Musaeus. Kennismakingsnummer

[p. 17]

Sint Nicolaas' moppenverzameling

In een convoluut dat te vinden is in de UB Leiden onder het signatuur 1073 A 243, komt Sint Nicolaas tweemaal ter sprake. De eerste maal is dat in De gaven van de milde St. Marten uit 1654. Dit werkje bevat ‘kluchten kodderijen en andre Vermakelijkheden’ en is opgedragen aan ‘St. NICLAES, Patroon van Amsterdam’. Sint Marten, de patroon van Utrecht, noemt hem een ‘eervvaerde Medebroeder’. Sint Marten spreekt zijn verontwaardiging uit over het feit dat de mensen zich er niet voor schamen de heiligen te sarren: ‘dies ik altemet met schrik en leedwesen zag, dat de genen, die het vuylste huys houden, de Heyligen, die in zulke gestalten immers behoorden verschoont te worden, in d'uythangborden stellen’.

Er blijkt een correspondentie geweest te zijn tussen Sint Marten en Sint Nicolaas: ‘Hier mee al genoeg, om tot mijn voornemen te komen en u met dezelfde munt te betalen, te weten kluchten, voor kluchten, die ghy my zoo mildelijk toestierde, als ick weer doe aen u. (...) hier is dan dat ik 't Amsterdam aangeteeckent heb, en dat ik u van Utrecht weer te rug zende; 't ruyckt meer na kodderijen, als vuyle vertellingen, gelijk ghy bevinden zult, terwijl ik blijf Uw toegedane Mede-broeder St. Marten, Patroon van Utrecht.’

Het tweede werkje is toegeschreven aan Jacobus Sceperus (een predikant te Gouda) en heeft als titel: St. Nicolaesgift, Bestaende in Bevallijke kodderyen, aertige Voorvallen, vreemde potsen, en verdichte vonden: verzelt met vaerdige Vragen, lustige Antwoorden geneuglijke ontmoetingen, blaeuvve Grootsheden, kluchtige Bedriegeryen, vermakelijke onnozelheden en andere diergelijke tijdkortingen.

Sint Niklaes schrijft aan de ‘bly-levende Geneucht-zoekers’ het volgende: ‘Yeder vveet hoe de milde gaven, die'er over vier jaren uytgedeelt vvierden, by vele niet zeer aengenaem ontfangen zijn; schooner onder de zelve noch gevonden vvorden, die in plaets van'er leven daerom te beteren, dat dagelijx verargen, dat my van jaer tot jaer geport heeft, de voorige slag van giften aen hen te vermeerderen, tot nu, dat ik 't getal der gene, die'er leven qualijk aanstellen, zoo eyndeloos vind, dat ik van voorneem verander en in plaets van

[p. 18]

yders feylen t'openbaren, de kluchten, die gy onder malkander vertelt, by een raep, om die aen yder voor een jaerlijkse gift t'offeren’. Sint Niklaes beschrijft vervolgens zijn tocht door Amsterdam: hij bezocht vele kroegen en vond daar ‘stofs genoeg, om vvat aen te tekenen. (...) toen wiert ik moê, ook docht my dat ik voor eerst al spuls genoeg had; en aen 't toekomende jaer ook vvat wilde laten. Vermaek u hier dan meê, mijn tijd is verstreken; (...) Vaerwel, S. NIKLAES.’

Kennelijk was het een gewoonte als Sinterklaasgeschenk een soort moppenboek samen te stellen. Alhoewel de moppen zelf niets met het Sinterklaasfeest te maken hebben, volgen er hier vijf.

[pagina 7] Koddery van een jonge deerne

Een jonge deerne, te veel onrijp ooft ge-eten hebbende, wiert siek: de Medicijnmeester ordeneerde, datze geklisteert moest worden, dat zy niet wou lijden, om dat de jonge dochters gemeenelijk schaemachtig zijn: haer moeder voer hard uyt, en zeyde dat zy'er aen moest. D'arme dochter, dus gedwangen wordende, zeide al weenende: nu zie ik dat d'onnozele voor de schuldige moeten betalen. Zy hadde rede, want haer mont had, in 't eten van 'tfruyt, gesondigt, en haer achterste, onnosel sijnde, leê'er de straf van.

[pagina 19] Van een arme

't Gerecht geordonneert hebbende, dat men een sterke zoeking door de gantsche stat zou doen na de bedelaers en sielen, om hen uit te bannen, om van't gespuys ontslagen te zijn, so quam een Commissaris zodanige ondervragen om te weten waerse van leefden, onder ander vraegde hy 't eene arme duyvel, die niet alleen niet had, maer geen middel wist om de kost te winnen, deze antwoorde, gy vraegt my waer ik af leef, vraeg my waer van ik sterf, ik zal u antwoorden van honger.

[p. 19]

[pagina 43] Aertig antwoort.

D'overaertige Poët Matheus Tengnagel, in een barbiers winkel komende, om hem te laten scheeren, wiert, so hy'er toesat, vande knechts, dat lustige vleyers waren, gevraegt, mijn Heer, waer is sijn Hoogheit? hoe staen sijn saken? sal hy, meent gy wat opdoen? is de vyant van d'andere sy meê sterk in de weer? en dat so dikwils [pagina 44] datse hem, die andere saken, die hem meer troffen, in 't hooft had, verveelden, en zy ondertusschen zyn hair een weynig afgenomen hebbende, vraegde hem weer, mijn Heer, hoe gelieft gy u baert geschooren te hebben, waer op hy, met een statig gelaet, besadigt antwoorde, al swijgende, dat d'andere lieden, de fout der knechts bemerkende, niet weynig tot lachen kittelde.

[pagina 47] Van een edelman en een lonkvrou.

Een edelman in de voorstad van Parijs komende, zo stronkelde zijn paert, dit een Iuffer ziende, lachten'er om, dat den edelman zo speet, dat hy toornig dus uytvoer: verwonder u daerom niet, mejuffer, mijn paert doet dit so dikwils als 't een hoer ziet. Waer op de Iuffer, weer lachende antwoorde, is dat so, mijn Heer, ik ra u dan niet in de stat te gaen, want het sou u voorseker den hals breken.

[pagina 216] D'ervaren Schipper

Een schipper sat geweldig en snorkte van zijne wonderlijke avontueren, een slecht-hooft daer by sittende, vraegde hem, hoe ver hy dan al geweest was? Ik ben zoo verre geweest, (zeyde hy,) dat ik mijn hand gehad hebbe voor het gat daer de wind uyt quam. Waer waer gy doen, vraegde het slecht-hooft; niet verder zey den schipper, als ik nu tegenwoordich ben; hoe kan dat zijn, sprak d'ander; daer mede kont gy het hooren en sien, zey den schipper, en oprijzende, hield sijn hand voor zijn aers, en liet'er een springen die van klink was.