Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 21

2

Den Haag. 11 Laan v. Meerdervoort
23 Dec. 1902

Waarde Heer,

Gaarne wil ik u voor uw artikel⁽¹⁾ met enkele inlichtingen over mijzelf en mijn manier van werken helpen.

Mijn werkuren zijn 's ochtends van 9 tot 1. Somtijds nog 's namiddags tusschen 4 en 6, doch zelden; en 's avonds of 's nachts absoluut nooit. Ik werk doorgaans geregeld elken dag.

(1) Blijkens brief 3 is waarschijnlijk het artikel bedoeld dat De Meyere wilde schrijven voor het maandblad Nieuwe Arbeid, waarvan hij redacteur was. Het tijdschrift was een Nederlands-Vlaams initiatief en ontstond uit de samensmelting van Jong Holland met De Arbeid.

[p. 156]

Ik meen te mogen zeggen dat ik, in heel mijn litteraire ontwikkeling, “mijzelf” gebleven ben: Realist, met gevoel en poëzie. Mijn eerste boeken waren dikwijls slecht als taal. Ik ben naar Holland gekomen om de taal goed te leeren. Maar steeds ben ik in nauwe aanraking gebleven met de geboortegrond, met Vlaanderen, dat ik boven alles liefheb, waar ik de stof van al mijn werken vind, en waar ik trouwens 6 à 7 maanden 's jaars verblijf. Ik woon daar buiten, in de buurt van Gent, midden in mijn landschappen en typen.

Aan mode-litteratuur heb ik nooit meegedaan. De wilde stroom van 't symbolisme en mysticisme heb ik gerust over mij heen laten gaan, zonder de minste lust te voelen om er mij als zooveel anderen in op te schroeven. Ik negeer er het mooie niet van. Ik voel het eenvoudig over 't algemeen niet. Maar wél voel ik 't ideaal, zonder verdere specificatie. Ik zou haast van mijzelf durven zeggen dat ik een idealistische realist ben.

Het is voor mij een ware strijd geweest, die jaren heeft geduurd, vóór ik tot de overtuiging kwam, hoe of ik schrijven moest. Ik meen dat ik mijn definitieven weg gevonden heb in deze laatste mijner boeken: Te Lande[,] Uit Vlaanderen, 'n Leeuw v. Vlaanderen en Van Arme menschen⁽²⁾ Waar ik zelf aan 't woord ben tracht ik zooveel mogelijk (in bewuste boeken) goed Nederlandsch te schrijven. Waar mijn types aan het woord zijn, laat ik hun de gewesttaal spreken, zoo nauwkeurig - graphisch - mogelijk door mij weergegeven. In dat opzicht was b.v. Schoppenboer,⁽³⁾ dat ik anders als een van mijn beste werken beschouw, slecht, omdat mijn types daarin niet genoeg hun dialect spreken.

Er is mij verweten dat mijn werken (laatste manier) daardoor gebrek aan eenheid leden.⁽⁴⁾ Het is mogelijk. Maar ze zijn ten minsten èchter, dichter bij de waarheid. Is dat niet heel veel waard? Omdat b.v. Streuvels en Teirlinck dat niet doen, blijft er voor mij steeds een wanklank in hun werk.⁽⁵⁾

In mijn eigenlijke kunst heeft Holland mij tot niets geïnspireerd. Ik ben te sterk Vlaming, en het verschil is te groot tusschen Holland en Vlaanderen. Ik schreef één enkel ‘Hollandsch’ schetsje Aan 't Strand, een paar jaar geleden in Nederland⁽⁶⁾ verschenen, en het was niet goed. Ik geloof niet dat ik nog ooit probeeren zal iets zuiver “Hollandsch” te schrijven.

Hebt ge Paatros van mij gelezen? verschenen in de laatste Augustusaft. van de XXe Eeuw?⁽⁷⁾ Dat stukje en wat nu met Januari of Febr.

(2) De verhalen- en novellenbundels Uit Vlaanderen (1898), Te lande (1900) en Van arme menschen (1901) en de roman 'n Leeuw van Vlaanderen (1900).

(3) De roman Schoppenboer (1898), die zich afspeelt in een boerendorp dat herkenbaar is als Buysses geboortedorp Nevele en waarin de louche Zijstraat uit zijn romandebuut Het recht van de sterkste opnieuw een grote rol speelt.

(4) De kritiek betrof allerlei aspecten van het taalgebruik in het vooroorlogse werk van Buysse. Opvallend genoeg maakte Lodewijk van Deyssel geen probleem van het Oost-Vlaamse ‘taaleigen’ dat Buysse bijvoorbeeld ook in zijn toneelstukken Driekoningenavond en Het gezin Van Paemel bewust gebruikt om de personages zo levensecht mogelijk uit te beelden: beide stukken werden, respectievelijk in 1899 en 1902, in Nederland gepubliceerd in Van Deyssels Tweemaandelijksch Tijdschrift. In zijn artikel ‘Particularisme’ in het tijdschrift Vlaanderen (juli 1903, p. 327) schreef August Vermeylen: ‘De schrijfwijze van Streuvels in Langs de Wegen is dus niet verwant met de schrijfwijze van Cyriel Buysse in Het Gezin van Pamel [sic] (Gentsch dialect) of van Querido in Levensgang (dialogen in plat Amsterdamsch): zij is wat anders. Bij Buysse is 't gebruik van dialectische volkstaal een literair procédé, uitgaande van den realistischen stelregel: het leven moet weergegeven zooals het zich voordoet; bij Streuvels is het gebruik van Nederlandsch met gewestelijke bestanddeelen een rechtstreekse en noodzakelijke uitdrukking van zelfgevoeld leven.’ Streuvels zelf, in een brief van 6 december 1921 aan Emmanuel de Bom (AMVC, S935) over de vooroorlogse kritiek: ‘Niemand van die heeren heeft me ooit gewezen op de ongehoorde slordigheden van taal & van stijl - dat waren toen eigenaardigheden v.h. Vl. Dialect! - waarover ik nu, bij de correctie van den herdruk mijner complete werken, beschaamd sta en verlegen.’ Zie verder ook Willem Pée, ‘Cyriel Buysse en het Westvlaams’, in: Taal en Tongval XXV, 1973/1-2, p. 24-32; en Johan Taeldeman, ‘Het Gents in Buysses werk’, in: Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap XII, 1996, p. 7-16.

(5) Zie de ‘Vlaamsche Kroniek’ van De Meyere in Nieuwe Arbeid van maart 1903: ‘De Vlaamsche boer van Streuvels is een groote zwans; die bestaat niet. Onze boeren, van Limburg tot West-Vlaanderen, zijn dezelfde, op enkele verkleuringen na en het is Buijsse die ze tot heden, met de grootste kracht en het sterkste coloriet heeft wedergegeven.’

(6) De schets Aan 't Strand verscheen in 1898 in Nederlanden werd herdrukt als titelverhaal in nr. 30 van Flandriás Novellen-bibliotheek (Gent 1903).

(7) De novelle Paatros werd gebundeld in Tusschen Leie en Schelde (1904).

[p. 157]

in De Gids zal komen: De steunpilaren der “Ope van Vrede”⁽⁸⁾ beschouw [ik] als mijn beste novellen.

Wilt ge nu nog meer over mij en mijn werk weten. [Vr]aag dan maar. Ik ben tot uw dispositie.

Ten 10 Januari ben ik in Den Haag terug en blijf er tot einde April. Dan ga ik voor den heelen zomer naar mijn buitenverblijf te Afsnee bij Gent Vlaanderen.

Met vriendschappelijke groet

uw dr

Cyriel Buysse

(8) De novelle De steunpilaren der “Ope van Vrede” werd opgenomen in Tusschen Leie en Schelde (1904).