Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 10

[p. 94]

Signaleringen

In mijn bezit kwam een exemplaar van Weyermans Besweering Van den disperaten Antwerpsen courantier. Klucht-spel [vignet] Tot Brugge. By Jacob Bernaarts, Boekdrukker 's Landts van den Vryen. 1705. - Dit exemplaar (een geschenk van A. Bossers) komt overeen met ‘Matthey nr. 1’ in diens bibliografie van JCW's toneelwerk (Med.JCW 9 (1986), p. 35, 95

A.J. Hanou

Utrechts verkooppunt. - In het bij Herman Besselingh te Utrecht 1733 uitgegeven werk van G. Sellius, Natuurkundige histori van den zeehoutworm [...] Eerste deel, bevindt zich achterin een ‘Register van boeken’, bij Besselingh te bekomen of door hem gedrukt. Het zijn vrijwel alle boeken van historische aard. Maar aan het eind van die lijst figureren de titels: ‘Weyermans Bekeering van Moses Marcus, 4to.’ en ‘Zwaenenburgs Gedichten, 4to.’. Verkocht Besselingh Weyerman omdat hij ‘Moses Marcus’ een serieus werk vond? Of omdat hij in Weyerman geïnteresseerd was? Peter Altena meldde eerder (Med.JCW p. 365) dat hij in 1733 ook al Poeraets Sjaekenkampweiervelts-poehaenenkraeisrymelary verkocht.

(AH)

Hofrust

In het heemkundetijdschrift Oud Soetermeer 1 (1982-1983) 3 (jan. 1983), pp. 11-13 trof ik het artikel ‘Hofrust’ aan van P.G. Hoefnagel. Daarin valt het volgende te lezen:

In ‘De Tegenwoordige Staat der Verenigde Nederlanden’, verschenen in 1746, wordt bij de beschrijving van Zoetermeer de hofstede ‘Hofrust’, eigendom van Petrus Moris, raadsheer van het ‘Hof van Holland’, met name genoemd. De naam ‘Hofrust’ houdt verband met het ‘Hof van Holland’, de bewoner hoopte er rust te vinden na het werk op het Hof van Holland. Hofrust is enige tijd bewoond door Baron van Sijberg, die later geen baron maar zwendelaar en kwakzalver bleek te zijn. Hofrust werd ook bezocht door de schrijver en journalist van de toenmalige schandaalpers Campo Weijerman.

De naam van het tijdschrift is ondertussen gewijzigd in 't Seghen waert.

Frank Peeters

De Reus Kakus

In het Jaarboekje 1984 van het oudheidkundig genootschap ‘Niftarlake’ vinden we op de pagina's 49-70 een artikel van J.W. Gunning over het buitenhuis Hoogerlust te Breukelen. Gedurende de jaren 1722-1744 is dit in het bezit geweest van Jacob Lindenbergh (en na zijn dood van zijn vrouw), een berucht lid van het boekverkopersgilde, die leefde van 1675-1727.

Op p. 51 lezen we:

Jacob Campo Weyerman wijdde in 1725 en 1726 in zijn roddelkrantjes ‘Den Ontleeder der Gebreeken’ en ‘Den Echo des Weerelds’ enkele hatelijke stukjes aan Lindenbergh (die hij de Reus Kakus noemt) en zijn buitenplaats (‘Het huis te Paddesteyn’). Kakus heeft daarin ‘een oneven Olifants Poot’, een ‘puriteynsche tronie’ en een ‘Tong die onbezweeken, Zig van de Stempel Straf wist vrij en vrank te preeken’. Er wordt gesuggereerd dat hij vaak dronken is, hij loopt te ‘Vagebondeeren met geestelijke Prentverbeeldingen van Romeyn de Hooge’ en verschijnt in een van de stukjes als spook met een zak vol afgekeurde munten.

Het verhaal gaat dan verder met vier toneelstukken van Gijsbert Tijssen uit 1727 waarin Lindenbergh als ‘Schrokhart Slingerbeen’ de hoofdrol speelt, en met de loopbaan van Lindenbergh. De schrijver vervolgt dan op p. 53:

Weyerman had toen hij in 1725 over Lindenbergh begon te schrijven zelf al een heel wonderlijk leven achter de rug. Zijn geschrijf zou hem uiteindelijk in de Gevangenpoort doen belanden. Vermoedelijk heeft Lindenbergh het huis dat hij in 1722 van Hendrick Block had gekocht afgebroken, het terrein uitgebreid en een nieuw huis neergezet. Weyerman heeft dit alles goed kunnen volgen want hij woonde toen zelf in Breukelen, op Meerenhoef. Hij vond Lindenberghs huis (‘Dat Spookpaleys der Vegt’) maar een raar bouwsel en kondigde een beschrijving aan van de buitenplaats ‘bij weynige met den Tytel van Kleyn Angola, doch aan veele bekent met den Doopnaam van Slakkenburg’. waarvan de bouwheer vermaard is ‘door zyn kromme Pooten’. Op 3 en 10 september 1725 werd in de ‘ontleeder’ een bezoek aan de plaats beschreven. Campo vertelt Kakus dat hij veel heeft gehoord over de ‘opreyzende Muuren uwes

[p. 95]

Paddesteyns’. Kakus is zelf de architect en bijzonder trots op zijn schepping. De ingang is laag en smal, het huis heeft Engelse schuiframen, er is slechts één, een Engelse schoorsteen die versierd is met lofwerk, door Kakus ‘zelfs zeer cierlijk gesneeden met een geschaart Broodmes, beschildert met het Hemelsblauw des Antikrists, (Tonnetjes Zwart) en vergult met dat stofgoud waar meede Abderietsche Tabaksverkoopers hun dorre Blaadjes kleuren’. Er is een stal, een tuinhuis, een wonderlijke volière en een tuinpoort met een protserig monogram. Campo klaagt over de steile trap die men door een gat bereikt (dat detail klopt) en ‘die zo maklyk was om te beklimmen, als een met Spaansche zeep bestreeken Mast’. Kakus verklaart ‘Ik heb een Trap geordonneert die geen Matroos zal durven opklimmen’.

Kennelijk had JCW niet veel op met deze Reus. Jalousie de métier?

Over Kakus was al te lezen in Med.JCW (1978) 2 (apr.) 18 in een artikel van Ton Broos ‘Is van Eeghen over figuren en plaatsen in JCW's tijdschriften’ en zijdelings in ‘De vette jaren van Weyerman in Breukelen’ van Willem Hendrikx in de Med.JCW (1982) 44 (juni) 497-500.

Frank Peeters

Weyerman op het Feschtival

De vorige aflevering van deze rubriek werd besloten met een verwijzing naar het symposium over de Nederlandse componist Willem de Fesch, die leefde van 1687 tot 1761. Dit groots opgezette herdenkingsfeest ter gelegenheid van de viering van de 300e geboortedag van deze Alkmaarse componist, zangmeester en violist werd onder meer opgeluisterd met concerten. Zondagmiddag 13 september vond in Cultureel Centrum ‘De Vest’ in Alkmaar een concert plaats waarbij muziek van De Fesch (waaronder liederen ten gehore gebracht door de ‘Weyermanvertolkster’ Margot Kalse) en tijdgenoten werd afgewisseld met tekstfragmenten van Weyerman, voorgedragen door Henry Bosch. Het programma werd samengesteld door Hugo van Veen en Margot Kalse, die daarvoor gebruik hebben kunnen maken van de hulp van onze voorzitter, Karel Bostoen. In de speciale Fesch-tivalkrant wordt op p. 5 speciaal aandacht besteed aan de figuur van Weyerman. Daar lezen we dat zijn teksten zijn gebruikt omdat ze een tijdsbeeld geven van het maatschappelijk leven ten tijde van De Fesch. Opnieuw erkenning dus voor het feit dat Weyerman zeker ook bestudeerd moet worden als een belangrijke bron voor kennis der achttiende eeuwse cultuurhistorie!

Weyerman en Rotterdam

Er kan bijna geen Weyerman-evenement meer passeren of de pers komt eraan te pas - en zo hoort het ook. Zo was onze jaarlijkse expeditie-vergadering in Rotterdam op 5 sept. jl. aanleiding voor Paul Verspeek om zijn rubriek Rotterdam Centraal in het Rotterdams Nieuwsblad tweemaal aan Weyerman te wijden. Vrijdag 21 augustus presenteerde hij Weyerman aan de Rotterdamse lezers als de man die hen kan informeren ‘hoe het dagelijks leven er in Rotterdam anno 1720 uitzag’. In dit artikel is volop gebruik gemaakt van het ‘Rotterdamse’ artikel van E. Groenenboom-Draai opgenomen in Mededelingen 10 (1987). Hetzelfde artikel inspireerde dezelfde Rotterdamse journalist ertoe zijn rubriek de volgende dag, zaterdag 22 augustus 1987, te besteden aan de wandeling van Erasmus' standbeeld zoals door Weyerman in de Rotterdamsche Hermes beschreven. Verspeek acht zich aan het slot schatplichtig genoeg om uitgebreid melding te maken van zijn bron, onze stichting, haar activiteiten en de Rotterdamse expeditievergadering.

Weyerman damt

In aansluiting op A.J. Hanou's artikel ‘Damt Weyerman?’ (Mededelingen 10 (1987), p. 61-63) kunnen wij verdere belangstellenden verwijzen naar een themanummer van het periodiek Het nieuwe damspel 1987-2, gewijd aan het ‘Damspel in Nederland van 1550-1800’.

Tenslotte bericht Jos Leenes dat hij Weyerman aantrof in P.S. Maxim Krojer. Theater A-Z. Antwerpen 1959, dl. 2, p. 254, en wel zo: ‘Weyerman, Jacob Campo (1677-1747). Nederlands schilder, journalist en toneelschrijver, auteur van een aantal kluchtspelen zoals o.m. “Den Persiaanschen Zijdeweever” (1725)’.

G. Maréchal

Weyerman bij een Bredase boekbinder in 1735

Op 7 maart 1735 maakt notaris Cornelis van Bommel met zijn klerken de winkelinventaris in de Vismarktstraat op van de nagelaten

[p. 96]

goederen van Arnoldus van der Poel, Mr. boekbinder in Breda. In de winkel van deze boekbinder bevinden zich ruim 700 boeken, overwegend religieuze werken en schoolboeken. Tussen de stapels A.B.C.-boeken, evangeliën en ‘Gereformeerde Catechismussen’ treft Van Bommel, belast met het inventariseren van winkelvoorraad, vorderingen, schulden en huisraad ook literair interessant werk aan. Onder de gebonden en ingenaaide boekwerken staat zeer waarschijnlijk één werk van Weyerman: Leven van Paus Alexander, in octavo, twee deelen, ingenayt. Volgens mijn gegevens had de volledige titel moeten luiden: Het Leeven van Alexander den zesde, en Caesar Borgia. (Twee delen, in achten). Weyermans vertaling van Alexander Gordons boek dateert van 1731.

Helaas vermelden de notarisklerken meestal geen auteursnamen, uitgezonderd die van Cats, Pater Schertzer en andere virtuosi. Zo worden drie ‘Cijffer boecken van bartjen’ geregistreerd naast een ‘don Guichot delan Mancha’. Er zijn volop godsdienstige werken zoals een biografie van Ignatius en van de H. Norbertus; deze stonden vroom op de planken naast het Leven van de Ridder Walpole en bij Doorlugtige minnaressen (natuurlijk ongebonden, in vier delen). Boeiend voor de Robinson-liefhebbers zijn een saxische Robinson off reyse van Willem Retchir, een sweedse Robinson en een Robinson in parysse bant.

Onder de profijtelijke schulden treffen we de namen aan van bekende boekhandelaren als Boitet uit Delft, Van Braem uit Dordrecht en de weduwe Evermans uit Breda.

De winkelinventaris van A. van der Poel bevindt zich in het Bredase Gemeentearchief, N 615, akte 31.

Frans Wetzels

Het verlokkend ooft

In Spektator 16 (1986-1987), nr. 6, pp. 480-482 bespreekt M.A. Vierstra de artikelen uit de bundel Het verlokkend ooft. Zij merkt daarbij op dat de lezer enigszins bekend moet zijn met Weyermans werk om de gedetailleerde beschouwingen op juiste waarde te kunnen schatten. ‘De niet-Weyerman kenner zal desondanks op het spoor gezet worden naar het oeuvre van een veelzijdig auteur.’

M.v.V.