|
| |
| |
| |
3.4 Boeken op radio en televisie
In de Volkskrant van 15 mei 1992 verkondigde Thomas Elsaesser, hoogleraar film- en televisiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, dat iedereen maar eens moest inzien dat het totale televisieaanbod zich niet langer aan mercantilisering en commercialisering kon onttrekken: ‘Het alternatief is de lezing met lichtbeelden, waar een cultuuropvatting en een idee over kwaliteit aan ten grondslag liggen die stammen uit de duistere tijden van het publieke bestel, toen men nog meende de kijkers te moeten verheffen door voor hen te beslissen wat goed voor ze was. Alleen een omroepbestel dat zijn monopoliepositie behoudt of rijkelijk kan putten uit de omroepbijdragen kan het zich permitteren zich zo nobel en paternalistisch te gedragen. Want anders: zapp... zapp... zapp...’
De hoogleraar spreekt beslist uit ervaring. Hij wil maar zeggen: Ik ben niet van gisteren, heb ook zo'n clipkop en ben er blij toe mee. Maar wat: zapp... zapp... zapp...? Het is geen kwestie van zappen of zinken. Het is de keuze tussen paternalisme of geborneerde onverschilligheid, tussen diepgang of kletskoek, tussen culturele verantwoordelijkheid of schaamteloos opportunisme. De onontkoombaar veronderstelde mercantilisering (wat een moeilijk woord eigenlijk, voor een zapper) is dit lopend omroepseizoen een feit geworden, en wel door de nieuwe zenderindeling op de Nederlandse televisie. nos-voorzitter Max de Jong sprak van grote stappen voorwaarts binnen het publieke omroepbestel, maar hij vergat te zeggen dat de vooruitgang met zich meebracht dat de nos een groot deel van de inboedel aan kunstprogramma's op straat moest zetten. Het is nog een meevaller dat diezelfde nos ruimte heeft kunnen vinden voor het literaire programma Passages, waarin gelukkig ook een schrijver (Henk Pröpper) in de redactie zit. Maar verder?
Vorig jaar verdwenen drie boekenprogamma's van de Nederlandse televisie. Adriaan van Dis stopte na negen seizoenen met zijn literaire talkshow en heeft zich in de tussentijd, ondanks alle pogingen die de vpro daartoe in het werk stelt, nog niet bedacht. Ook het ncrv-programma Boek in Waterland keert, na één seizoen, als gevolg van matige kijk- en waarderingscijfers niet terug op het scherm. Hetzelfde geldt voor het literair-toeristische programma van de avro, Hollands Decor.
De literair belangstellende kijker kreeg daar één programma voor terug: het al genoemde Passages, een maandelijks discussieprogramma, waarin schrijvers onder leiding van Philip Freriks met elkaar in debat gaan over een tot nog toe uitsluitend geografisch bepaald thema. De rest van de maand kunnen literaire kijkers zich helemaal murw zappen, want
| |
| |
veel meer valt er niet te zien op de Nederlandse televisie. Op het voorheen kunstminnende derde net is er, afgezien van het programma van Freriks, slechts beperkte en in ieder geval niet meer dan incidentele aandacht voor het boek. In Nova, het actualiteitenprogramma van nos en vara, zit zo nu en dan een item over boeken of schrijvers, waarbij gedacht moet worden aan covering van gebeurtenissen als de Boekenweek en de uitreiking van de ako Literatuur Prijs.
Op de Vlaamse televisie bleef alles bij het oude: eens per maand is de wekelijkse uitzending van het culturele magazine Ziggurat geheel aan literatuur gewijd en heet dan ‘Wie schrijft die blijft’. Incidentele uitzendingen over boekactualiteiten en -evenementen vindt de kijker op het tweede net van de Vlaamse televisie.
De radio biedt meer, zowel in Vlaanderen als in Nederland. Het klimaat voor boeken op de Nederlandse radio is met ingang van het nieuwe omroepseizoen (begin oktober vorig jaar) aanzienlijk verbeterd. De versterking van wat een herkenbaar eigen profiel van de vijf publiekszenders genoemd wordt, beoogt de luisteraars een hechtere band met de zender van hun voorkeur te doen verkrijgen. Voor de literatuurliefhebber, en meer in het algemeen voor cultureel belangstellenden, zal Radio 5 de favoriete omroep worden. Van alle bestaande boekenprogramma's is alleen ‘Van boeken & bladen bezeten’ niet terug te vinden op Radio 5. Het ziedend kwartiertje van Martin Ros (op zaterdagochtend tussen 10.15 en 10.30 uur) is een onderdeel van de tros-nieuwsshow, die op Radio 1 blijft zitten.
