Madoc. Jaargang 2005

[p. 246]

Sidrac - de vraagbaak van de Middeleeuwen!

Van 9 juli t/m 20 november 2005 was in het Utrechts Universiteitsmuseum de tentoonstelling Sidrac - de vraagbaak van de Middeleeuwen! te zien. De tentoonstelling is gemaakt door een twintigtal studenten onder leiding van prof. Orlanda Lie (Universiteit Utrecht). Aan de hand van Het boek van Sidrac, een veertiende-eeuwse Middelnederlandse encyclopedie in dialoogvorm, werd getracht een beeld te schetsen van de middeleeuwse leef- en denkwereld. De tentoonstelling opent met een introductie van Het boek van Sidrac en een kennismaking met de personages. Vervolgens worden met behulp van enkele vragen van koning Boctus en antwoorden van de filosoof Sidrac vier thema's uit het middeleeuwse wereldbeeld behandeld: de kosmos, de wereld, het lichaam en het menselijk gedrag.

De introductie van de tentoonstelling is niet erg sterk. Er is een kopie van een Sidrac-handschrift die men naar hartelust kan doorbladeren, maar ook een vitrine met edities waar de bezoeker dan weer niets mee kan. En er zijn twee koptelefoons waarmee men naar de fictieve ontstaansgeschiedenis van Het boek van Sidrac kan luisteren, maar het verhaal wordt helaas zonder enig enthousiasme verteld. De kern van de tentoonstelling is echter zeker de moeite van een bezoek waard. De vormgeving is zeer geslaagd. De antwoorden van Sidrac worden verduidelijkt met behulp van middeleeuwse illustraties, bijvoorbeeld met een foto van een miniatuur, of van de Herefordkaart, of de antwoorden worden verduidelijkt met moderne hulpmiddelen, zoals een beschilderde wereldbol en houten ledepoppetjes. Verschillende vragen en antwoorden hebben een interactief karakter gekregen. Meerdere malen is een vraag afgedrukt op de ene zijde van een kubus en het bijbehorende antwoord op een andere. De bezoeker wordt daardoor uitgenodigd zelf een antwoord te verzinnen alvorens hij of zij de kubus draait en Sidracs antwoord leest. Soms zijn de vragen van koning Boctus zelfs voorzien van meerkeuze-antwoorden. Deze speelse vormgeving geeft de bezoeker het gevoel dat hij of zij het middeleeuwse wereldbeeld zelf aan het ontdekken is. En ook voor de ervaren mediëvist valt er genoeg te ontdekken want, zeker waar het gedragsadviezen betreft, is het lang niet altijd gemakkelijk te voorspellen hoe het antwoord van Sidrac zal luiden.

[p. 247]

De achtergrondinformatie die in zoveel andere tentoonstellingen op de muur is afgedrukt, was in deze expositie te vinden op een vijftal losse informatiebladen. Deze bladen waren vooral bedoeld voor leken; zij plaatsten de antwoorden van Sidrac in de context van de middeleeuwse wetenschap, een context die de gemiddelde mediëvist wel bekend zal zijn. Voor wie na het lezen van deze bladen nog meer wilde weten over het middeleeuwse wereldbeeld, was er bij de balie van het museum een tentoonstellingsbrochure te koop. Daarin vond men nog meer vraagstukken uit Het boek van Sidrac, met toelichtingen en literatuurtips. Ook wordt er in de brochure meer aandacht besteed aan theologische vraagstukken, een belangrijk thema in Het boek van Sidrac, dat in de tentoonstelling nauwelijks aan de orde kwam. Net als voor de losse bladen geldt dat de informatie vooral geschikt is voor leken, al zijn sommige literatuurtips ook voor mediëvisten interessant. In het colofon van de brochure werd tot slot verwezen naar een (tijdelijke) website: www.let.uu.nl/sidrac. Deze site, waarop Sidrac werd gepresenteerd als een middeleeuwse Google(!), diende vooral als reclame voor de tentoonstelling. Hier vond men weer andere vragen uit Het boek van Sidrac, wederom vergezeld van multiple choice-antwoorden, maar ditmaal zonder toelichting.

Sidrac - de vraagbaak van de Middeleeuwen was een bezoek zeker waard. Aan een leek bood de tentoonstelling een spannende kennismaking met het middeleeuwse wereldbeeld en de middeleeuwse wetenschap. Voor een mediëvist was het bezoek een ontspannen kennismaking met Het boek van Sidrac en vooral vermaak en verrassing over de presentatie van een welbekend wereldbeeld.

Frederiekje de Jongh