Mekka. Jaarboek voor lezers. Jaargang 1993

[p. 138]

5

5.1 Toptienen van (keten)boekhandels 1992

Wie aan de hand van de jaarklassementen van boekhandelstoptienen zoekt naar een constante in het voorbije boekenjaar komt waarschijnlijk uit bij de constatering dat 1992 door vrouwen werd gedomineerd. Margriet de Moor, Hella S. Haasse, Renate Dorrestein, Lisette Lewin, Annie M.G. Schmidt, Kristien Hemmerechts, Yvonne Kroonenberg, Monika van Paemel, Benoîte Groult, Isabel Allende, Jung Chang, Oriana Fallaci, Camille Paglia, Germaine Greer - het zijn de vrouwen die de hoogste plaatsen bezetten in de toptienoverzichten. Zeker in de literair getinte toptienen - die van de Bijenkorf, Knack, Humo en HP/De Tijd - hebben schrijfsters hun mannelijke collegae op grote achterstand gelaten. En gezien de kwantiteit van de vrouwelijke aanwezigheid in de bestsellerslijsten gaat het waarschijnlijk niet om een incident (waarmee overigens niet gezegd is dat de emancipatie van de vrouw in de literatuur een feit is).

Toch moet niet te veel gewicht worden toegekend aan de onderstaande eindklassementen van de diverse weektoptienen. Ze schetsen een allerminst betrouwbaar beeld van de boekenverkoop en hebben ten hoogste de pretentie dat de erin opgenomen boeken ook de best verkochte van die week zijn. En de jaarklassementen zijn van die matig betrouwbare lijsten nog weer een abstractie.

De telling was als volgt: per klassement zijn lijsten gemaakt van de noteringen zoals die in Boekblad jaargang 1992 hebben gestaan. De nummer één van een toptien kreeg wekelijks tien punten, de nummer twee negen, enzovoorts, tot en met één punt voor de nummer tien. De berekening van de topvijftienen en -twintigs is analoog aan die van de toptienen: de nummers één van iedere week kregen vijftien, respectievelijk twintig punten, enzovoorts, tot en met één punt voor de nummers vijftien, respectievelijk twintig. De telling van de Trouw Kinderboeken Toptwaalf was per subklassement per week respectievelijk drie, twee en één punten.

Natuurlijk geven de toptienen wel indicaties over de verkopen op de boekenmarkt. Maar wie op basis daarvan gaat bekijken welke uitgevers succesvol waren, maakt een nog verregaander abstractie. Het neemt niet weg dat Rap een uiterst goed jaar gedraaid heeft. Die voorspoed dankt de uitgever uitsluitend aan Youp van 't Hek. Hij is wereldberoemd in Nederland naar het schijnt. In Vlaanderen signaleer je hem tevergeefs in de hitlijsten. En Arena dankt de prominente plaats geheel en al aan Benoîte Groult, die dit jaar met drie boeken in de toptienen aanwezig was.

Wie een uitgeverstop samenstelt op basis van het aantal noteringen in

[p. 139]

de jaarklassementen komt tot de volgende reeks:

1 Contact (14)	4 Luitingh-Sijthoff (10)	7 bzztôh (7)	10 De Kern (5)
2 Rap (11)	(5) Arena (8)	8 Querido (6)	11 Meulenhoff (5)
3 De Bezige Bij (10)	6 A.W. Bruna (8)	9 Atlas (5)	12 Prometheus (5)

Het klassement doet een mager jaar vermoeden voor Meulenhoff, maar deze uitgever had pech doordat twee titels net buiten de jaarklassementen vielen. Dat overkwam Het Oostindisch kampsyndroom van Rudy Kousbroek in de Bijenkorf Toptwintig en De eerste steen van Monika van Paemel in Knacks Fiction Toptien. Opvallend is ook dat Prometheus de toptiennotering uitsluitend dankt aan hoge posities in de Vlaamse lijsten. En wat te denken van De Arbeiderspers, die niet eens bij de eerste tien zit, terwijl deze uitgever een hele reeks interessante boeken uitbracht? Kijk maar eens naar de aanwezigheid van De Arbeiderspers in Mekka's Honderd. De afwezigheid van De Arbeiderspers in deze stand heeft alles te maken met het ontbreken van heel grote commerciële uitschieters. Dat geldt in mindere mate ook voor een uitgever als Bert Bakker.