Tot dit seizoen was Radio 5 in alle opzichten het vijfde wiel aan de wagen van de publiekszenders. De zender werd door de omroepen als berghok van hun programmapakket gebruikt en, voor zover dat niet het geval was, volgestopt met de boodschappen van kleine zendgemachtigden. Het gevolg was dat nauwelijks iemand zijn oor er te luisteren legde. Maar sinds oktober vorig jaar is Radio 5 ‘een volwassen zender met het accent op achtergronden, beschouwingen, documentaires en cultuur’. Alleen in de avonduren spitst de programmering zich toe op doelgroepen. Voor boeken is dat een goede ontwikkeling, want vrijwel alle programma's die veel of exclusieve aandacht voor boeken en schrijvers hebben, zijn nu op deze zender terug te vinden. De Nederlandse boekenliefhebber hoeft de knop nog maar één richting uit te draaien om alles van zijn gading te kunnen beluisteren.
Tenzij hij de luistersessies wil uitbreiden naar de Vlaamse radio. In dat geval dient veelvuldig naar Radio 3 te worden gedraaid, want op die zender, die hetzelfde culturele stempel heeft als de Nederlandse Radio 5, zijn de meeste Vlaamse boekenprogramma's verzameld. De programma's
| |
| |
die daar niet zitten, zijn (op een enkele uitzondering na) te beluisteren op Radio 1.
Het onderstaande schema van boekenprogramma's op radio en televisie is een houvast. Meer kan het ook niet zijn, want de programmering van omroepen is voortdurend aan wijzigingen onderhevig. Uitzendtijden fluctueren of verschuiven, uitzenddagen veranderen, programma's komen en gaan. Voor wie alles op de voet wil volgen en voor wie van tevoren de inhoud van programma's wil kennen, blijft het raadzaam de omroepgids te raadplegen. Exclusief literair belangstellende kijkers en luisteraars kunnen zich daarnaast door middel van het maandblad Letteren of het weekblad Boekblad (de maandelijkse rubriek ‘Boeken in de lucht’) op de hoogte stellen van het boekenaanbod op radio en televisie.
In het radioschema zijn alleen de programma's van de Nederlandse en Vlaamse radio opgenomen, in twee afzonderlijke overzichten. Het televisieschema bevat ook de programma's van de Franse, Britse en Duitse televisie. De aangegeven tijden zijn richttijden.
| |
Nederlandse radio
Maandag
Radio 5
7.00-9.00 1008 am (nos). Dagelijks programma, van maandag tot en met vrijdag, over spannende gebeurtenisen, landelijke evenementen op cultureel of wetenschappelijk gebied en mensen die die dag iets bijzonders zullen doen. Presentatie: Dick Klees.
9.00-10.00 In gesprek (avro). Radiogesprek van een uur met één gast over één onderwerp. Geregeld is dat een schrijver. Presentatie: Wolter Braamhorst.
14.30-15.00 De Verbeelding (Humanistische Omroep Stichting, hos). Literair programma.
15.00-17.00 Ophef en vertier (vara). Herhaling van algemeen cultureel programma ('s zaterdags tevoren op Radio 2 te beluisteren) van Hanneke Groenteman en Berend Boudewijn, waarin regelmatig aandacht voor boeken.
17.10-17.50 Radio-Uit! (nos). Informatie over het aanbod van theaters, bioscopen, musea en literaire manifestaties.
Presentatie: Marc Wielaert en Jellie Brouwer.
22.00-23.00 Een leven lang (nos). Herhaling van donderdag.
| |
Dinsdag
Radio 5
7.00-9.00 1008 am (nos).
14.00-15.00 Passages passanten (vpro). Cultureel documentair uur.
15.00-16.00 Boeken (vpro). Gesprekken en informatie van het boekenfront door Wim Brands. Produktie: Astrid Nauta.
16.00-16.20 Stenen des aanstoots (vpro). Polemiek onder redactie van Sarah Verroen.
17.10-17.50 Radio-Uit! (nos).
| |
Woensdag
Radio 5
7.00-9.00 1008 am (nos).
9.00-11.00 Vrouw Zijn (eo). Regelmatig aandacht voor schrijvers en boeken. Presentatie: Eveline van der Linden en Noor van Haaften.
| |
| |
15.00-16.00 Camera Obscura (kro). Literair programma.
17.10-17.50 Radio-Uit! (nos).
