Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 14

[p. 61]

Signaleringen

Haags weyermanhandschrift

Onlangs attendeerde Ad Leerintveld (medewerker afdeling Bijzondere Collecties van de KB) de Stichting JCW op het bestaan van een Weyermanhandschrift in de Haagse collecties. Het handschrift maakt deel uit van een bonte verzameling geschriften, getiteld ‘Paskwillen en strijdgedichten 17e en 18e eeuw’ en geregistreerd onder signatuur 72 B 31. Als nr. 33 vindt men daarin twee bladen folio (56-7), beschreven met de tekst van ‘Geessel der Vrouwen’ (in druk te vinden in Den Vrolyke Tuchtheer, aflevering 4).

Het handschrift is waarschijnlijk geen autograaf, althans, het lijkt niet op het Leidse handschrift van de toneelspelen. Met het Brusselse handschrift van de Konstschilders is echter evenmin verwantschap vast te stellen.

Het is vooralsnog onduidelijk welk stadium in de wordingsgeschiedenis van de tekst dit handschrift vertegenwoordigt. Er zijn afwijkingen met de gedrukte tekst (geraadpleegd editie Hanou, 1978) die verder gaan dan enkele o's voor dubbele, g's voor ch's en dergelijke spellingsbijzonderheden. Drastisch zijn deze afwijkingen echter niet. Het betreft doorgaans het gebruik van een synoniem of een wijziging in de woordvolgorde, steeds zonder het metrum aan te tasten.

Op een paar plaatsen zou men een voorkeur voor de lezing van het handschrift kunnen hebben, omdat deze exacter is, of meer bij de context aansluit. Zie bijvoorbeeld:

Ley op het groen tapyt in tym en myrt bedolven (VT, p. 28),

en:

Lag onder t'groen tapyt van tym en mirth bedolven (Hs, p. 56v),

waarbij semantisch gezien de laatste versie toch duidelijk is te prefereren.

En gezien de kracht van de alliteratie lijkt

Vol snode streeken, schelms bedrog, en valse schyn (Hs, p. 56v)

beter dan:

Van looze trêken, schelms bedrog, en valsche schyn (VT, p. 29).

Veel sterker van betekenis door de plaats van het woord ‘zelfs’ is:

Zy zelfs was het serpent dat syne ziel bekoorde (Hs, p. 57r; het gaat hier om Eva en Adam),

in plaats van:

Zy was 't serpent dat zelfs zyn eygen ziel bekoorde (VT, p. 30).

Cruciaal lijkt ook het woord ‘dog’ in:

de alderschoonste, dog de aldersnootste vond (Hs, p. 57r),

vergeleken met:

Helaas! dien schoonsten, en daar by dien snoodsten vond (VT, p. 31; ‘Helaas!’ en ‘daar by’ rieken naar stoplapgebruik).

Dergelijke voorbeelden overheersen echter niet.

Nog twee zaken sprongen bij de tekstvergelijking in het oog. Op p. 28 van de Vrolyke Tuchtheer is sprake van ‘Ripper**’, waar in het handschrift Ripperda voluit wordt genoemd. Verder kan geconstateerd worden dat er waarschijnlijk geen relatie bestaat tussen het handschrift en de exemplaren UBA Y 1339 en KB 234 K 27 (versie C volgens Hanou ed. 1978, p. 197), aangezien in het handschrift, evenals in de versies A en B op p. 30 ‘toverliegen’ voorkomt, in plaats van ‘tovervliegen’ (zie annotatie ed. Hanou, p. 259). Maar waarmee heeft dit Haagse handschrift dan wel een relatie? Voer voor onderzoekers!