Een uitgeverstoptien op basis van de in jaarklassementen behaalde punten geeft een zo nodig nog verwrongener beeld van de verhoudingen in de uitgeverswereld:

1 Rap (2944)	4 De Bezige Bij (1601)	7 bzztôh (996,5)	10 Atlas (849)
2 Contact (2794,5)	5 Arena (1265)	8 Bruna (974,5)
3 Luitingh-Sijthoff (1633)	6 Querido (1207)	9 De Kern (893)

Maar hoe verwrongen ook, het neemt niet weg, dat Uitgeverij Contact de succesuitgever van het jaar is, al was het alleen maar omdat die met vier verschillende auteurs de jaarklassementen haalde: met Margriet de Moor, Eerst grijs dan wit dan blauw; Renate Dorrestein, Ontaarde moeders; Jelle Zijlstra, Perslot van rekening; en Yvonne Kroonenberg, Kan ik hem nog ruilen?

En op basis van deze klassementen is Margriet de Moor de schrijfster van het jaar, iets wat geheel in tegenspraak lijkt met de toptienen van recensenten, waarop ze nagenoeg ontbreekt. Maar dat komt doordat critici gevraagd is zich zoveel mogelijk te beperken tot in 1992 verschenen boeken. Eerst grijs dan wit dan blauw, waarvan aan het eind van 1992 100 000 exemplaren verkocht waren, verscheen al in 1991.

Tot slot: de presentatie van de klassementen is gelijk aan die in Boekblad. Dat wil zeggen dat eerst de titel genoemd wordt, vervolgens de schrijver(s) en daarna de uitgever. Daarachter staat het aantal behaalde

[p. 140]

punten. De topdertig van de jaarklassementen is berekend door middelvan een gewogen telling van de verschillende jaarklassementen en is weergegeven op de voor Mekka gebruikelijke manier.

Klassementen

Trouw Kinderboeken Toptwaalf 0-6 jaar
1	Plons!, Martin Waddell/Jill Barton (Lemniscaat) 51
2	Voor het eerst naar school, Vivian den Hollander (Van Holkema & Warendorf) 40
3	Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft, Werner Holzwarth/Wolf Erlbruch (De Vries-Brouwers) 33

6-10 jaar
1	Pluk van de Petteflet, Annie M.G. Schmidt (Querido) 108
2	De Minpins, Roald Dahl/Patrick Benson (Fontein) 56
3	Een pakje voor mevrouw Larietand, Elfie Donnelly (La Rivière en Voorhoeve) 20

10-12 jaar
1	Spelen met hiërogliefen, Catharine Roehrig (Kluwer Jeugdboeken) 51
2	Verdriet met mayonaise, Carry Slee (Van Holkema & Warendorf) 35
3	Het gouden oog, Hans Hagen (Van Goor) 34

13+
1	De hemel valt, Kit Pearson (Lemniscaat) 41
2	Juniper, Monica Furlong (Lemniscaat) 40
3	Niemand houdt mij tegen, Evert Hartman (Lemniscaat) 36

de Bijenkorf Toptwintig
1	Eerst grijs dan wit dan blauw, Margriet de Moor (Contact) 534
2	Heren van de thee, Hella S. Haasse (Querido) 427
3	Rijke meiden, Youp van 't Hek (Rap) 384
4	Ontaarde moeders, Renate Dorrestein (Contact) 283
5	Voor bijna alles bang geweest, Lisette Lewin (Nijgh & Van Ditmar) 277
6	Diana, Andrew Morton (bzztôh) 263
7	Het Omaha conflict, Robert Ludlum (Luitingh-Sijthoff) 254
8	Floppie, Youri en andere helden, Youp van 't Hek (Rap) 247
9	De omweg naar Santiago, Cees Nooteboom (Atlas) 209
10	Zwemmen met droog haar, Kees van Kooten (De Bezige Bij) 201
11	Het oneindige plan, Isabel Allende (Wereldbibliotheek) 200
11	Een leven lang fit, H. & M. Diamond (De Kern) 200
13	De wereld volgens Garp, John Irving (Agathon) 198
14	Een eigen gezicht, Benoîte Groult (Arena) 171
15	Het leven zoals het is, Benoîte Groult (Arena) 163
16	Baby's, Desmond Morris (Van Holkema & Warendorf) 152
17	Eenzaam, Boudewijn Büch (Atlas) 150
18	Omzwervingen, Chaim Potok (bzztôh) 149
19	De ontdekking van de hemel, Harry Mulisch (De Bezige Bij) 148
20	Italië op maandag, Marjon van Royen (Nijgh & Van Ditmar) 145

