Moetete (1968)

[p. 3]

Nel Bradley
Krin oema, krin lobi, krin dren!

In een kamra oso in ‘alatria djari’ aan de Prinsenstraat, woonde de mooie Mavinta met haar moeder en haar stiefvader.

De man was visser en Mavinta's moeder ‘b'e broko ston’; zij moest voor de huishouding zorgen en ze was pas 18 geworden.

Mavinta had een ‘skin’ waarop de mannen gek waren en ze ondervond daarom ook veel last van jongens van haar leeftijd en van oudere mannen.

Op een morgen stond het meisje ‘mofo doro’ en zag een groep mannen met een kar, waarop wat huiswaar was geladen, langs komen. De mannen riepen, ‘room for rent, room for rent’.

Toen haar stiefvader thuis kwam vertelde zij aan hem dat de mannen ook bij ‘alatria djari’ waren geweest en vroeg hem wat de bedoeling was.

Oom Alberti, de stiefvader, legde het nieuwsgierige meisje uit dat het ‘ingris man’ waren, die in de goudvelden kwamen werken en een kamer zochten om hun spullen achter te laten wanneer zij naar het bos gingen.

Mavinta vertelde er echter niet bij, dat een van de mannen haar het hof had gemaakt en haar zelfs had aangeraakt; hoewel zij niets had verstaan van wat de man gezegd had.

Het leven in Mavinta's wereld ging verder en zoals het vaak gebeurde met elk meisje van die leeftijd in die tijd, kwam de vriend die ze er heimelijk op na hield op een goede avond bij de moeder van Mavinta op bezoek; het doel was te vragen om de hand van Mavinta.

Mavinta hield de jongeman bij de poort tegen en beloofde hem dat zij eerst met de mensen zou praten en hen op zijn bezoek voorbereiden.

Inderdaad deed het meisje zoals zij aan haar vriend gezegd had, ze sprak haar moeder erover en deze verwees haar naar de stiefvader. Hij zei, met een beetje verbazing in zijn stem dat hij geen bezwaar had, als het maar een fatsoenlijke jongeman was, die werkte; maar apropos, waar werkt hij? ‘A de na skowtoe’ was het antwoord.

Oom Alberti zuchtte en zei met het gemoed van iemand, van wie een stuk uit het hart is gevallen: Luister Mavinta, ik heb geen bezwaar dat je hem neemt en een leven met hem begint, maar ik zal nooit mijn voet in jouw huis zetten, bika mi nanga skowtoe ne koti'......

Met spanning had het verliefde meisje naar de stiefvader, die gelijk

[p. 4]

een vader voor haar was, geluisterd. Eén ding stond toen voor haar vast, zij zou de ouderlijke binding niet laten varen om haar vriend te kiezen.

Bij de eerstvolgende ontmoeting zei ze onverbloemd tegen haar vriend dat het niet zou gaan, omdat er thuis moeilijkheden waren gerezen, meer zei ze niet. De vriend berustte en ging heen.

De jaren verstreken, Mavinta werd twintig jaar en nu verscheen er een bescheiden man van een jaar of 35; hij was timmerman.

De jonge vrouw bereidde op dezelfde manier haar ‘ouders’ voor op het bezoek.

Oom Alberti zei nu: ‘Mavinta, ik heb je vanaf ik met je moeder samen woon, beschouwd als mijn eigen kind, dit is de tweede keer waarop je met een dergelijk verzoek bij me komt, ik kan nu niet weigeren, want als je straks een verkeerde richting zou opgaan zal het mij spijten, dus laat die man maar thuis komen’ ......

Nati, zoals Mavinta's aanstaande man heette, maakte kennis met de mensen en de stiefvader was na een poos vol lof over hem; het oordeel van de moeder was koel en ze stelde zich op het standpunt van ‘ai de na ede, na sani a'e loekoe’.

In haar eigen woning, op het erf van ‘Mak van di Lama’ aan de Saramaccastraat ontbrak het haar, voor haar doen, aan niets; zij werd zelfs benijd door andere vrouwen om haar ‘weelde’ en haar ‘skin’. Veel vrouwen van het erf bemoeiden zich niet met haar.