18.50-19.00 Boekenwijsheid (kro). Waarin aandacht voor pas verschenen boeken over kerk en samenleving, pastoraat en spiritualiteit.
| |
Donderdag
Radio 5
7.00-9.00 1008 am (nos).
12.00-13.10 Faros (Teleac). Live cultureel-wetenschappelijk magazine met wekelijks wisselende onderwerpen.
13.10-14.00 nos-Bijlage. Radio-documentaires.
14.00-15.00 Een leven lang (nos). Radioportretten van oudere kunstenaars en wetenschappers.
15.00-17.00 Schuim en as (ncrv). Kunstprogramma met grote nadruk op literatuur. Presentatie: Leonore van Prooijen. Wekelijks de poëzierubriek ‘Tussen Droom en Daad’.
17.10-17.50 Radio-Uit! (nos).
| |
Vrijdag
Radio 5
7.00-9.00 1008 AM (nos).
14.00-15.00 De ronde tafel van Pam (nos). Max Pam bespreekt met tafelgenoten Boudewijn Büch, Nelleke Noordervliet, Theo van Gogh en Jaap van Heerden wekelijks culturele actualiteiten en pas verschenen boeken. Live vanuit de studio in Amsterdam.
15.00-17.00 Opium Radio (avro). Kunst en cultuur, rechtstreeks vanuit het Amsterdamse Café Spanjer & Van Twist, Nes 41. Presentatie: Petra Possel.
17.10-17.50 Radio-Uit! (nos).
21.40-22.00 Boekenwijzer (eo). Boeken-magazine met gevarieerde aandacht voor pas verschenen boeken.
| |
Zaterdag
Radio 1
10.15-10.30 ‘Van boeken & bladen bezeten’. Onderdeel van de tros-Nieuws-show. Presentatie: Martin Ros.
Radio 2
17.00-19.00 Ophef en vertier (vara). Rechtstreeks kunst- en cultuurmagazine.
Radio 5
14.00-14.30 nos-Taal. Programma over taal en taalboeken. Presentatie: Frits Spits.
14.30-15.00 Start (nos). Radioportretten van debuterende kunstenaars en aanstormend talent. Interviews en samenstelling: Jellie Brouwer.
15.00-16.00 De schrijftafel (nos). Boudewijn Büch, Theo van Gogh, Jaap van Heerden en Nelleke Noordervliet - kortom de leden van het vrijdagse panel van Max Pam - reageren per toerbeurt op actualiteiten op boekengebied. Dit programma wordt afgewisseld met uitzendingen van schrijversbiografieën door Petra van Hulsen.
16.00-17.00 Finale (tros). Cultureel-literair programma, geconcentreerd rond één onderwerp.
17.10-17.50 Radio-Uit! (nos).
| |
Zondag
Radio 2
12.35-14.00 ‘Een dik uur Ischa’ (vpro). Ischa Meijer ontvangt gasten als onderdeel van De Familie vpro. Rechtstreeks vanuit Café Eik en Linde in Amsterdam.
Radio 4
17.00-18.00 Hoorspel.
Radio 5
18.10-18.35 Bonnefooi. Het boekenprogramma van de ikon-radio.
Een programma van Trudy Klein.
| |
| |
| |
Vlaamse radio (BRTN)
Maandag
Radio 1
11.00-13.00 Het vrije westen. Luchtig en speels life style-magazine. Geregeld aandacht voor boeken en schrijvers.
13.30-15.00 Eenhoorn. Cultureel magazine. Geregeld aandacht voor boeken en schrijvers.
Radio 3
17.00-18.00 De Kunstberg. Culturele actualiteiten.
| |
Dinsdag
Radio 1
1.00-13.00 Het vrije westen.
13.30-15.00 Eenhoorn.
Radio 3
10.00-11.00 Leesteken. Literair magazine. Produktie: Raymond Detrez.
17.00-18.00 De Kunstberg.
| |
Woensdag
Radio 1
11.00-13.00 Het vrije westen.
Radio 2
8.15-10.00 Koffers & Co. Cultureel reismagazine.
Radio 3
10.00-11.00 Andromeda. Wetenschappelijk magazine. Produktie: Jan van Pelt.
17.00-18.00 De Kunstberg.
23.00-24.00 Luister. Poëzie en literatuur voorgelezen. Een programma van Stan Milbou.
| |
Donderdag
Radio 1
11.00-13.00 Het vrije westen.
13.30-15.00 Eenhoorn.