Libris Toptien Fiction
1	Rijke meiden, Youp van 't Hek (Rap) 310
2	Heren van de thee, Hella S. Haasse (Querido) 240

[p. 141]

3	Eerst grijs dan wit dan blauw, Margriet de Moor (Contact) 238
4	Zwemmen met droog haar, Kees van Kooten (De Bezige Bij) 174
5	Floppie, Youri en andere helden, Youp van 't Hek (Rap) 164
6	Ontaarde moeders, Renate Dorrestein (Contact) 152
7	Een eigen gezicht, Benoîte Groult (Arena) 125
8	Het Omaha conflict, Robert Ludlum (Luitingh-Sijthoff) 119
9	Het oneindige plan, Isabel Allende (Wereldbibliotheek) 89
10	Wat ik nog weet, Annie M.G. Schmidt (Querido) 87

Libris Toptien Non-fiction
1	Een leven lang fit, H. & M. Diamond (De Kern) 335
2	Het algemeen betwijfeld christelijk geloof, H.M. Kuitert (Ten Have) 315
3	Allerhande dingen over de natuur. Deel 2, Klazien uit Zalk (Kok) 146
4	Diana, Andrew Morton (bzztôh) 109
5	Hoe kostbaar is een kwetsbaar mens, Okke Jager (Ten Have) 103
6	Allerhande dingen over de natuur, Klazien uit Zalk (Kok) 99
7	Per slot van rekening, Jelle Zijlstra (Contact) 98
8	Wolfsklem, Piet Vroon (Ambo) 94
9	Kopmannen en waterdragers, Mart Smeets (L.J. Veen) 86
10	Het aanzien van 1991 (Spectrum) 85

Humo Toptien Fiction
1	Kartonnen dozen, Tom Lanoye (Prometheus) 254
2	Een eigen gezicht, Benoîte Groult (Arena) 249
3	Kerst en andere liefdesverhalen, Kristien Hemmerechts (Atlas) 207
4	Eerst grijs dan wit dan blauw, Margriet de Moor (Contact) 176
5	Het verkoolde alfabet, Paul de Wispelaere (De Arbeiderspers) 142
6	Wilde zwanen. Drie dochters van China, Jung Chang (Amber) 113
7	Doen!, Tom Lanoye (Prometheus) 105
8	De eerste steen, Monika van Paemel (Meulenhoff) 92
9	American Psycho, Bret Easton Ellis (Luitingh-Sijthoff) 80
10	Scarlett, Alexandra Ripley (De Boekerij) 79

Humo Toptien Non-fiction
1	Diana, Andrew Morton (bzztôh) 156
2	Nog eenmaal mijn moeder zien, Zana Muhsen (De Kern) 154
3	De Prehistorie, Guy de Pré (brtn) 146
4	Deep cover, Michael Levine (Elmar) 132
5	Niets is mogelijk, alles kan, Stefan Blommaert (Kritak/brtn) 117
6	Overgang, Germaine Greer (Meulenhoff) 114
7	De laatste dictatuur, Rik Devillé (Kritak) 106
8	Het verdrag van Maastricht, Lieven Verstraete (Standaard) 96
9	De beproeving, Béatrice Saubin (De Kern) 91
10	Het seksuele masker, Camille Paglia (Prometheus) 89

Knack Toptien Fiction
1	Kartonnen dozen, Tom Lanoye (Prometheus) 236
2	Een eigen gezicht, Benoîte Groult (Arena) 229
3	Kerst en andere liefdesverhalen, Kristien Hemmerechts (Atlas) 183
4	Het verkoolde alfabet, Paul de Wispelaere (De Arbeiderspers) 166
5	Eerst grijs dan wit dan blauw, Margriet de Moor (Contact) 161
6	Zout op mijn huid, Benoîte Groult (Arena) 121
6	Insjallah, Oriana Fallaci (Bert Bakker) 121