Adèle Nieuweboer

Een kleine parade

Op 27 maart jl. nam A.W. Willemsen afscheid als bibliothecaris van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag. Van 1982 tot 1988 was Willemsen tevens voorzitter van de tentoonstellingscommissie van de Koninklijke Bibliotheek. Ter gelegenheid van zijn vertrek werd de expositie ‘Een kleine parade’ gehouden. Onder het motto dunnetjes overdoen werden van 27 maart tot 26 april selecties uit 17 exposities met materiaal uit eigen collectie aan de, meestal toevallig passerende, bezoekers getoond. Twee vitrines waren gereserveerd voor werk van Weyerman, naar aanleiding van de tentoonstelling uit 1987. De bijbehorende catalogus, De satiricus Jacob Campo Weyerman, De luis in de pels van de Verlichting, was tijdens de expositie voor f 5,- te koop (normale prijs f 10,-). Voor vrienden van de Stichting blijft de catalogus ook na 26 april tegen deze gereduceerde prijs verkrijgbaar.

Marco de Niet

[p. 62]

Levende letteren

Steeds vaker wordt Weyerman in schoolboeken behandeld. Zo werd hem enkele jaren geleden al een ruime plaats toebedacht in een geïntegreerde methode voor de bovenbouw van het HAVO/VWO, Taal Integraal, die verscheen bij uitgeverij Van Walraven in Apeldoorn. Onlangs, in januari 1991, verscheen Levende Letteren, een nieuwe literatuurmethode bij SMD-Educatieve Uitgevers (Spruyt, Van Mantgem & De Does, Postbus 63, 2300 AB Leiden), waarin veel plaats voor hem is ingeruimd. Deze luxe uitgevoerde en omvangrijke thematische methode is bestemd voor het VWO. In de verantwoording, de Leeswijzer, lezen we o.a.:

De auteurs hebben regelmatig zeer bewust de platgetreden paden verlaten bij de behandeling van auteurs, stromingen en primaire werken. In het hoofdstuk ‘Emanciperen in de 17e en 18e eeuw’ (...) wordt Jacob Campo Weijerman gebruikt om een veel gehanteerd literair procédé uit het midden van de 18e eeuw te illustreren (pag.466-467), waarbij en passant de levenswijze van deze satiricus geschetst wordt.

Het bewuste procédé ‘de dialoog op papier’ wordt gedemonstreerd aan de hand van twee pagina's uit het Vermakelijk Wagenpraatje. De passage over Weyermans leven die daaraan voorafgaat, kenschetst hem als ‘de eerste columnist in twintigste-eeuwse termen’; blijkbaar hebben de samenstellers, P.M. Kaashoek en Th. Schouw, hun gegevens over Weyerman ontleend aan de recente heruitgave van het Wagenpraatje. Het valt te hopen dat dit schoolboek ook daadwerkelijk zijn doelgroep zal bereiken: de prijs (f 78,-) doet echter het tegendeel vrezen.

Gerardine Maréchal

Retro-invoer

De Universiteitsbibliotheek Amsterdam kan in verband met de bezuinigingen geen oude drukken meer aanschaffen. Hierdoor is er tijd vrijgekomen om de enorme catalogiseerachterstand van oude drukken weg te werken. Dankzij de retro-invoer komen er talloze interessante oude drukken in het bezit van de bibliotheek beschikbaar. Onlangs - de Aanzet tot een bibliografie van Marleen de Vries was al voltooid - is er een tweede kompleet exemplaar van de Levensbeschryvingen der konst-schilders in de catalogus van de UB opgenomen. Het exemplaar maakt deel uit van de collectie van het Kunsthistorisch Instituut van de universiteit, gevestigd aan de Herengracht. Het exemplaar is in het bezit geweest van Isaac Meulman (1807-1868), een Amsterdamse makelaar in suiker, die bij wetenschappers bekend is door zijn uitgebreide collectie pamfletten. Over het Ex libris van Meulman (met de spreuk Grypt als't rypt) is dat van de Bibliotheca Willetiana geplakt, de kunsthistorische collectie van de familie Willet-Holthuysen. Deze collectie is in haar geheel overgegaan naar het Kunsthistorisch Instituut.

Hopelijk blijft het intypen van de naam Weyerman in de GC geen overbodige handeling de komende maanden.

Marco de Niet