Radio 2
20.00-22.00 Het Narrenschip. Boekenprogramma voor een breed publiek. Veel aandacht voor teksten met een hoge persoonlijke betrokkenheid, zoals dagboeken, brieven, memoires en autobiografieën. Tevens rubrieken (‘Boekentas’ en ‘Tip van de week’), waarin de boekenlezer en -koper een belangrijke rol speelt. Verder een rubriek voor jonge lezers, afgewisseld met een item over strips.
Radio 3
10.00-11.00 Dossier 3. Aandacht voor de kunsten in de ruimste zin van het woord. Produktie: Frans Boenders.
17.00-18.00 De Kunstberg.
| |
Vrijdag
Radio 1
11.00-13.00 Het vrije westen.
13.30-15.00 Eenhoorn.
Radio 3
17.00-18.00 De Kunstberg.
| |
Zaterdag
Radio 3
10.00-11.00 Wereldbeeld. Met accent op publikaties op historisch en sociaal terrein. Produktie: Jean Pierre Rondas.
18.15-19.15 Luisterspel.
| |
Zondag
Radio 1
9.15-10.00 Madiwodo. Het dagboek van een bekende Vlaming. Soms is dat een schrijver.
10.00-11.00 Magazine. Aandacht voor de grotere culturele evenementen, zoals Europalia (dit jaar gewijd aan Mexico). Produktie: Freddy de Vree.
19.30-23.30 Het einde van de wereld. Een reis in tijd en ruimte. Gevarieerd cultureel magazine. Van Altamira tot Heden, van Ushuaia tot Erpskwerps. Aandacht voor literaire items.
| |
| |
| |
Televisie
Maandag
11.00-11.25 Schrijvers over vrouwen (not, Ned. 3). Vierdelige serie van de Nederlandse Onderwijs Televisie, waarin vier belangrijke werken uit de Nederlandse literatuur behandeld worden tegen de achtergrond van de plaats van de vrouw in de samenleving. De vier werken (allemaal als Bulkboek verkrijgbaar) zijn: Mariken van Nieumeghen; Betje Wolff en Aagje Deken, De historie van Mejuffrouw Sara Burgerhart; Frederik van Eeden, Van de koele meren des doods; en Renate Dorrestein, Het perpetuum mobile van de liefde. Uitzendingen op 10, 17 en 24 mei en 7 juni.
22.50-23.20 10 vor 11 (rtl). Cultureel magazine met medewerking van Alexander Kluge.
23.05-23.55 Horizonte (Nord 3). Culturele gesprekken en televisie-essays.
0.00-0.05 Coda (brtn 1). Dichters lezen hun poëzie voor.
0.15-0.55 The Late Show (bbc 2). Kunst- en mediamagazine.
0.30-1.30 Le cerle de minuit (tv 5). Cultureel magazine. Presentatie: Michel Field.
| |
Dinsdag
20.00-20.30 De connaisseur (nos, Ned. 3).
Cultuurquiz in 26 afleveringen. Presentatie Ad 's-Gravesande. In vijf blokken kampen kenners van de beeldende kunst en architectuur, de podiumkunsten, de klassieke muziek, de film- en kunstgeschiedenis en de Nederlandse literatuur (in februari en maart 1993) om de eer van het connaisseurschap in hun discipline. De winnaars van de verschillende disciplines beslissen in een finale wie het predikaat Super Connaisseur toekomt.
22.15-23.00 Aspekte (zdf). Tweewekelijks cultureel magazine.
23.15-24.00 Het land van herkomst (rvu, Ned. 3). Opvolger van De literatuurmachine. Dezelfde redactie (Jessica Durlacher, Lies Janssen, Anthony Mertens en Willem van Toorn) heeft nu onder verwijzing naar E. du Perrons roman Het land van herkomst een serie gemaakt waarin per aflevering twee auteurs met een gemeenschappelijke ‘herkomst’ maar een verschillende visie daarop tegenover elkaar geplaatst worden. Die ‘herkomst’ kan een plek, een stad, een streek of een land zijn, maar ook een ingrijpende ervaring, een historische gebeurtenis, een herinnering of een bepaald beeld. In de zes afleveringen staan de volgende koppels centraal: Hella S. Haasse en Vincent Mahieu (‘De verborgen bron’), Danilo Kiš en J. Ritzerfeld (‘Oorden van verdriet’), H.H. ter Balkt en F.B. Hotz (‘Topografie van een verdwenen landschap’), James Agee/Walker Evans en Richard Powers (‘Het beeld als poort naar de wereld’), Kristien Hemmerechts en Marcel Möring (‘Het landschap van de ziel’) en Dirk van Weelden en Bert Schierbeek (‘Uitnodiging voor de reis’). De uitzendingen zijn (onder voorbehoud) op 18 mei, 25 mei, 1 juni, 8 juni, 15 juni en 22 juni.
