Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 30

[p. 36]

Een nieuw portret van Jacob Campo Weyerman
Jan Bruggeman

Sprekende ogen en een spottende mond: het portret van Weyerman leeft! In het Dordrechts Museum was tot 28 mei een onbekend portretje van Weyerman te zien.^1. Vorig jaar werd het portretminiatuur ontdekt bij de Parijse kunsthandel Vittet en nu wordt het voor het eerst tentoongesteld. Weyerman is afgebeeld vanaf de borst en draagt een prachtig gekrulde knooppruik en een paarse jas. De houding is gelijk aan die op de bekende gravure van hem. Het portret is zeer expressief en de kleuren zijn heel helder. Dit laatste wordt veroorzaakt door de achtergrond; het portret is geschilderd op een ovalen plaatje van zilver. Het werk is niet gesigneerd of gedateerd, maar op stilistische gronden kan het worden toegeschreven aan Cornelis Troost. De levendige ogen, het glimplekje op de neus en de sierlijk gekrulde pruik; alles is met grote trefzekerheid geschilderd en verraadt de hand van een meester.

De tentoonstelling De kroon op het werk geeft een overzicht van de Hollandse schilderkunst uit de periode 1670-1750, de periode na Rembrandt, die lange tijd ondergewaardeerd is. Het Dordrechts Museum wil met deze tentoonstelling het grote publiek kennis laten maken met het werk van schilders die omstreeks 1700 de toon aangaven. Waarom kent iedereen wel de namen en schilderijen van Rembrandt van Rijn, Frans Hals en Johannes Vermeer, maar kan niemand een schilder opnoemen na deze groten uit de Gouden Eeuw? Het heeft wellicht allemaal te maken met de verandering die in de jaren zestig van de zeventiende eeuw optrad in de Hollandse schilderkunst. De smaak van het publiek veranderde toen. De rijke kooplieden en regenten gingen zich een aristocratische stijl aanmeten en richtten zich daarbij op de Oranjes en het Franse hof. Op schilderijen staan ze niet meer in zwarte, lakense pakken, maar poseren ze elegant in kleurrijke kleding. De vraag naar herbergscènes of gewone landschappen nam af en daarvoor in de plaats bestelde men mythologische of bijbelse voorstellingen. In latere tijden werden juist de schilderijen met de alledaagse voorstellingen hoger gewaardeerd dan de producten uit de jaren daarna en daarom zijn schilders als Adriaen van der Werff, Rachel Ruysch en Godfried Schalken voor het publiek grote onbekenden.

Aan Cornelis Troost, belangrijk portretschilder en schilder van toneelscènes, wordt op de tentoonstelling ruime aandacht geschonken. Troost was zelf toneelspeler geweest, maar verwisselde in 1724 definitief het podium voor het palet en het penseel. Hij verraste iedereen met zijn schilderijen. Weyerman, die Troost waarschijnlijk uit de theaterwereld kende, herkende onmiddellijk het talent van de schilder. In Den ontleeder der gebreeken schreef hij in 1724 zeer lovend over het portret dat Troost maakte van de koffiehuiseigenaar Willem van der Hoeven.

De Schilderkonst is een ongemeene konst, en zo veel te moeielyker om dat zy een dubbelde Konst uitmaakt, gegrondvest op een zuiver Oordeel, en op een konstige handgreep. Die beide kwalityten heb ik, met Verwondering, bespeurt in een Conterfytsel van d'Hr.^* Willem van der Hoeven, geschildert door den Konstenaar. Kornelis Troost, een ryzende Zon, in wiens Konstvergulsel een Man de gelykenis van zyn Aangezigt ziet weêromstuiten, als in een Spiegelglas.

1. De tentoonstelling zal van 21 juni tot en met 30 september 2007 nog te zien zijn in de Gemäldegalerie Alte Meister, Museumslandschaft Hessen Kassel te Kassel.

* Dit Conterfeitsel, dat my waarlyk heeft gesurpreneerd, door deszelfs ongemeene gelykheid met haar Principaal, is als nog te zien in 't Coffihuis van de drie Kroontjes, in de Kalverstraat.^2.

2. Den ontleeder der gebreeken, deel 1, afl. 14, 10 januari 1724, p. 112.

[p. 37]

Cornelis Troost (1696-1750), Portret van Jacob Campo Weyerman 1724
Zilver, 9,8 × 7,8 cm (ovaal). Particuliere collectie.

[p. 38]

Wat deze reclame teweeg heeft gebracht, weten we niet, maar Troost kreeg kort daarop een grote opdracht om de inspecteurs van het Collegium Medicum te schilderen. Met dit corporatiestuk is de carrière van Troost echt begonnen. Ook dit schilderij werd door Weyerman in zijn tijdschrift zeer geprezen.

Het Heerlyk Konststuk van de Geneesheeren, en Apoteekers, bewaarheit die Stelling: Ook konnen de Liefhebbers in het Coffihuys van de Heer Willem van der Hoeven, in de Kalverstraat, deszelfs Conterfeytzel zien, gepinseelt door de voornoemde Heer Troost, dat wonderlyk schoon is.^3.

Cornelis Troost, De ambassadeur der Labberlotten 1748. Penseel in dekverf 365 × 288 mm (Hermitage. Leningrad). Niemeijer, 893 T.

Weyerman is altijd lovend geweest over het werk van Troost. Het zal dan ook niemand verwonderen dat hijzelf geposeerd heeft voor de schilder. In zijn Konstschilders schreef Weyerman dat Troost een portretje van hem had geschilderd,^4. waarnaar de gravure was vervaardigd voor de uitgave van De historie des pausdoms uit 1725. Van die portretgravure is wel een ontwerptekening van Troost bewaard gebleven, maar het geschilderde portretje was niemand bekend. Dit is nu mogelijk teruggevonden.

Het geschilderde portret en de ontwerptekening voor de gravure zijn niet de enige portretten die Cornelis Troost van Weyerman maakte. Voor de bundel met toneelstukken, verschenen in 1727, ontwierp hij ook de titelprent, waarop onder meer een buste van Weyerman prijkt. Mogelijk komt Weyerman nog een paar maal voor op tekeningen en schilderijen van Cornelis Troost. Op het werk De ambassadeur der Labberlotten heeft Troost een grap verbeeld, die volgens de overlevering door Weyerman en zijn vrienden is uitgehaald. Het publiek op het schilderij kijkt omhoog naar een van de vensters van de herberg 't Bokki in de Haarlemmerhout. Daarachter vertoont zich de ambassadeur met enkele leden uit zijn gevolg. Maar wie goed kijkt. ziet dat de mensen niet kijken naar het blozende gelaat van de ambassadeur, maar naar, juist, de billen van... mogelijk Jacob Campo Weyerman.

3. Den ontleeder der gebreeken, deel 2, afl. 15, 22 januari 1725, p. 113.

4. Konstschilders, deel 4, 1769. p. 109.

2. Den ontleeder der gebreeken, deel 1, afl. 14, 10 januari 1724, p. 112.