[p. 142]

8	Wilde zwanen. Drie dochters van China, Jung Chang (Amber) 116
9	Het verhaal van mijnheer Sommer, Patrick Süskind (Bert Bakker) 111
10	Doen!, Tom Lanoye (Prometheus) 103

Knack Toptien Non-fiction
1	Deep cover, Michael Levine (Elmar) 156
2	Niets is mogelijk, alles kan, Stefan Blommaert (Kritak/brtn) 136
3	Diana, Andrew Morton (bzztôh) 130
4	Overgang, Germaine Greer (Meulenhoff) 126
5	Nog eenmaal mijn moeder zien, Zana Muhsen (De Kern) 113
6	De Prehistorie, Guy de Pré (brtn) 108
7	De Dode-Zeerollen en de verzwegen waarheid, Michael Baigent & Richard Leigh (Tirion) 105
8	De laatste dictatuur, Rik Devillé (Kritak) 103
9	Tussen het tuig, Bill Buford (Meulenhoff) 100
10	Ze zijn zo lief, meneer, Chris de Stoop (Kritak) 96

Bruna Topvijftien
1	Rijke meiden, Youp van 't Hek (Rap) 613
2	Zwemmen met droog haar, Kees van Kooten (De Bezige Bij) 403
3	Floppie, Youri en andere helden, Youp van 't Hek (Rap) 308
4	De Cock en een duivels komplot, A.C. Baantjer (Fontein) 289
5	Het Omaha conflict, Robert Ludlum (Luitingh-Sijthoff) 284
6	Vive la France (Novella) 196
7	Kopmannen en waterdragers, Mart Smeets (L.J. Veen) 183
8	Kan ik hem nog ruilen?, Yvonne Kroonenberg (Contact) 169
9	Goed gebundeld 1992 (Meulenhoff/Bruna) 166
10	De NoodZaak, Stephen King (Luitingh-Sijthoff) 146
11	Koot graaft zich autobio, Kees van Kooten (De Bezige Bij) 145
12	Prinses Daisy, Judith Krantz (De Boekerij) 133
13	Garfield 20, Jim Davis (A.W. Bruna)129
14	Golf van ontzetting, Tom Clancy (A.W. Bruna) 127
15	Allerhande dingen over de natuur. Deel 2, Klazien uit Zalk (Kok) 124

De Boekelier Toptien
1	Het Omaha conflict, Robert Ludlum (Luitingh-Sijthoff) 191
2	Rijke meiden, Youp van 't Hek (Rap) 162
3	Floppie, Youri en andere helden, Youp van 't Hek (Rap) 156
4	Eerst grijs dan wit dan blauw, Margriet de Moor (Contact) 153
5	Golf van ontzetting, Tom Clancy (A.W. Bruna) 122
6	De NoodZaak, Stephen King (Luitingh-Sijthoff) 103
7	Kopmannen en waterdragers, Mart Smeets (L.J. Veen) 101
8	Diana, Andrew Morton (bzztôh) 96
9	De gouden vijf omnibus deel 11 (zhu) 86
10	Zwemmen met droog haar, Kees van Kooten (De Bezige Bij) 84

AKO Toptien
1	Rijke meiden, Youp van 't Hek (Rap) 336
2	Het Omaha conflict, Robert Ludlum (Luitingh-Sijthoff) 214
3	Floppie, Youri en andere helden, Youp van 't Hek (Rap) 186
4	Zwemmen met droog haar, Kees van Kooten (De Bezige Bij) 181
5	Eerst grijs dan wit dan blauw, Margriet de Moor (Contact) 166
6	De Cock en een duivels komplot, A.C. Baantjer (Fontein) 136

[p. 143]

7	Golf van ontzetting, Tom Clancy (A.W. Bruna) 126
8	Heren van de thee, Hella S. Haasse (Querido) 109
9	Het oneindige plan, Isabel Allende (Wereldbibliotheek) 94
10	Kan ik hem nog ruilen?, Yvonne Kroonenberg (Contact) 92