23.15-0.40 Bouillon de culture (tv 5). Cultureel programma. Presentatie: Bernard Pivot.
23.25-0.15 Omnibus (bbc 1). Kunstenaarsdocumentaires.
0.15-0.55 The Late Show.
| |
Woensdag
21.10-22.00 Bookmark (bbc 2). Literair programma.
22.30-22.45 Rückblende (West 3). Herdenkingen van culturele gebeurtenissen.
23.05-23.50 Hôtel (tv 5). Maandelijks praatprogramma met schrijvers van recent gepubliceerde boeken.
| |
| |
23.30-0.30 Ex-Libris (tv 5). Tweewekelijks literair magazine.
0.00-0.05 Coda (BRTN 1).
0.15-0.55 The Late Show (BBC 2).
| |
Donderdag
13.40-15.10 Bouillon de culture (tv 5). Herhaling van dinsdag.
22.00-22.25 Oog in oog (ikon, Ned. 1). Een derde serie televisiespelen, voor het merendeel door literaire schrijvers geschreven. Bijdragen van onder anderen J. Bernlef, Willem Brakman, Jeroen Brouwers, Maarten 't Hart, Vonne van der Meer, Annemarie Oster, René Stoute, Willem Wilmink en Jan Wolkers. Dertien afleveringen vanaf 25 februari. De laatste zeven afleveringen worden in het najaar uitgezonden.
22.00-22.30 Linie K (West 3). Kunstprogramma. (Eén keer per drie weken Linie K. Kulturkalender, 22.10-22.15.)
22.15-23.30 Das literarische Quartett (zdf). Literair programma met medewerking van Marcel Reich-Ranicki, Sigrid Löffler, Hellmuth Karasek en een speciale gast. Onregelmatig uitgezonden.
23.00-0.00 Bücherjournal (ard). Maandelijks literair programma. Presentatie: Dieter Zilligen.
0.15-0.55 The Late Show (bbc 2).
0.30-1.15 Entretiens (tv 5). Literaire gesprekken en overdenkingen onder leiding van Henri Guillemin.
| |
Vrijdag
10.00-10.30 Entretiens (tv 5). Herhaling van donderdag.
14.40-15.10 Ramdam (tv 5). Herhaling van zondag.
15.10-16.00 La bande des six (tv 5). Herhaling van zaterdag.
15.25-15.55 Linie K (West 3). Herhaling van donderdag.
22.00-22.20 Affiche (brtn 2). Actueel cultureel magazine.
23.15-0.00 Passages (nos, Ned. 3). Maandelijks literair magazine rond een bepaald thema. Drie tot vier schrijvers spreken onder leiding van Philip Freriks over literaire, culturele en maatschappelijke kwesties die specifiek zijn voor hun stad of land.
0.00-0.05 Coda (brtn 1).
0.00-1.10 Le cercle de minuit (tv 5).
| |
Zaterdag
12.30-12.50 Affiche (brtn 1). Herhaling van vrijdag.
18.20-19.00 Late again (bbc 2). Hoogtepunten uit The Late Show van afgelopen week.
0.00-0.55 La bande des six (tv 5). Zes journalisten bespreken de culturele actualiteiten.
| |
Zondag
17.05-17.30 Opium (avro, Ned. 1). Kunst- en cultuurprogramma. Met interviews, debatten, columns en muziek. Maandelijks een boekbespreking van boek verkoopster en schrijfster Maria Heiden.
18.00-19.00 Jamais sans mon livre (France 3). Nieuw boekenmagazine van Bernard Rapp ter vervanging van het eind vorig jaar gestopte Caractères.
21.30-22.30 Prima Vista! (Ned. 3). vpro's cosmoculturele multi-mediamagazine. Maandelijkse uitzendingen.
22.00-22.30 Kulturreport (ard). Niet wekelijks.
22.50-23.30 Ziggurat (brtn 1). Wekelijks kunst- en cultuurprogramma van de Vlaamse televisie. Eén keer per maand is Ziggurat exclusief voorbehouden aan de literatuur: in de special ‘Wie schrijft die blijft’. Daarin telkens een schrijversportret, een interview, een column en een boekbespreking.
0.15-0.45 Ramdam (tv 5). Culturele agenda van Parijs.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd