Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman. Jaargang 10

[p. 11]

Een wandeling langs de tentoonstelling
Dick Wortel

De catalogus

De bezoeker wordt door de tentoonstelling geleid aan de hand van een catalogus, die werd samengesteld door Anton Bossers, Karel Bostoen, Jan Bruggeman, Marja Geesink, André Hanou en Jeroen van Heemskerck Düker. De catalogus is verkrijgbaar bij de ingang voor f 7,50.

Bijdragen in deze catalogus werden geleverd door Peter Altena, Karel Bostoen, Jeroen van Heemskerck Düker en Frank van Lamoen. Altena geeft in zijn artikel ‘Enige ongemeene levensbijzonderheden des schrijvers. Over het leven van Jacob Campo Weyerman (1677-1747)’ een volledig overzicht van het leven van deze ‘luidruchtige literator’. Dat dat niet zo eenvoudig is, blijkt reeds uit de door hem naar vorengebrachte specifieke moeilijkheid voor de literatuur-historicus, om feit en fictie uit elkaar te houden: Weyerman is immers ook legende. De literatuurhistoricus is daarom gehouden alle feiten nauwgezet aan archiefmateriaal te toetsen. Zo geeft Weyerman - om maar even een voorbeeld te geven - in zijn autobiografie op, dat hij werd geboren in Breda, maar iedere campist weet (hopelijk), dat hij in een legerplaats bij Charleroi het levenslicht zag. Altena doet een poging Weyermans stormachtige leven te inventariseren aan de hand van feiten. Er blijven echter nog vraagtekens staan. Studeerde Jacob bij de geleerde dominee Sandvoort om onderwezen te worden in het Hebreeuws, Grieks en in andere vakken, zoals hij dat zelf zegt, of niet. Waarom trouwde hij in 1713 niet met Johanna Ernst? Gebrek aan financiën, suggereert Altena. Na de nog in sluiers gehulde jeugd, die hij niet ‘als een monnik’ doorbracht, maar waarin zijn moeder hem onder het schilderen ‘met een model’ betrapte en, wat later, een ‘niet louter financiële affaire met de slagersvrouw’, stelt Altena zijn schilders- en kunsthandelaarsperiode aan de orde. Altena beschrijft dan hoe Weyerman van succesvol weekbladschrijver, met een op stand gelegen villa te Breukelen, aan lager wal raakt en uiteindelijk bankroet in Vianen belandt. De weinig verheffende periode, die in deze vrijplaats aanvangt en leidt tot in de Haagse Gevangenpoort, omdat het Hof van Holland niet meer om het steeds maar groeiende dossier van Weyerman heen kon, vormt het laatste gedeelte van Altena's artikel.

Na de persoon Weyerman - zijn werk. Van Heemskerck Düker geeft in zijn bijdrage ‘Hier heb je den ontleeder der gebreeken! Over het oeuvre van Jacob Campo Weyerman’ een chronologisch overzicht van het werk van deze ‘onruststoker’. Aan het slot van zijn artikel kan een opmerking over de veranderde waardering van het werk van de ‘gonzende hoogvlieger’ niet achterwege blijven: ‘Hij is lang buiten de officiële literatuurgeschiedenis gehouden’, constateert Van Heemskerck Düker. Het werk van Weyerman werd door menig handboekschrijver veroordeeld als ‘een zamenraapsel van gemeenigheid, eene oefenschool van zedenbederf’, nu is dat anders.

[p. 12]

Frank van Lamoen verzorgde een bijdrage met als titel ‘Van vogelvrij tot vrijdenker’, waarin een poging om JCW in de literatuurgeschiedenis te plaatsen door na te gaan hoe hij door diverse auteurs en letterkundigen, zoals Hermannus van den Burg, Willem van Swaanenburg, Nicolaas Hoefnagel en anderen, is bejegend.

Karel Bostoen tenslotte brengt de Stichting JCW onder de aandacht in een aan haar gewijd artikeltje ‘Over de Stichting Jacob Campo Weyerman’. Een overzicht van de publicaties van en over Jacob Campo Weyerman, die momenteel verkrijgbaar zijn, sluit het bijdrage-gedeelte af (dit overzicht is overigens ook afgedrukt in Med. JCW 9 (1986), p. 95 en 96). Hierna volgt de catalogus zelf.

In de catalogus worden alle facetten van Weyermans persoonlijkheid aan een breed publiek voorgesteld. Bezoek aan de tentoonstelling is derhalve niet alleen een must voor stichtingsleden en -vrienden, maar ook voor de echtgenoot, echtgenote, vriend, vriendin, alle ooms, tantes, kleinkinderen, neven, nichten, (eigen) kinderen, studenten, leerlingen enz., enz., enz.

De tentoonstelling. Impressies

Opdracht: maak een tentoonstelling over een figuur, die een uitermate woelig leven heeft geleid, Weyerman bijvoorbeeld, en doe dat in twee niet al te grote ruimtes. Bovendien, doe dat zodanig, dat een bezoeker zich nog kan bewegen in een met een overvloed aan materiaal volgestouwde ruimte, zonder dat hij de hoofdzaken uit het oog verliest. Enige beperking is dan nodig.

De organisatoren van deze tentoonstelling moet ik nageven, dat zij erin zijn geslaagd Weyerman goed uit de verf te laten komen. Men begint de expositie waar het hoort: bij de geboorte van de centrale figuur en de bezoeker, zich tegen de klok in begevend, komt dan via de gevangenis uit bij zijn overlijden in 1747. In principe zou zo'n figuur als Weyerman een groot publiek moeten aanspreken. In onze moderne overgeorganiseerde samenleving zou menigeen de avontuurlijke omzwervingen van Weyerman, zijn vrijheid en zijn nonconformisme kunnen appreciëren. Gelukkig komt dit fascinerende aspect van Weyermans leven goed uit de verf. De bezoeker wordt immers uitvoerig ingelicht over de conflicten tussen Weyerman en zijn tijdgenoten. Door middel van treffende citaten uit zijn weekbladen neemt het publiek hiervan kennis.

De periode na 1730 krijgt ook de aandacht. Het is de periode, waarin Weyerman geldgebrek heeft en hij dus, volgens de catalogus, genoodzaakt werd ‘zich in vele van zijn geschriften te voegen naar de publieke opinie’ (p. 46). Geldgebrek doet hem zijn stof zoeken in de heel nabije omgeving en hij ‘combineert dit met chantagepraktijken’ (p. 49). De bezoeker voelt zich, op dit punt van de tentoonstelling aangekomen, verlekkerd. In de vrijstad Vianen bevindt Weyerman zich in het gezelschap van ‘dieven, falsarissen, bankroetiers’ (p. 49) en anderen. Het gerecht looft een beloning van 100 rijksdaalders uit voor aanwijzingen omtrent zijn verblijfplaats. Op 18 december 1738 wordt hij gearresteerd en 22 juli van het daarop volgende jaar tot levenslang veroordeeld (p. 54). Dit alles uitgebreid op de tentoonstelling, wat wil het publiek nog meer? Echt slecht heeft Campo het daar in de gevangenis wellicht niet gehad, als men ziet dat zijn verzoek om koffie, thee

[p. 13]

en tabak gehonoreerd werd ten bedrage van f 60, - per jaar, een toen niet gering bedrag. Maar Weyerman was Weyerman niet meer. De snaak was beteugeld. Afgelopen was het met smaadschriften en chantagepraktijken. De zich keurig gedragende arrestant vertaalde Cervantes als arbeidstherapie, schilderde wat en schreef ‘vrome verzen, waarin godvruchtige heren de hemel in geprezen werden’ (Altena), waaronder een Zegenzang in den aanvang desjaars 1741 als ‘vleierige poging om in de gunst te komen’ (p. 55) bij de hoogmogende Heren Staten.

Zijn levenseinde stond in schrille tegenstelling tot zijn manier van leven. ‘Het leven van Weyerman was als een nachtkaars uitgegaan’, schref Peter Altena in zijn hierboven genoemd artikel, dat hij besloot met: ‘De legende kende geen einde’. Hier sluit ik mij graag bij aan.