Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap 20

6
Cyriel Buysse aan Paul Wijnants

[Ongedateerd; terminus post quem: 1927]

Waarde Heer,

Ziehier enkele inlichtingen:

Ik heb nooit onderwerpen van romans of novellen gezocht. Altijd hebben zij zich aan mij opgedragen. Sommigen plotseling, als in een weerlicht. Andere heel langzaam, in verloop van jaren. De Nachtelijke Aanranding⁽¹⁾ b.v. ontstond ineens, naar aanleiding van een diefstal met doodsbedreiging bij een ouden, vrekkigen boer gepleegd. Ik schreef het boek in minder dan 2 maanden tijds. Rozeken Van Dalen⁽²⁾ daarentegen, rijpte heel langzaam, na veel hooren & zien, na lange wandelingen in het veld, na veel omgang met boeren en kasteelbewoners. Lente⁽³⁾ ontstond ineens, na een ontmoeting met een boer die mij opgewonden het bezoek van zijn nichtje uit Parijs vertelde. Het Ezelken⁽⁴⁾ groeide langzaam als het leven zelf der menschen welke erin voorkomen. Tantes⁽⁵⁾ nog veel langzamer. Dat gegeven heb ik gansch mijn leven als 't ware in mij omgedragen.

De dingen die ik beschrijf zijn gebeurd of niet gebeurd, maar zouden, naar mijn meening, kunnen gebeuren. Pa-Ys b.v. is bijna precies gebeurd zooals ik het beschreef.⁽⁶⁾ Grueten Broos is gedeeltelijk gebeurd.⁽⁷⁾ Plus-que-parfait in het geheel niet.⁽⁸⁾ Maar in al die

(1) Cyriel Buysse, De nachtelijke aanranding, C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1912.

(2) Idem, Het leven van Rozeke van Dalen, C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1906 [= 1905].

(3) Idem, Lente, C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1907.

(4) Idem, Het ‘Ezelken’. Wat niet vergeten was, C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1910.

(5) Idem, Tantes, Van Rysselberghe & Rombaut/C.A.J. van Dishoeck, Gent/Bussum, [1924].

(6) Idem, ‘Pa-IJs’, in Kerels, Van Rysselberghe & Rombaut/C.A.J. van Dishoeck, Gent/Bussum, 1927, p.39-46.

(7) Idem, ‘Grueten Broos’, in Van arme menschen, P.N. van Kampen & Zoon, Amsterdam, 1901, p.1-45.

(8) Idem, Plus-Que-Parfait, S.V. Lectura, Antwerpen, 1920.

[p. 103]

verhalen zit, naar ik meen, de mogelijkheid van het gebeuren. Wat een vlaamsch (of nederlandsch) auteur met zijn werk verdient?.... Een fooi! hoorde ik eens Herman Heyermans⁽⁹⁾ niet zonder bitterheid op diezelfde vraag antwoorden. Ik, persoonlijk, heb mij een geldelijke opoffering getroost om nader tot mijn Vlaamsch publiek te komen. Hollandsche, of in Holland uitgegeven Vlaamsche boeken zijn hier niet meer te betalen. Het spijt mij niet dat ik zoo gehandeld heb. Het publiek, dat mij hier nauwelijks kende, is [h]eel naar mij toegekomen. In Holland blijven wij, Vlaamsche auteurs, toch vreemdelingen. Er mag een tijdelijk ‘engouement’ ontstaan, als destijds voor Streuvels⁽¹⁰⁾ en nu, (hoewel het ook al sterk afneemt) voor Timmermans,⁽¹¹⁾ maar ik betwijfel het of dat wel diep doordringt. Ik heb een vast publiek in Holland, niet zeer talrijk, maar bijzonder trouw. Streuvels en vooral Timmermans hebben er zeker meer lezers... en koopers dan ik. Maar hun boeken staan ook niet op den Index bij de Roomsch Katholiek wat de mijne wel zijn.⁽¹²⁾ De Hollandsche Katholieke wereld negeert mij totaal. Met vele Vlaamsche Katholieken kan men praten; met [H]ollandsche Katholieken onmogelijk. Dat brengt voor mij het lezers-publiek in Holland bijna op de helft terug.⁽¹³⁾

Mijn liefste boeken? - Ik weet het zelf soms niet. Toch blijven er enkele, die altijd in mijn geest terugkomen: De Nachtelijke Aanranding, Tusschen Leie en Schelde⁽¹⁴⁾, Het Ezelken, Rozeken v. Dalen, Het Bolleken.⁽¹⁵⁾ Die zijn dan van vroeger. De laatst verschenen: Uit de Bron, Tantes, Uleken⁽¹⁶⁾, Typen en Kerels staan nog te dicht bij mij, maar ik meen toch dat ze nog al geslaagd zijn en naast de vroegere hun plaatsje verdienen.

Het begin van een verhaal (de 10 of 12 eerste bladzijden) is voor mij altijd het moeilijkst. Ik weet precies, vóór ik begin, waar ik heen wil en zou reeds van meet af het laatste hoofdstuk kunnen schrijven; maar dat begin, dat begin! Eindelijk, na dagen zwoegens, komt er schot in en dan loopt het van zelf, als op wieltjes. De incidenten komen zich van zelf bij het hoofdthema aanpassen, als zijwegen die op een groote baan uitloopes, zoodat het eindigen van een verhaal zich logisch naar mijn opvatting ontwikkelt en mij slechts weinig inspanning en moeite kost.

Oorspronkelijk was ik voor den handel bestemd. Ik zou mijn vader opvolgen in de fabriek [te?] Nevele en reisde ook voor de zaak naar Amerika, waar ik 2 jaar verbleef. Kon daar niet aarden, kwam terug

(9) Herman Heijermans (1864-1924), Nederlands proza- en toneelschrijver.

(10) Na 1918 was de aandacht voor Streuvels' werk in Nederland sterk verminderd. André Demedts, Stijn Streuvels. Een terugblik op leven en werk, Orion/Desclée De Brouwer, s.l., 1971, p.261 e.v. Vergelijk Hedwig Speliers, Dag Streuvels. ‘Ik ken den weg alleen’, Kritak, Leuven, 1994, p.437-488, i.h.b. p.449-450 en p.462-469.

(11) Over de gunstige ontvangst van Timmermans' Pieter Bruegel (1928) in Nederland (en Vlaanderen), zie José de Ceulaer, ‘De receptie van Pieter Breugel’, in Jaarboek van het Felix Timmermans-Genootschap, 12 (1984), p.53-67 en Gaston Durnez, Felix Timmermans, een biografie, Lannoo, Tielt, 2000, p.401-405.

(12) Zie brief 1, noot 3.

(13) ‘In elk geval heeft [Buysse] te lang zonder bijval gewerkt om op de naoorlogse populariteit van Felix Timmermans en Ernest Claes te reageren zoals Streuvels, die er duidelijk moeite mee heeft dat hij zelfs in de katholieke pers niet meer vanzelfsprekend voorrang krijgt’. Joris van Parys, ‘Nadagen. De laatste levensjaren van Cyriel Buysse (1929-1932)’, in overdruk uit Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap, delen XVI-XVII, Gent, 2000-2001, p.99.

(14) Cyriel Buysse, Tusschen Leie en Schelde, Vennootschap Letteren en Kunst, Amsterdam, [1904].

(15) Idem, 't Bolleken, C.A.J. van Dishoeck, Bussum, 1906.

(16) Idem, Uleken. Van oud en jong, Van Rysselberghe & Rombaut/C.A.J. van Dishoeck, Gent/Bussum, 1926.

[p. 104]

en begon zo vanzelf wat te schrijven. Mijn tante Virginie Loveling meende dat er wel iets in mij stak en moedigde mij aan. Dat was het begin van wat nog niet geëindigd is.⁽¹⁷⁾

Daar hebt ge nu een en ander. Wilt ge nog meer, komt dan naar mij toe en interviewt mij.

Hoe zit het met de Schandpaal?⁽¹⁸⁾ Begin November zou ik wel het eerste deel moeten terughebben om voor Groot Nederland naar de drukkerij te sturen.⁽¹⁹⁾

Met beste groeten

uw d[w]

C.B.

Dank voor het frankeerings-bericht. Hoeveel er op een brief of kaart moet weet ik nooit.

Ik ga hier elken morgen naar het postkantoor en vraag aan de bediende: Hoeveel is vandaag voor dit of dat? Klopt het niet dan is hij de schuldige.

(17) Over de periode 1888-1893, zie Joris van Parys, ‘Sporen van Zola (1888-1893)’, in Mededelingen van het Cyriel Buysse Genootschap, deel XIX, Gent, 2003, p.7-110.

(18) Idem, De schandpaal, Van Rysselberghe & Rombaut/C.A.J. van Dishoeck, Gent/Bussum, 1928.

(19) Voorgepubliceerd in Groot Nederland XXVI (1928), januari-juni.