Mavinta's man was timmerman op ‘Bodepartement’ en moest voor de bouw van een complex ‘lanti oso’ in het binnenland voor enkele maanden weg. Hij liet zijn vrouw, die reeds in verwachting was van het eerste kind, met alle voorzieningen achter: geld, eten en kleren.

De huisbaas had reeds voor enkele achtereenvolgende maanden ontvangen; Mavinta had hoegenaamd geen problemen.

Op hetzelfde erf woonde ook de ‘ingris man’ die Mavinta eens had aangeraakt; hij werkte in het binnenland; opgestookt door zijn vrouw, was de verhouding tussen hem en de man van Mavinta, niet zo best.

Drie weken waren verstreken, zonder dat Mavinta iets van haar man had vernomen; de vierde week kwam een ‘vagbond tromoe’ op naam van Mavinta in de stad, die haar man had ‘geposteerd’.

In de trommel was een enveloppe waarmee Mavinta naar ‘bodepartement’ kon gaan om geld te halen; verder vis en groenten, teveel voor de jonge vrouw alleen.

Goedhartig als ze was, deelde zij het een en ander met de vrouw van de ‘ingris man’ die niets van Mavinta moest hebben.

Zonder te weten had de jonge vrouw hiermede de haat, nijd en wrok, verscherpt.

De jaloerse vrouw zond haar man in het binnenland een boodschap,

[p. 5]

waarin zij hem vroeg waarom ook hij niet een trommel voor haar kon sturen, want Mavinta dacht dat ze pinaarde en had demonstratief vis en groente voor haar en andere mensen van het erf uitgedeeld.

Dit was voor de man genoeg; hij hing een verhaal op voor een ‘pijai ingi’ zodat deze ging geloven dat Mavinta en haar man ‘memre’ hadden.........

De Indiaan zou iets voor hem doen en Mavinta zou uitgeschakeld worden.

Door het lange wegblijven van de man in het bos, had Mavinta, nu zij niet met de mensen van het erf kon opschieten, haar intrek bij haar ‘ouders’ genomen. Op een avond schrok ze wakker, ze droomde dat een man haar was wezen vertellen dat zij uit het binnenland een trommel zou krijgen.

Inderdaad kreeg zij ook de trommel en toen zij hem opendeed, schrok ze wakker.

Ze dacht, ‘Baka agen me kis wan benawtoe dren’ en zat een poosje op de rand van haar ‘gaba’ en ging later weer liggen.

Weer bezocht de man haar in de droom: nu had hij de trommel zelfs voor Mavinta geopend; wat zag zij erin? Mooie grote tomaten, oker, boelansjé, smoko anjoemara en wild.

De man zei tegen Mavinta: ‘Te joe kisi a tromoe, trowe en na mindri liba, boiti na envelop di o de na ini’.

Weer schrok de aanstaande moeder wakker en riep nu naar haar stiefvader om even op de ‘kriboi’ waar zij sliep, te komen.

Oom Alberti vond het wel vreemd, maar ging toch onmiddellijk naar boven waar de jonge vrouw bevend zat te wachten.

Ze vertelde Oom Alberti de droom; deze zei: ‘San? Gado près mi, we mi a no Anana, ma tjolofi tjolofi, wan sé f' Anana, wan sé foe akinswa, oen sa proeberi’.

Een dag later kwam inderdaad zoals Mavinta gedroomd had, de ‘geposteerde’ trommel. Oom Alberti stond midden op het erf en keek in de zon, hij riep Mavinta en sprak luid: ‘We jere djaso, na joe kisi na tromoe, ma mi sa go teki en’. Met deze woorden drukte hij zijn ‘bana leeuw’ op zijn hoofd en ging met een ‘kroi wagi’ naar ‘spoen doro’. De ‘faja wagi’ was net aangekomen. Na de eenvoudige formaliteiten kreeg hij de trommel en laadde die op zijn wagen.

Thuis aangekomen, brak hij de kist midden op het erf open en precies wat Mavinta gedroomd had bevond zich in de trommel; één moment werd ze begerig op de mooie grote ronde tomaten en de anjoemara, Oom Alberti zag dat en riep haar tot orde met de woorden: ‘no prefoeroe, noso i law uit’. Hij legde de jonge vrouw uit dat ‘den sma “wroko” den fisi nanga den groentoe’; als ze eruit zou eten zou ze stapelgek worden, dit had zijn obia hem reeds de vorige dag gezegd.

[p. 6]

Hij haalde de enveloppe uit de kist en daarmede ging Mavinta op ‘bodepartement’ ontvangen. Verder bracht hij met zijn vissersboot de kist midden op de rivier en liet hem zinken.

Het werk in het binnenland was afgelopen en Nati keerde voor enkele weken naar zijn vrouw terug, want de volgende opdracht was reeds uitgevaardigd.

Over drie weken moest Nati naar Corantijnpolder in het district Nickerie om een nieuwe sluisdeur te zetten.

Zoals hij dat gewoon was liet hij zijn vrouw goed voorzien achter.

Het werk bij de sluis nam een aanvang. Nati zag hoe sommige arbeiders met ‘krabasi’ en bier rond de sluis liepen en ‘tak mofo’.

In de avonduren hoorden zij vreemde geluiden, maar zagen nooit iets, soms kregen zij een erg rauwe reuk te pakken en dan weer één van een welriekende sigaar. Een avond kreeg één van de mannen winti en de winti zei dat één hunner voorzichtig moest zijn, want ‘dede e go pasa dja’ maar dat het niet een geest van de plaats zou zijn die hem kwaad zou doen, ‘a man kon nanga a ogri dja keba’.

De arbeiders begrepen er niets van en meer had de winti ook niet gezegd. Nati die baas van de arbeiders was, had zich op een afstand gehouden om de verhoudingen te bewaren.

Het werk aan de sluis vlotte goed, de oude deur was reeds weg gehaald en men was bezig de nieuwe op te hangen. Toen begonnen de moeilijkheden. Er was een volle week verstreken en baas Nati was er niet in geslaagd de nieuwe sluisdeur op te hangen. Het touw waaraan de deur was bevestigd, was reeds drie keren gesneden en steeds was Nati nauwelijks aan een ernstig ongeluk ontkomen.

Op een avond lag Mavinta in haar ‘gaba’ te woelen en kon de slaap niet vatten; de torenklok van ‘Willemschool’ sloeg 12 uur en toen zag de hoogzwangere vrouw het visioen van een lange neger, helemaal in het wit gekleed, onberispelijk wit. Hij sprak: ‘Uw man kan de sluisdeur niet ophangen, het touw brak reeds driemaal, de vierde keer zal hij door de sluisdeur worden verpletterd. Men heeft geprobeerd jou kwaad te doen maar het is niet gelukt, de geesten van jouw voorouders uit de slaventijd en hun obia, die zijn er nog en beschermen jou. Nu heeft men het kwaad op hem gekeerd’. De man verdween......

De volgende morgen zag Mavinta's moeder haar niet beneden komen, ze riep enkele keren en toen ze geen antwoord kreeg stormde ze de ‘ladder’ op naar boven. Mavinta lag op haar rug, met wijd open gesperde ogen en sprak niet; ze ademde wel, maar was stijf: ‘Mi gado mi masra mi tata, birti birti jepi, mi pikin e dede dja’.

Mis Karo van de ‘ede oso’ bar winti, a kis wan ingi, na ingi taki no frede, niets scheelt haar, ze lijdt voor de man die op het ogenblik in

[p. 7]

de Corantijnpolder grote moeilijkheden heeft met de sluisdeur.

Intussen was het huis van Mavinta's ouders te klein om al de buren en nieuwsgierigen te bevatten.

Zonder enige drukte hoorde men de ‘nengre doro’ open gaan, Oom Alberti kwam het erf op, hij groette niemand, maar vroeg met een vriendelijk gebaar aan de mensen om uit zijn weg te gaan. De mensen die hem kenden, wisten dat zijn obia op hem was. Hij klom de wankele trap op naar boven, vatte Mavinta bij de arm en keek haar diep in de ogen. Mavinta slaakte een diepe zucht en kwam overeind. Kalm en zacht zond Oom Alberti haar om een hoed van haar man te brengen, een nieuw glas en een dubbeltje.

Mavinta friste zich even op en ging naar haar huis waar ze de gevraagde spullen meenam.

Het was intussen dichtbij twaalven, de zon stond hoog aan de hemel. Oom Alberti deed water in het glas en liet het dubbeltje erin, hij plaatste de hoed van de man en het glas midden op het erf, hij pakte een spiegel en een stuk ‘timreman kreti’, hij keek even op naar de hemel en daarna in het glas, hij maakte tekens op de spiegel en na een poos zei hij: ‘A de keba, tap kromanti aladi, joe boi de na bigi nowtoe’.

Zonder enige drukte gaf Oom Alberti Mavinta opdracht om nieuw te kopen: één wit bord, een jenever, een witte doek en een dienblad.

Akansa en bier waren ook nodig maar daarvoor zou hij zelf zorgen. Zij moesten nu op de avond wachten. Mavinta was intussen weer gewoon en vertelde haar stiefvader de droom. Deze zei dat het onverschilligheid van haar man is, want veel heeft hij heus niet te doen voor zijn kra. Wat zij vanavond zullen doen, had hij reeds lang moeten doen, maar er was één moeilijkheid, om op de plaats te komen waar haar man is geboren, moesten zij een ‘leba’ passeren en het hoefde wel niet, maar er konden moeilijkheden ontstaan met de ‘leba’.

Tegen middernacht kwamen Mavinta en haar stiefvader in de buurt van het erf waar Nati was geboren in ‘ondro bon’. Ze stonden tegenover het erf aan de overzijde van de gracht. Uit het erf waar ze moesten zijn, zagen ze klokslag 12 uur een oude vrouw komen, de beide mensen zagen de vrouw bezemen met een ‘prasara sibi’.

Vanaf een ‘soenki bromki bon’ bezemde ze tot de straat.

Oom Alberti slaakte een zucht van verlichting en zei tegen Mavinta dat de ‘leba’ de weg had schoongemaakt en hem nu reeds precies had aangewezen waar hij de ‘pai man’ moest deponeren.

Nauwelijks was de oude vrouw weer verdwenen, of de beide mensen begaven zich naar het erf.

Oom Alberti maakte een bier open en goot die in een krabasi.

De plaats waar de ‘leba’ had gebezemd besprenkelde hij met bier en

[p. 8]

zei: ‘We masra tap kromanti, masra aladi, ef troetroe joe na hé winti, di e tan na loktoe, na foeka di de nanga joe manboi, no moe de moro, sori joe srefi gi joe pikin dati joe na man, tata aladi. Nanga na moro fini teté a moe anga na doro tamara tamara......’

Oom Alberti zei tegen Mavinta om niet bang te zijn, want zij zouden nu aan de overkant gaan piepen om te kijkén wat er zou gebeuren met het dienblad en het offer dat zij daar hadden neergelegd.

En warempel, de beide mensen zagen toen de leba, een indiaan en een neger in het wit, uit het erf komen. De leba en de indiaan namen het dienblad op en gedrieën verdwenen zij als het ware in de ‘soenki bromki bon’.

Mavinta beefde en Oom Alberti legde haar uit dat de winti in die ‘soenki bromki bon’ blijven en dat de leba en de ingi de ‘foetoeboi’ zijn van de kromanti.

De volgende dag om zes uur 's middags braken de arbeiders aan de Corantijnpolder hun tenten op en maakten zich gereed om de volgende dag naar Paramaribo te vertrekken. Tegen vijf uur hadden zij de laatste hand gelegd aan de nieuwe sluisdeur en deze was feilloos opgehangen.

Nati keerde naar zijn vrouw en schoonouders terug, maar Oom Alberti had Mavinta verboden hem iets te vertellen......