Moetete (1968)

[p. 22]

Corly Verlooghen
Sjatfoetoe Sjori de messentrekker

Elk ogenblik kon Sjatfoetoe Sjori toeslaan. In zijn broekzak droeg hij altijd het mes mee. En zelfs wanneer hij sliep had hij het bij zich, onder zijn kussen. Of op het nachtkastje, meteen onder handbereik.

- M'e mek' gehakt f'joe - had hij een keer tegen een van de erfbewoners gesist toen deze een opmerking had gemaakt dat Sjori zijn fiets niet bij de ingang van de poort moest parkeren omdat anders de toegang tot het erf enigszins werd bemoeilijkt. Maar Sjori meende dat het zijn onbetwistbaar recht was om zijn fiets daar, tegen zijn eigen huis dat aan de straatzijde grensde, te stallen. En dat het vehikel, waaraan hij elke zondag trots en hartstochtelijk poetste, helemaal geen belemmering opleverde. Er konden wel twee dikke personen tegelijk passeren tussen fiets en opstaande balk van de nengre-doro. De man die zo'n opmerking had geplaatst was ‘vrijpostig’ en ‘a b'e soekoe trobi’.

Sjori's bedreiging werd genegeerd, maar doorverteld aan de overige erfbewoners. En meteen kenschetsten zij hem als een geweldenaar, een fet'kaka, die men het liefst uit de weg ging.

Sinds zijn komst, twee maanden geleden, had hij de roddelaars van het erf geïntrigeerd. Een, naar ze schatten, vierentwintigjarige jongeman, die zo'n ruime woning huurt en geen vrouwelijk bezoek ontvangt. Zelfs Jaja, die tot diep in de nacht op kon blijven, had nooit iets van nachtelijk bezoek gemerkt. Een rare snuiter, naar ze allemaal vonden. En, wat erger was, een hoogmoedige Creool, die niemand groet. Die 's morgens tegen negen uur welgekleed de stad intrekt om heel laat 's avonds terug te keren. Waar leefde hij van? Had hij familie? Ja, een keer had iemand een anjisa-vrouw bij hem zien binnenlopen. Zeker zijn moeder. Want ze was te oud om voor zijn liefdesrelatie te kunnen doorgaan. Maar wie weet! Zulke duisterlingen maken soms rare sprongen, vonden ze.

Het erf had een gesloten front tegen hem gevormd. Hij wist het. En hij had er ook lucht van gekregen dat ze hem Sjatfoetoe Sjori noemden, omdat hij zo kort van stuk was. Okee, begrijpelijk. Maar hoe ze aan Sjori kwamen, was hem een raadsel gebleven. Hij, die de welluidende naam van Leendert Emanuel W. droeg. Mi gado, a no treiter den sma b'e treiter enl?

Nu zat hij op een bank aan de Waterkant en las tot zijn grote blijdschap een advertentie in De Ware Tijd dat er die avond een fuif was

[p. 23]

tot bam. De prijs voor het toegangsbewijs vond hij, gemeten naar zijn financiële draagkracht op dat moment, wel wat aan de hoge kant. Maar geen nood.

Het zou niet de eerste keer zijn dat hij met sukses als boroman zou binnenkomen. Met de ligging en de mogelijkheden van het terrein waar het feest zou worden gehouden was hij zeer bekend. Aan de donkere kant van de schutting, omzoomd door een groep hoge manjabomen, zou hij makkelijk kunnen overspringen.

Genietend van het vooruitzicht dat zijn zaterdagavond weer gevuld zou zijn, legde hij de krant naast zich neer op de bank en staarde naar het spel van de golven en naar de schepen die voor anker en aan de steiger lagen.

De schepen. Zijn zeemanstijd, een half jaar geleden afgesloten met repatriëring naar Suriname. De vrouwen. Het geld dat hij had stukgeslagen. - Wat deed ik om zo'n tijd in de vreemde? - Hij keek op zijn horloge. Half zes. Als hij niet op het schip zat, bevond hij zich wel in de een of andere bar in de wilde wijken. Barcelona, Rotterdam, Amsterdam, Liverpool. Zuipen. Dansen. Een blonde meid pakken voor de avond. Nachten met whisky. En de volgende middag weer wegvaren. Een enkel moment overviel hem het heimwee. Maar hij dreef het meteen terug met de gedachte dat hij in Suriname de rust had gevonden waarnaar hij in de grote wereld vergeefs gezocht had.

En die rust was de ware liefde. Verpersoonlijkt in Norine, 23, halfhindostaans. Ze leefde met haar moeder aan het Pad van Wanica. Zij wist wel dat hij niet de gevaarlijke, harde messentrekker was waarvoor men hem hield. Maar een romantische, zachtmoedige minnaar die liever met de hele wereld in vrede leefde. Maar de wereld is hard en agressief, vooral tegen de zwakkeren. En daarom moet je je wel verdedigen met een wapen dat feilloos respekt afdwingt. Hij prees zich echter gelukkig het nooit nog verder te hebben laten komen dan een krasse bedreiging. Hij had een blanco strafblad, en wilde het zo houden. Maar als men hem tartte en in het nauw dreef, ja, wat wil je! Hij zou niet aarzelen het mes te trekken om het vege lijf te redden.

Maar hij ontweek het noodlot. Als men hem maar met rust liet. Omdat hij zonder inmenging van de erfbewoners zijn eigen leven wenste te leiden had hij met Norine afgesproken dat niet zij bij hem op bezoek moest komen, maar dat ze elkaar telkens in de stad zouden ontmoeten. En - o, zalige ogenblikken - soms reisde haar moeder naar familie op plantage.

Een jongeman die op de bank wilde komen zitten, pakte de krant op, zette zich naast Sjori neer en begon er in te lezen.

- A kranti na f'mi - lichtte Sjori in.

De jongeman keek hem even terzijde aan en zette het lezen rustig voort. - I dofoe no? You're looking for trobbel mister? - bromde Sjori.

[p. 24]

De jongeman antwoordde nu: ‘Joe kan bewijs dat a kranti na f'joe?’ Sjori rukte het dagblad uit de handen van zijn bankgenoot en dreigde, op kookpunt: ‘If i mek' wán moef m'e kot'i a pis'pisi.’

Om geen verdere verwikkelingen met mogelijk noodlottige gevolgen te provoceren, verwijderde Sjori zich meteen huiswaarts. Hij had eigenlijk ook niet veel tijd meer, wilde hij nog een bad nemen, zijn snor bijwerken, zijn haar wassen en het van die lekkere pommade voorzien die hij eens in Maracaibo had gekregen van Carmencita, en waarop hij nu heel zuinig was. Ook moest hij al zijn tijd nemen om zijn mooiste pak en das uit te zoeken. In één woord, om zich aantrekkelijk-representabel te maken voor de fuif.

Verschrikt bleef de jongeman op de bank zitten. Sjori hoorde hem nog roepen: 'Joe ma p......

Ter hoogte van het hoofdburo van politie kreeg Sjori gezelschap van Ernest, een vriend met wie hij vroeger op de vaart had gezeten.

Hé, Ptaka! - groette Sjori opgeruimd. Ptaka was de bijnaam die Ernest zich op de duur als troetelnaam had laten aanleunen. Ptaka deed mysterieus. Bijna fluisterend vertrouwde hij Sjori toe dat hij ‘tori’ voor hem had. Hij had Norine ‘betrapt’, enkele dagen geleden. Ze stond op de markt met een man te praten, naar Ptaka's oordeel veel te amicaal. Ze had misschien een verhouding met de man. Ze bedroog Sjori. Ja, dat was wel duidelijk. Hij had enkele woorden van het gesprek opgevangen. Sjori moest haar maar in de gaten houden.

Sjori kreeg een schok. Zijn Norine? Ontrouw? En nog wel met huwelijksplannen in het vooruitzicht! Onmogelijk. Ptaka moest zich vergissen. Maar voordat hij zijn kameraad nader kon ondervragen, sprong deze in een wilde-bus en liet Sjori in de span achter.

Terwijl Sjori thuis aan zijn snor beeldhouwde, verwerkte hij Ptaka's woorden nogmaals en nogmaals. En alhoewel hij die jobstijding naar het rijk der lasterpraatjes en insinuaties verwees - ach, vrienden menen het soms toch wel goed als ze je zoiets komen rapporteren - vroeg hij zich geagiteerd af wat Norine op dat ogenblik eigenlijk deed. Was ze, zoals altijd des zaterdags, braaf bij haar moeder thuis, of bevond zij zich in de armen van de gesignaleerde, onbekende minnaar? Neen, soso tori, schoof Sjori zijn twijfel opzij, sloot zijn deur en begaf zich op weg naar het feest.

Het feest was al in volle gang toen Sjori over de schutting sprong. Snel mengde hij zich tussen de bezoekers, die zich, onder de rijen veelkleurige lampen die over het terrein hingen, als uitgehongerde smulpapen stortten op porties rijst-met-kip, bami, roti en al dat overige smakelijks dat aan het buffet werd verkocht. Sjori gooide maar meteen een flinke scheut rum naar binnen om zich op te warmen. En niet lang kon hij de lokkende ritmen van Swing Masters weerstaan. Een aardige jongedame was gauw gevonden. en Sjori zwierde weldra met behendig benenwerk door zijn eerste guaracha heen. Hoe kon

[p. 25]

zo'n kortbenig mannetje zich zo op de dansvloer weren met een partner die enkele koppen boven hem uitstak.

Nauwelijks had hij de dame naar haar plaats teruggeleid of zijn uitgelatenheid sloeg om tot inkeer en terughoudendheid toen hij ergens tussen de gasten op het terrein iemand in het oog kreeg die verbazend veel op zijn verloofde leek. Maar het kón niet Norine zijn! De dame zat in het halfdonker op schoot van een heer die stellig aan de hele wereld wilde tonen dat hij de eigenaar was van zo iets moois, zo omhelsde hij haar. Neen, Norine sliep nu bij haar moeder aan het Pad van Wanica, hij moest zich vergissen.

Maar toch! Om zekerheid te krijgen wurmde hij zich door de menigte heen. En terwijl hij zich het gesprek met Ptaka herinnerde, naderde hij het tweetal.

Norine! Op de schoot van... de erfbewoner die hem over zijn fiets had aangesproken. Het bloed steeg hem naar het hoofd. Zijn vuisten jeukten. Maar hij beheerste zich toen hij pal voor het tweetal stond en vroeg: ‘Wat doe je hier?’

Norine snakte naar adem en stotterde: ‘Ik, ik ben met me moeder hier. Ze verkoopt eten aan het buffet.’ Sjori had de vrouw nog nooit gezien. Hoe zou hij kunnen kontroleren of Norine de waarheid sprak? Zijn jaloezie en teleursteling gunden hem niet de tijd zich kalm te houden. Hij sprong op zijn medeminnaar af en plaatste met een ijzerharde vuist een voltreffer op diens neus. De man schudde Norine van zich af en beantwoordde de aanval met een serie linksen en rechtsen in Sjori's maagstreek. Binnen enkele ogenblikken was het gevecht in volle gang en stonden de vechtersbazen omringd van nieuwsgierigen. Norine gilde zenuwachtig. Haar Sjori riep: ‘Oen or' mi, oen or' mi, anders maak ik gehakt van die kerel!’

Maar er was niemand die Sjori op tijd tegenhield. De haat stuurde zijn hand in de richting van zijn broekzak. Sneller dan de bliksem dreef hij het mes in de borst van de man, die heel zijn geluk, heel zijn toekomst geroofd had. Maar op hetzelfde moment dat hij gevoeld had hoe zijn wapen in menselijk vlees doordrong, overviel hem diepe spijt. Hij zag echter nergens meer een uitweg in zijn leven. De enige uitweg voorlopig was de vlucht. Het lukte hem te ontkomen in de verwarring en opschudding, zo totaal, dat zelfs de muzikanten naar het strijdtoneel werden gejaagd.

Er hing plotseling een droeve stemming over de toeschouwers toen een op het feest aanwezige dokter de in zijn bloed neergezegen man onderzocht had en mompelde: ‘Hij is dood...’

Leendert Emanuel W., alias Sjatfoetoe Sjori was door de liefde een moordenaar geworden. Maandag zouden alle kranten in vetdruk dit tragische slot van het feest publiceren. Weer een steekpartij met dodelijke afloop. De politie zou hem dan al hebben gevat. Norine, die hem altijd zo teder beschermd had en vertroeteld, zou tegen hem

[p. 26]

getuigen. En nuchter zou hij daar in de dossiers van de opsporingsen vervolgingsambtenaren staan als een doodgewone moordenaar. Geval nummer zoveel. Opgeborgen voor god weet hoe lang in cel nummer zoveel. De ouderwetse voortzetting van een traditie van schuld en straf.

Maar waarom, zo zou men zich kunnen afvragen, wordt er nog steeds geen speciale sociaal-psychologische afdeling bij politie en justitie in het leven geroepen die meer nadruk legt op een onderzoek naar de menselijke kanten van misdaden die door messentrekkers worden bedreven. En misschien dat er ooit een verlichte, moderne advocaat in Suriname opstaat, die het inzicht bijbrengt dat dergelijke toevallige moordenaars niet alleen met de pleitbezorging van hun verdediger kunnen mogen rekenen, maar ook recht hebben op begrip en verlichtende, menselijke overwegingen van de strafeiser, de gemeenschap. Een advocaat, die op humane gronden kan aantonen dat de misdaden van alle Sjatfoetoe Sjori's voortspruiten uit gewone menselijke gevoelens, die dienen te worden gerespekteerd. En misschien, o, misschien dat dan ooit zulke kriminele uitbarstingen, die onze gemeenschap toch regelmatig bezwaren, kunnen worden beperkt tot een minimum. Of - o, gewaagde utopie! - geheel kunnen worden teruggedrongen.