Vroom & Dreesmann Toptien
1	Het Omaha conflict, Robert Ludlum (Luitingh-Sijthoff) 165
2	Overdosis, Robin Cook (A.W. Bruna) 148,5
3	De Cock en een duivels komplot, A.C. Baantjer (Fontein) 137,5
4	Golf van ontzetting, Tom Clancy (A.W. Bruna) 99
4	Zwemmen met droog haar, Kees van Kooten (De Bezige Bij) 99
6	Ontaarde moeders, Renate Dorrestein (Contact) 93,5
6	Diana, Andrew Morton (bzztôh) 93,5
8	Een eigen gezicht, Benoîte Groult (Arena) 77
8	De NoodZaak, Stephen King (Luitingh-Sijthoff) 77
8	Achter gesloten deuren, John Grisham (A.W. Bruna) 77

HP/De Tijd Toptien
1	Eerst grijs dan wit dan blauw, Margriet de Moor (Contact) 333
2	Heren van de thee, Hella S. Haasse (Querido) 236
3	Ontaarde moeders, Renate Dorrestein (Contact) 147
4	Een eigen gezicht, Benoîte Groult (Arena) 130
5	De omweg naar Santiago, Cees Nooteboom (Atlas) 100
6	Het oneindige plan, Isabel Allende (Wereldbibliotheek) 96
7	De ontdekking van de hemel, Harry Mulisch (De Bezige Bij) 86
8	Wilde zwanen. Drie dochters van China, Jung Chang (Amber) 83
9	Zwemmen met droog haar, Kees van Kooten (De Bezige Bij) 80
10	Rijke meiden, Youp van 't Hek (Rap) 78

Topdertig van boekhandelsjaarklassementen

1	Margriet de Moor, Eerst grijs dan wit dan blauw (Contact) 55
2	Youp van 't Hek, Rijke meiden (Rap) 48,2
3	Robert Ludlum, Het Omaha conflict (Luitingh-Sijthoff) 45,8
4	Andrew Morton, Diana (bzztôh) 39,5
5	Kees van Kooten, Zwemmen met droog haar (De Bezige Bij) 37,1
6	Benoîte Groult, Een eigen gezicht (Arena) 35,5
6	Youp van 't Hek, Floppie, Youri en andere helden (Rap) 35,5
8	Hella S. Haasse, Heren van de thee (Querido) 30,5
9	Renate Dorrestein, Ontaarde moeders (Contact) 26,5
10	A.C. Baantjer, De Cock en een duivels komplot (Fontein) 20,4
11	Tom Lanoye, Kartonnen dozen (Prometheus) 20
12	Tom Clancy, Golf van ontzetting (A.W. Bruna) 18,4
13	Michael Levine, Deep cover (Elmar) 17
14	Kristien Hemmerechts, Kerst en andere liefdesverhalen (Atlas) 16
15	Stefan Blommaert, Niets is mogelijk, alles kan (Kritak/brtn) 15
15	Zana Muhsen, Nog eenmaal mijn moeder zien (De Kern) 15
17	H. & M. Diamond, Een leven lang fit (De Kern) 14,5
18	Isabel Allende, Het oneindige plan (Wereldbibliotheek) 14

[p. 144]

19	Jung Chang, Wilde zwanen. Drie dochters van China (Amber) 13
19	Guy de Pré, De Prehistorie (brtn) 13
19	Paul de Wispelaere, Het verkoolde alfabet (De Arbeiderspers) 13
22	Germaine Greer, Overgang (Meulenhoff) 12
22	Cees Nooteboom, De omweg naar Santiago (Atlas) 12
24	Mart Smeets, Kopmannen en waterdragers (L.J. Veen) 11,6
25	Stephen King, De NoodZaak (Luitingh-Sijthoff) 10,8
26	Robin Cook, Overdosis (A.W. Bruna) 9
26	H.M. Kuitert, Het algemeen betwijfeld christelijk geloof (Ten Have) 9
28	Klazien uit Zalk, Allerhande dingen over de natuur. Deel 2 (Kok) 8
28	Lisette Lewin, Voor bijna alles bang geweest (Nijgh & Van Ditmar) 8
30	Annie M.G. Schmidt, Pluk van de Petteflet (Querido) 7,5