Moetete (1968)

[p. 29]

Thea Doelwijt
13 spelen met land

Flitsende indrukken van mijn bezoek aan Nederland, oktober 1968

‘13 spelen met land’ is gebaseerd op een spelletje uit mijn (Nederlandse) jeugd, te weten ‘landje pik’, en mijn recente bezoek aan Holland.

40 dagen Nederland na vier jaar intens Surinaams leven, bleek niet anders te kunnen worden neergezet.

‘landje pik’ was het spel waarbij kinderen met een mes (wat was dat een gevaarlijk voorwerp) een stuk grond veroverden, verdeelden, en bezaten.

land - grond.

Suriname en Nederland: twee landen.

Suriname en Nederland: stukken grond, om te veroveren, te verdelen, en te bezitten.

personen:

s. en h. en x.

s. is zomaar een Surinamer. uw buurman links. uw buurvrouw rechts.

h. is zomaar een Hollander. neem een veertigdaags retour.

vlieg nu, betaal later.

x. is zomaar een Surinamer in Nederland.

lokaties:

grote steden. amsterdam. den haag. een lift. een flat. een tram. een trein. een kamer driehoog. een heleboel café's. een straat. een drukke straat. een saaie straat zonder zand zonder bomen. bezeten verkeer. winkels vol boeken, grammofoonplaten, stencils, pamfletten, affiches. uit de gehele wereld. afrika. cuba. rusland. oosteuropa, zuidamerika.

het weer:

een half uur zon aan het strand. (kwallen in zee. een pilsje op een terrasje. een jonge, een colatik in een kroegje).

dagen vol grijsheid. regen. wind. (koffie. sherry. wijn. franse kaasjes. broodje van kootje. spaans eten op de zeedijk. + doorzakken).

geluid:

gillende auto's. in de bocht. pratende mensen. lachende mensen. huilende mensen. zoenende mensen. bachstreet jazz.

[p. 30]

braziliaanse gitaarmuziek van baden powell. romantische (strijd)liederen van het russische rode leger. naieve liederen van de cubaanse revolutie. serieuze engelse muziek van elgar. the beatles. mary hopkin. de 1 juli compositie van duurvoort. gregoriaanse koorzang. de muziek van india. winti. elektronische muziek. afrika-stemmen.

aankleding:

psychedelisch. affiches. che. fidel. rusland ziet een rood-vlammende hemel boven amerika. een vietnamees jongetje van tien wordt onder schot gehouden. soldaten met geweren. bommen. arbeiders en demonstranten worden afgeranseld door de politie. de ku klux klan.

snelheid:

onsurinaams snel.

snel-snel.

1.

S.: Ga je gang. (beleefd).

H.: Welke gang. (zou bijna gaan duwen, stompen, trappen).

S.: Wat bedoel je. Wat zeg je. (onzeker).

H.: Het was maar een grapje. Waar kom je vandaan.

S.: Suriname.

H.: O ja, Willemstad, hè. (enthousiast).

S.: Nee, dat is Curaçao. Paramaribo.

H.: Ach, nou ja, voor ons is dat hetzelfde. Hebreejsekverbedede.

S.: Wat zei je.

H.: Verstond je me niet. Jullie spreken daar toch ook Nederlands. Oh nee, papiaments, hè.

S.: Dat is Curaçao. Ik kan je best verstaan, als je maar duidelijk praat.

H.: Dus jullie hebben geen eigen taal.

S.: Natuurlijk. Het Surinaams.

H.: O ja. Wat is dat dan voor taal. (nieuwsgierig).

S.: Surinaams. Surinaams is Surinaams.

2.

H.: Hoeveel inwoners hebben jullie, zei je.

S.: 400.000.

H.: 400.000. Echt 400.000. (stomverbaasd).

S.: Ja, 400.000.

H.: Jezus, dat is niets. Ik dacht altijd, dat Suriname wel een paar miljoen inwoners had. En zo'n handjevol mensen wil onafhankelijk worden. Maar dat redden jullie toch nooit. (stomverbaasd).

S.: Ach, welk land is echt onafhankelijk. Nederland is toch ook afhankelijk. (mild).

H.: Maar wat willen jullie dan.

[p. 31]

S.: Gewoon. Zelfstandigheid. Een land zijn. Een volk. Een toekomst. (van serieus naar spottend).

H.: Maar die hebben jullie toch. Jullie zijn toch geen kolonie meer. Jullie hebben toch een eigen paspoort. Nee. (stomverbaasd).

S.: Echt niet.

H.: Hebben Surinamers echt een Nederlands paspoort. (stomverbaasd).

3.

H.: Zijn jullie links of rechts. Hoeveel industrieën hebben jullie eigenlijk. Hebben jullie echt zoveel kranten. Praten jullie echt nog over nationalisme. Hebben jullie nooit naakte vrouwen op het toneel. Hebben jullie echt televisie. Zijn jullie echt nog zo gebonden aan Nederland. Is dat echt jullie premier. Voelen jullie je echt nog afhankelijk. Hebben jullie echt maar 400.000 mensen. (van nieuwsgierig naar stomverbaasd en omgekeerd).

S.: Wil je soms dat we ons land ‘schrappen’. (agressief).

4.

X.: Wat voor boekjes zijn dat.

S.: Surinaamse boeken.

X.: Van wie gaat dat uit.

S.: Van ons.

X.: Waarom doen jullie dat. (stomverbaasd).

S.: We willen een eigen literatuur. Een eigen cultuur. Daar werken we aan.

X.: Maar waarom verkoop jij die boekjes. (stomverbaasd).

S.: Omdat we de drukker moeten betalen. Omdat we alles zelf doen. Zelf schrijven. Zelf corrigeren. Zelf verkopen. Zelf naar de mensen toegaan.

X.: Suriname is nog wel wat primitief, hae.

5.

X.: Er zijn nog meer boeken verschenen dan ik dacht. (stomverbaasd).

S.: Ja, het gaat wel. Vooral de laatste twee jaar is er een culturele opbloei. Een culturele revolutie. (half-spottend).

H.: Maar dat is geweldig. Dat is pionierswerk. Kun je een avond bij mij langskomen. Ik wil er alles over weten.

X.: Bij ons is het mislukt. We zouden hier een tijdschrift beginnen, maar we hadden geen duidelijk ideaal. We moesten concurreren op de Nederlandse markt. We waren niet eensgezind genoeg. We konden elkaar niet makkelijk bereiken. Hij woont dààr, zij woont nog verder. Moeizame afspraken. Eigen belangen. Problemen, problemen.

[p. 32]

S.: Maar geloof je ook niet, dat de Surinaamse literatuur in het eigen land moet beginnen. In Suriname. Daar wonen nog steeds de meeste mensen. Ik zeg niet, dat wij altijd even solidair zijn, maar we weten wat we doen. Waar we naartoe werken. Dat we iets MOETEN doen.

6.

H.: Oké, dan zie ik je vanavond in ons stamcafé. ledereen komt er elke avond.

S.: Leuk. Afgesproken.

7.

H.: Oké, dan gaan we vanavond naar de film. Een Spaanse filmer. Onderwerp: Een frigide vrouw. Erotische dromen. Je moet hem gezien hebben. Zoiets komt nooit in Suriname.

S.: Fijn. Afgesproken.

8.

H.: Oké, dan gaan we eerst wat eten en dan naar dat toneelstuk. Je kan kiezen uit negen stukken. Maar dàt is geweldig toneel. Totaaltheater. Dia's. Film. Muziek. Geluid van alle kanten. Cabaret. Toneel. Zoiets hebben jullie vast niet in Suriname.

S.: Het lijkt me geweldig. Afgesproken.

9.

H.: Oké, dan rij ik om half acht voor. In dat cabaret durven ze alles te zeggen. Het is geestig, je lacht je rot. Gedurfd. Iedereen en alles wordt bespot. Afstand nemen. Show maken. Grappen maken. Over de koningin, over de ministers, over de ontwikkelingshulp, over bekende artiesten, over Adam en Eva. Het is knap, heel knap.

S.: Het lijkt me enorm. Afgesproken.

10.

H.: Vanavond is er een heel fijn concert. Ga je mee.

S.: Afgesproken.

11.

H.: Morgen geef ik speciaal voor jou een lunch.

S.: Verrukkelijk.

12.

H.: Waarom blijf je eigenlijk niet hier. Je kunt hier veel meer doen. Ideeën opdoen. Dààr loop je maar achter. In jouw vak, met jouw

[p. 33]

talenten, is hier veel meer te bereiken. En ook veel meer te verdienen.

S.: Ach ja. Je bent lief. Je bent fijn. Ik zal je missen. Maar Suriname is thuis-zijn.

13.

X.: Teruggaan of niet teruggaan. We verwijten het elkaar. Dat we nog niet terug zijn. Steeds meer gefrustreerd raken. Nee, het is niet de welvaart die ons vasthoudt. De meeste Surinamers, die hier zijn, profiteren niet eens zo erg van die welvaart. Maar Holland is zekerheid, Suriname onzekerheid. Holland is een baan, een huis, àlles, als je er maar hard voor werkt. Sociale voorzieningen. Sommige dingen zijn feiten, sommige dingen zijn excuses. De mogelijkheden die we hier hebben. De mogelijkheid van oriëntatie. Amsterdam is de wereld. In Amsterdam is alles mogelijk. Hip zijn. Bij zijn. Alles is te koop, te zien, te beleven. Bang zijn. Bang voor de onzekerheid van Suriname. Voor de bekrompenheid. Voor de onvrijheid.

S.: Kom terug. Kom kijken. Kom kijken hoe erg het is. Hoe fijn het is. Kom mee-leven. Mee-werken. Mee-zijn. Mee-worden. Mee-veranderen. Kom ons isolement verbreken. Kom meedoen. Kom dan. Kom dan. Kom!