen meer uytvallen doen en de Rovers konden over de Schanskorven niet komen. Lolonois dat siende, bedacht een list om de Spanjaerden te bedriegen. Hy begon met sijn volck terug te treeden en soo haest de Spanjaerden dat bemerckten, vielen sy op haer aen met omtrent twee hondert man.
| |
De Rovers krijgen d'overhand.
De Roovers dit siende, keerden stracks werderom en na 't lossen van haer Roers, namen sy de sabel in de handt en vielen op de Spanjaerden aen en sloegen de meeste part doodt: met dese furie traden sy over de dooden heen en overweldighden de Schanskorven, drijvende alle de Spanjaerden (die achter de Schanskorven waren) op de vlucht, die sy vervolgden tot in het bosch, daer sy al doodt sloegen watse vonden. Een party die haer in de Redout
| |
| |
geretireert hadden, gaven haer over op conditie dat sy quartier souden hebben. De Rovers staecken terstondt de Spaensche vlaggen op en namen alles gevangen dat sy in 't Dorp vonden, die sy in de groote Kerk joegen, alwaer sy een goed deel Canon by brachten en een borstweeringh maeckten, niet wetende wat haer overkomen konde, alsoo sy meenden dat de Spanjaerden eenigh volck by een souden brengen om haer van daer te doen verhuysen. Maer ' s anderen daeghs waren sy niet meer bevreest, wanneer sy de doode lichamen deden by een brengen om geen stanck te veroorsaken en bevonden wel vijf hondert Spanjaerden verslagen, sonder die gequetst en boschwaerdt in gevlucht waren, die daer na van hare quetsuren gestorven zijn: daer en boven hadden sy noch over de hondert en vijftigh mannen gevangen, en wel vijf hodert soo vrouwen, slaven, als kinderen. Na dat nu alles in stilte was, telden sy mede haer dooden, die sy veertigh bevonden te zijn en in de dertigh gequetsten, waer van de meeste part stierven door d'ongelegentheydt des luchts, die haer de koorts veroorsaeckte; het koude vuur quam oock in korten tijdt in haer wonden. De Roovers lieten al de dooden van de Spanjaerden in twee oude Barquen, die aen de strandt lagen, smijten en voeren daer mede omtrent een quartier mijls in het Meyr en lieten daer de Barquen in de grondt sincken.
| |
| |
| |
Woordenlijst bij de tekst Americaensche Zeerovers
| advijs |
bericht |
| barque |
klein zeilschip |
| by geval |
bij toeval |
| disordre |
wanorde |
| embuscade |
hinderlaag |
| flaeuwhertigh |
ontmoedigd |
| furie |
razernij |
| gedruys |
geraas |
| geweer |
wapen |
| houwer |
bijl |
| in het geweer stellen |
te wapen gaan |
| klappen |
spreken |
| onder de voet schieten |
neerschieten |
| onder faveur van |
gunstig t.o.v. |
| onder zeyl gaan |
op weg gaan |
| ongelegentheydt |
ongunstige gesteldheid |
| preparatie |
voorbereiding |
| quantiteit |
hoeveelheid |
| quartier |
genade |
| redoute |
kleine gesloten veldschans |
| resolveren |
besluiten |
| retireren |
zich terugtrekken |
| roer |
schietgeweer: handbus/snaphaan |
| salveeren |
redden |
| slechten |
effen maken: opknappen |
| soo |
zowel |
| stracks |
dadelijk |
| t'onderbrengen |
ten onder brengen |
| vernagelen |
vastmaken met spijkers |
| verspieden |
bespieden |
| voorslaan |
voorstellen |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd